Avtotransport vositalarida

Takrorlash uchun savollar:
1. Yo‘lovchilarni tashish xizmatiga tariflar qaysi tashkilot tomonidan
belgilanadi?
2. Tarif deb nimaga aytiladi?
3. Tariflar qanday turlarga bo‘linadi?
4. Qaysi paytda yagona tarif qo‘llaniladi?
5. Shaharlararo avtobus yo‘nalishlarida qanday tarif qo‘llaniladi?
6. Qaysi paytda poyas chiðtalari ishlatiladi?
7. Yengil avtomobil-taksilarda daromad qanday aniqlanadi?
8. Yo‘lkira haqi jadvalini tuzish nima uchun kerak?
9. Yo‘lkira haqi jadvali qanday tuziladi?
4.3. Avtomobil va boshqa turdagi yo‘lovchi transportlar
ishini muvofiqlashtirish
Yo‘lovchi tashuvchi transport ishini rejalashtirish va tashkil
etish masalalari hal qilinayotganida strategik-logistik boshqaruv
tamoyillaridan foydalanish yaxshi natijalar beradi.
Strategik-logistik boshqaruv tamoyillaridan foydalanish ikki
yo‘nalishda olib boriladi.
Birinchi yo‘nalish — mintaqadagi barcha transport faoliyatini
va tuzilmasini markazdan, ya’ni yagona buyurtmachi sifatida
muvofiqlashtirish. Bu yo‘nalish mahalliy tashkilotlar tomonidan
berilgan vakolatlar asosida transport ishini litsenziyalash orqali
amalga oshiriladi.
Ikkinchi yo‘nalish — barcha turdagi yo‘lovchi tashuvchi
transport turlarining harakatini muvofiqlashtirish orqali amalga
oshiriladi.
Transport turlari harakatini muvofiqlashtirish juda samarali
uslub bo‘lib, boshqarishning yagona tizimi hisoblanadi. Toshkent
shahrida bir necha yillardan beri yo‘lovchi transportlari (avtobus,
avtomobil-taksi, trolleybus, tramvay, metro) harakatiga yagona
boshqarish tizimi joriy qilingan.

---

152
Hozirgi kunda aholiga transport xizmati ko‘rsatishni yaxshilash
va transportlar harakatining unumdorligini oshirish maqsadida
Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan mamlakatimizdagi shahar
hokimiyatlari tarkibida yo‘lovchi tashish transporti boshqarmalari
tashkil qilingan. Bu ishlarni Toshkent shahri misolida ko‘rish
mumkin. Barcha transport turlari harakatini muvofiqlashtirish,
yo‘nalishlar tarmog‘ini tartibga solish va maqbul holga keltirish
shaharda yo‘lovchi tashish bo‘yicha buyurtmachi vazifasini bajarish,
litsenziyalar berish huquqiga ega bo‘lgan holda yo‘lovchi tashish
yo‘nalishlarini qat’iy tender asosida belgilash, raqobat muhitini
vujudga keltirish va barcha yo‘lovchi tashuvchilar, shu jumladan,
xususiylar uchun transport xizmatlari bozorida teng sharoit
yaratish, jamoat transporti ishi natijasi va samaradorligini baholash,
shahar avtobus va elektr transportida yo‘lovchi tashish bo‘yicha
cheklangan tariflarni belgilash yuzasidan shahar hokimiga moliya
idoralari bilan kelishilgan takliflarni kiritish, ularga rioya etilishini
nazorat qilish, shaharda yo‘lovchi tashishning avtomatlashtirilgan
boshqaruv tizimini joriy etish, shu jumladan, yerusti yo‘lovchi
transportida yo‘l haqi to‘lash hisob-kitobi tizimini avtomatlashtirish
va shahar yo‘lovchi transporti harakat yo‘nalishlarida nazorat
o‘rnatish Toshkent shahar hokimligi huzuridagi Transportning
barcha turlarini muvofiqlashtirish markazi shahar hokimligining
tarkibiy bo‘linmasi sifatida Yo‘lovchi transportining barcha turlari
harakatini litsenziyalash va muvofiqlashtirish departamentiga uning
asosiy vazifalari etib belgilab berildi.
Shahar atrofi va shaharlararo aloqalarda yo‘lovchilar avtomobil
(avtobus va yengil avtomobil-taksi) transportlarida tashishlarni
muvofiqlashtirish bo‘yicha vakolatlar viloyatlardagi O‘zbekiston
avtomobil va daryo transporti agentligining bo‘limlariga berilgan.
Ushbu transportlar harakatini muvofiqlashtirish quyidagilarni o‘z
ichiga oladi:
— ayrim turlar orasida yo‘lovchi tashish hajmini to‘g‘ri
taqsimlashni;
— yagona transport tarmog‘ini va yo‘nalish tizimini kelishuvga
asosan tuzishni;
— avtobuslar harakati jadvalini temiryo‘l poyezdlari va
samolyotlarning yo‘nalishlari, jo‘nash va kelish vaqtlariga moslab
tuzishni;
— transport inshootlari va dispetcher aloqa vositalaridan
birgalikda foydalanishni;

---

153
— yagona yo‘lovchi chiðtasiga asosan to‘g‘ri va aralash aloqani
tashkil qilishni;
— barcha turdagi yo‘lovchi transportlaridan foydalanish
qoidalarining kelishuvini.
Ayrim turdagi transportlar harakatini muvofiqlashtirishning
to‘g‘ri tashkil qilinishi yagona tarif tizimini qo‘llashga, dastlabki
hisob va hisobotni hamda hujjatlarning aylanishini bir xil shaklga
keltirishga imkoniyat tug‘diradi.
Shahar yo‘lovchi transporti ishini moslashtirish masalalari
yechilayotganida har bir transport turining afzalliklari va kam-
chiliklari hisobga olinishi kerak (18-jadval).
18-jadval