Avtotransformatorlar ish rejimlari tahlili Muxammad Umar Shavkat o’g’li Nodirov

Ishning maqsadi - avtotransformatorlarning ish rejimini tahlil qilish yuzasidan 
uslubiy asoslarni ishlab chiqish va avtotransformatorlarning qisqa tutashuvli 
oqimlarining mumkin bo’lgan darajalarining ehtimollik xususiyatlarini va ularning 
katta quvvatli o’zaro bog’lanishlardagi o’zgarish dinamikasini tahlil qilish. Shu asosda 
ushbu oqimlarni cheklash va ularga nisbatan transformator uskunasining qarshiligiga 
qo’yiladigan talablarni standartlashtirish sohalarida texnik siyosat bo’yicha tavsiyalar 
ishlab chiqish. 
MAVZU YUZASIDAN ADABIYOTLAR TAHLILI 
Avtotransformatorlar. Avtotransformatorlarning nominal parametrlari. 
Avtotransformator 1-rasmda ko’rsatilgan elektr bilan bog’langan oʻramalarga 
ega. B va 0 kuchlanishli UB tugunlari o’rtasida, B va C tugunlari o’rtasida o’rashning 
bir qismi mavjud bo’lib, u ketma-ket (P), C va 0 tugunlari orasida - umumiy (O) deb 
ataladi. Tok IB ketma-ket o’rash orqali o’tganda, oqim I0 induktsiya qilinadi va 
umumiy o’rashda O oqadi. Ikkilamchi o’rash IC ning yuk oqimi IB oqimining 
yig’indisi, sariqlarning ulanishi va bu oʻramaning magnit ulanishi natijasida hosil 
bo’lgan oqim I0.
, qayyerda
. 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
353

---

2.9-rasm - Bir fazali avtotransformatorning sxemasi 
Avtotransformator, transformatordan farqli o’laroq, bir emas, balki ikkita quvvat 
bilan tavsiflanadi. 
Avtotransformator yoki o’tishning nominal quvvati avtotransformatorning yuqori 
kuchlanish tarmog’idan qabul qilishi yoki nominal ish sharoitida ushbu tarmoqqa 
o’tkazishi mumkin bo’lgan quvvatdir. 
Agar o’rash qarshiliklaridagi yo’qotishlarni e’tiborsiz qoldiradigan bo’lsak, 
umumiy quvvat teng bo’ladi 
O’ng tomonni aylantirish 
qayyerda 
birlamchi o’rashdan ikkilamchiga magnit orqali uzatiladigan transformator 
quvvati; 
oʻramaning galvanik birikmasi tufayli birlamchi o’rashdan ikkilamchiga 
uzatiladigan elektr quvvati, transformatsiyasiz. 
Aytishimiz mumkinki, elektr quvvati umumiy o’rashni yuklamaydi, chunki 
ketma-ket o’rashdan joriy IB OS o’rashini chetlab o’tib, C terminaliga o’tadi. 
Nominal rejimda o’tkazuvchanlik quvvati avtotransformatorning nominal quvvati 
S=SNOM, transformator quvvati esa odatiy quvvat ST=STIP hisoblanadi. 
Shuning uchun, avtotransformator uchun magnit zanjirning o’lchamlari nominal 
quvvatning bir qismi bo’lgan transformator kuchi bilan belgilanadi. 
Oddiy quvvatning nominal quvvatga nisbati rentabellik omilini yoki tipik quvvat 
omili KVYG ni tavsiflaydi 
bu yyerda nBC - transformatsiya koeffitsienti. 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
354

---

Daromadlilik omili qanchalik past bo’lsa, odatdagi quvvatning ulushi qanchalik 
kichik bo’lsa, avtotransformatorning o’lchami, uning og’irligi, faol materiallarning 
iste’moli bir xil nominal quvvatga ega transformatorga nisbatan kichikroq bo’ladi. 
METODOLOGIYA 
Ushbu 
maqolada 
avtotransformatorlarning 
qisqa 
tutashuv 
toklaridagi 
o’zgarishlarning qisqa tutashuv toklari darajalariga, quvvat yo’qotishlariga, kuchlanish 
darajalariga va elektr tarmog’ining normal ishlashida texnik-iqtisodiy ko’rsatkichlarga 
ta’sir qilish qonuniyatlari o’rganiladi.Ushbu ish Oʻzbekiston UES ning ishonchliligi 
oshirish 
muammosining 
ajralmas 
qismi 
bo’lgan 
energiya 
tizimlari 
avtotransformatorlarining ish rejimini tahlil qilish hamda undagi qisqa tutashuv 
oqimlarining o’zgarishi qonuniyatlarini o’rganishga bag’ishlangan. 
NATIJA VA MUHOKAMA