Avtotransport vositalari servisi asoslari

Avtoservis korxonalarida ishlatiladigan buyum va materiallar
Ehtiyot qismlar. GOST 18322-78 ga muvofiq ehtiyot qism bu - bo’zilgan detallar urniga
quyiladigan zaxira detal va tarmoqlardir. SHuning uchun ehtiyot qismlarni “sovuk” rezerv zaxirasi kabi
karaladi. ASKda qo’llaniladigan buyum va materiallar nomenklaturasini 70% yakinini ehtiyot qismlar
tashkil etadi.
Ehtiyot qismlar nomenklaturasi, bu-avtomobilni ishlab chiqargan korxonaning texnik xujjatlari
asosida, ma’lum ketma-ketlikda, detallarning katalog raqami va nomi buyicha tuzilgan ruyxat.
Har bir avtomobil rusumi uchun ehtiyot qismlar katalogi mavjud. Kataloglarda agregat, tarmoq,
tizimlar tuzilishi va unda joylashgan detallarning raqami, nomi va kodi keltiriladi.
Bulardan tashkari, Mustakil Davlatlar Xdmkorligi (MDH)da ishlab chiqarilgan avtomobillar
uchun nomenklatura daftari mavjud. Unda ekspluatatsiya jarayonida almashtiriladigan detallar
nomenklaturasi va xar bir detal buyicha ehtiyot qismlarning 100 ta avtomobil uchun bir yilgi me’yoriy
kiymati va narxi beriladi. Ushbu nomenklatura daftari orkali xar bir avtoservis korxonasi o’z ishlash
sharoitidan kelib chikkan xolda, kerakli ehtiyot qismlar nomenklaturasini, hajmini aniklab, buyurtma
berishlari mumkin.

---

Avtomobil shinalari va akkumulyator batareyalari. Bu turdagi buyumlar avtomobil ehtiyot
qismlar nomenklaturasiga kirmaydi, shuning uchun avtoservis korxonalarida ularning aloxida xisobi olib
boriladi va rejalashtiriladi. Respublikamizda ekspluatatsiya kilinayotgan avtomobilarda yuzga yakin
turdagi shinalar va ularga tegishli kameralar hamda undan ortik nomdagi akkumulyator batareyalari
qo’llanilmokda.
Ehtiyot qismlar ta’minoti tizimi
O’zbekistonda 1991 yilgacha markazlashtirilgan moddiy-texnik ta’minot tizimi ishlardi, u davlat
ombor tarmoqlari orkali agregatlar, ehtiyot qismlar, texnologik jixozlar va ekspluatatsion materiallarni
taksimlab, ASKga yetkazar edi. Hozirgi vaqtda bu tizim bozor iqtisodiyoti sharoitida chet davlatlar
tajribalariga asoslangan holda ishlamokda. Respublikamizdagi ASKni ehtiyot qismlar bilan ta’minlash
tizimining tarkibiy to’zilishi 9.1-rasmda keltirilgan.
Avtomobil ehtiyot qismlarini ishlab chiqaruvchi korxonalar guruhi kuyidagilardan iborat:
avtomobil va ehtiyot qism ishlab chiqaruvchilar; mustaqil pudratchi ta’minlovchilar; avtomobil ishlab
chiqargan zavodlar orkali agregatlarni ta’mirlash; taqlid kiluvchi (imitator)lar.