Avtotransport vositalari servisi asoslari

Detallarning haqiqiy sarfi buyicha usulda, ma’lum davr ichida (ko’zatuv vaqtida) nazorat
ostiga olingan avtomobillar ekspluatatsiyasi jarayonida, ASK va ta’mirlash korxonalarida, xar bir
detal buyicha xakikiy sarflangan ehtiyot qismlar soni asosida me’yor aniklanadi (NAMI usuli):
um
Y
K
E
L
L
M
M
H
×
×
+
=
100
)
(
bu yerda: N
a
-ehtiyot qism sarfi me’yori (kurilayotgan detal buyicha), dona/100 avtomobil
uchun bir yilga; M
E
- ekspluatatsiya jarayonidagi detallarning xakikiy sarfi, dona; M
K
- ta’mirlash
korxonalarida avtomobillarni ta’mirlash jarayonidagi detallarning xakikiy sarfi, dona; Ly
-
avtomobillarning me’yoriy, yillik yuli, ming km; Ly^ - nazorat ostiga olingan avtomobillar
ko’zatuv vaqtida bosib utgan masofalar yigindisi, ming km.
Misol: detallarning xakikiy sarfi usuli bilan ehtiyot qism sarfi me’yorini aniklang. Kerakli
ma’lumotlar 9.1-jadvalda keltirilgan.
Ehtiyot qismlar sarfi me’yori:
(55+ 0)x100x15

---

N
 =
_______________________
= 41 dona/100avt.bir yil
2000
Detallarning resursi buyicha ehtiyot qismlar sarf me’yorlari detallarning ishonchliligi (resursi),
ekspluatatsiya jadalligi va avtomobillarning xisobdan chiqarilgungacha xizmat muddati buyicha
ma’lumotlar tuplanib, kuyidagicha aniklanadi:
H = 100xn(L
a
-Li)/(L2 x t
a
) ,
bu yerda: N -ehtiyot qism sarf me’yori (kurilayotgan detal buyicha), dona/100 avtomobil
uchun bir yilga; n - avtomobildagi bir xil nomli detallar soni; L
a
- avtomobilning amortizatsiya
masofasi, ming km; Li - detalning birinchi almashtirguncha bulgan resursi (ishlagan muddati), ming
km; L
2
- detalning almashtirishlar orasidagi resursi, ming km; 1;
a
- avtomobilning xizmat muddati,
yillar.
1-jadval. Ehtiyot qismlar sarfi me’yorini detallarning xakikiy sarf usuli bilan aniklash
Detallarning birinchi va keyingi almashtirishlari orasidagi resurslari kamaygan sari, ehtiyot
qismlar sarfi oshib boradi. Avtomobildagi bir xil nomli detallarning soni oshgan sari, me’yori xam
oshib boradi. 9.11 formula esa L
a
>Li shart bajarilgan vaqtdagina urinli.
Misol: kurilayotgan detalning resursi buyicha ehtiyot qism sarf me’yorini aniklang. Kerakli
ma’lumotlar 9.2-jadvalda keltirilgan.
Ehtiyot qismlar sarf me’yori:
H =  100 x 2(700 -150) /(120 x 20) = 46 dona/100avt.bir yil
Agar L
a
< T S bulsa, extimollik usuli qo’llaniladi.
Extimollik usuli
2-jadval. Ehtiyot qismlar sarf me’yorini detallarning resursi buyicha aniklash
ASK uchun ehtiyot qismlarga bulgan ehtiyojni aniklashda extimollik usuli xam qo’llaniladi. Bu
usul buyicha avtomobillar parkining “yottti” (yillar yoki utilgan masofa buyicha avtomobil guruxi) va
shu “yosh” guruxiga tuG’ri keluvchi buyumning bo’zilishlar okimi parametri hamda ehtiyot qism ehtiyoji
aniklanishi kerak bulgan davr xisobga olinadi:
Q „ = g ’ , A , x
O
,  (L ) x. M,
Ko’rsatkichlar
Belgilanishi
Birligi
Qiymati
Ekspluatatsiya jarayonida detallarning
xakikiy sarfi
M
E
dona
55
Ta’mirlash korxonalarida, avtomobillarni
ta’mirlash jarayonida detallarning xakikiy
sarfi
M
K
dona
0
Avtomobillarning me’yoriy yillik yuli
ming km
15
Nazorat ostiga olingan avtomobillar ko’zatuv
vaqtida bosib utgan masofalar yigindisi
L
ymym
ming km
2000
Ko’rsatkichlar
Belgilanishi
Birligi
Qiymati
Avtomobildagi bir xil nomli detallar soni
n
dona
2
Avtomobilning amortizatsiya masofasi
L
a
ming km
700
Detalni birinchi almashtirguncha bulgan
resurs
L
1
ming km
150
Detalning keyingi almashtirishlar orasidagi
resursi
L
2
ming km
120
Avtomobilning xizmat muddati
1
a
yil
20

---

i=1
bu yerda: Ai - i-nchi “yosh” guruxidagi avtomobillar soni, dona; ®i(L) - i- nchi “yosh” guruxiga mos
keluvchi buyumning bo’zilishlar (almashtirishlar) okimi parametri, bo’zilish/buyum 1000 km; AL -
oralik masofa, ming km; k - “yosh” guruxlari soni.
Parkdagi i-nchi “yosh” guruxi avtomobillari sonini topish uchun, eng avvalo, ularning
foydalanishdan boshlab, to bashorat oxirigacha bosib utadigan masofa (Ьbash)si va uning urta kvadratik
OG’ishi ( a
dd0
) aniklanadi:
L
bash=
L
bash.b+
AL
bash,
^dd0 "J^’dd0 .d ^
A
^dd0 ,
bu yerda: Lo^.6, &
dd0 d
- mos ravishda avtomobilning foydalanishdan boshlab to bashorat
boshlangungacha bosib utgan urtacha masofasi va uning urta kvadratik OG’ishi, ming km; ALo^, Aa
dd0
-
mos ravishda avtomobilning bashorat davrida bosib utiladigan masofasi va uning urta kvadratik OG’ishi,
ming km.
9.4 ifoda bir biriga boG’lik bulmagan tasodifiy kattaliklar kiymatlarining yotindisidan iborat va u
(Lb
a
sh) tasodifiy kattalik normal konuni bilan taksimlansa. U xolda (Lb
a
sh) tasodifiy kattalik avtomobil
parkining kaysi «yosh» guruxiga tushish extimolligi kuyidagicha aniklanadi:
bu yerda: A
i
va B
i
- mos ravishda avtomobillarni i-nchi “yosh” gurux masofa oralotining
boshlanishi va oxiri, ming km; 0 * [Z] -Laplas funktsiyasi, r (A
i
■< L ■< B
i
) - avtomobillarni i-nchi
“yosh” guruxiga tushish extimolligi.
Agarda ^
bash
) tasodifiy kattalik boshqa konunlar buyicha taksimlansa, avtomobillarni i-nchi
“yosh” guruxiga tushish extimolligini - konunning taksimlash zichligini kurilayotgan oralik buicha
integralab topiladi.
Avtomobillar ( A
i
) i-nchi “yosh” guruxidagi soni kuyidagicha aniklanadi:
A, = Ar * Pi (Ai -
bu yerda: A
P
- avtoservis korxonasida yil davomida xizmat ko’rsatiladigan avtomobillar
buyicha kurilayotgan avtomobil turining soni.
Sinov natijalari buyicha buyumning bo’zilishlar okimi parametri xar bir oralik uchun
kuyidagicha aniklanadi: