Axborot haqida

Axborotni uzatishda
Axborotni saqlashda.
Xavo Suv Elektr toki Efir Rentgen nuri Yoruglik nuri	Kogoz Ip -gazlama(Tkan) Daraxt Temir Kremniy Plastmassa

Axborotni uzatishda qadimdan biz bilgan va bilmagan xolatda xavo qo’llaniladi. Xavoning tebranishi natijasida ko’p asrlardan buyon nutq uzatilib kelinmoqda. Bundan tashqari xavoning tebranishi natijasida bizni o’rab turgan atrof muxitdagi ovozlar-kushlarning sayrashi., dengizning shovkini, momokaldirokning gumburlashi, ishlayotgan mashina va apparatlarning ovozlari va boshka ovozlar uzatiladi. Xavoning tebranishiga uxshash xolda suvning tebranishi orkali xam katta axborotlar uzatiladi.
Masalan. Suv satxlarini tekshiruvchilar va baliklarni izlovchi dengizchilar urtasida axborotlarni uzatilishini misol kilishimiz mumkin.
Odamzod xar dakika sezgi a’zolari orkali atrof muxitdan axborot yigib fikr kilishi va xayotiy muammolarni xal kilish choralarini uylab topib amalga oshirishi bilan xayot kechirishini xammamiz bilamiz.
Axborot inson nutqida, kitoblardagi matnlarda, ziyolilar ixtirosida, mussavir tasvirida, turli ulchov asboblarida va boshkalarda mavjuddir.
Keyingi paytlarda axborotlarning xaddan tashqari ko’payishi sababli, ularni insonning jismoniy imkoniyatlari doirasida xal etilishi mumkin bulmay koldi. Bunday muammolarni xal etish maksadida yaratilgan zamonaviy axborot texnoligiyalari va tizimlari, ayniksa shaxsiy kompyuterlar insonning eng yakin yordamchisiga aylandi.
Zamonaviy axborot texnologiyalari va tizimlaridan foydalanish orkali axborotlarni kayta ishlash mexnat unumdorligini oshirishning muxim omillaridan biri bulib koldi.
Ma’lumki, kompyuter axborotlarni kiritish, tuplash va ular ustida turli xil arifmetik va mantikiy amallarni bajarish xamda ularni taxlil etish uchun muljallangan. Bunday axborotlar ustida ish olib borish koidalari EXM uchun tuzilgan dasturlar orkali amalga oshiriladi.
Xozirgi davrni informatikasiz tasavvur etib bulmaydi. Axborot texnologiyalari bugungi kunda xayotimizning xamma soxalarini kamrab olgan. Informatika soxasining asosiy resursi - axborotdir.
Axborot atrof-muxit ob’ektlari va xodisalari, ularning ulchamlari, xosiyatlari va xolatlari tugrisidagi ma’lumotlardir. Keng ma’noda axborot insonlar urtasida ma’lumotlar ayirboshlash, odamlar va kurilmalar urtasida signallar ayriboshlashni ifoda etadigan umummilliy tushunchadir.
Ma’lumotlarga u yoki bu sabablarga kura foydalanilmaydigan, balki fakat saklanadigan belgilar yoki yozib olingan kuzatuvlar sifatida karash mumkin. Agar bu ma’lumotlardan biror narsa turisidagi mavxumlikni kamaytirish uchun foydalanish imkoniyati tugilsa, ma’lumotlar axborotga aylanadi. Shuning uchun axborotni foydalaniladigan ma’lumotlar, deb atasa xam buladi.
Masalan, qog’ozga telefon raqamlarini ma’lum tartibda yozib kuyilsa, avvalgi ma’lumot axborotgga aylanadi.
Axborot texnologiyalari, ayniksa telekommunikatsiyalarning barcha turlari axborot sanoatini eng muxim tarkibiy kismlaridir. Zamonaviy axborot texnologiyasi kompyuter texnikasi va aloka vositalari soxasidagi yutuklariga tayanadi.
Axborot texnologiyasi(AT) ob’ekt, jarayon yoki xodisaning xolati xakida yangi sifat axboroti olish uchun ma’lumotlar yigish, kayta ishlash va uzatish (boshlangich axborot) vosita va uslublari jamlanmasidan foydalanadigan jarayondir.
Axborot jamiyatning moddiy va texnologik negizini kompyuter texnikasi va kompyuter tarmoklari, axborot texnologiyalari, telekommunikatsiya alokalari asosidagi turli xil tizimlar tashkil etadi.
Axborot jamiyati - ko’pchilik ishlovchilarning axborot, ayniksa uning oliy shakli bulmish bilimlarni ishlab chikarish, saklash, kayta ishlash va amalga oshirish bilan band bo’lgan jamiyatidir.
XX asr oxirlarida ilgor mamlakatlarda fan va texnika rivojlanishining real amaliyotida nazariyotchilar yaratgan axborot jamiyati manzarasining chizgilari sekin - asta namoyon bulmokda. Butun dunyo makonining elektron kvartira va kottejlarida yashovchi kishilar yagona kompyuterlashgan va axborotlashgan jamiyatga aylanishi kutilmokda. Istalgan turar joy turli elektron uskunalar va kompyuterlashgan moslamalar bilan jixozlanadi. Odamlar faoliyati asosan axborotni kayta ishlashga karatiladi, moddiy ishlab chikarish esa mashinalarga yuklanadi.
Axborot jamiyatiga utishda kompyuter va telekommunikatsiya axborot texnologiyalari negizida yangi axborotni kayta ishlash sanoati yuzaga keladi
Bir qator olimlar axborot jamiyatiga xos xususiyatlarni quyidagicha ko’rsatadilar:
- axborot inqirozi muammosi xal etildi, ya’ni axborot mo’l-ko’lligi va axborot taqchilligi o’rtasidagi ziddiyat echildi;
- boshqa zaxiralarga kiyoslanganda axborot ustuvorligi ta’minlandi;
- rivojlanishning asosiy shakli axborot iktisodiyoti bo’ladi;
- eng yangi axborot texngika va texnologiyalari yordamida avtomatlashtirilgan xolda bilimlarni saklash, kayta ishlash va foydalanish jamiyati shakllanadi;
- axborot texnologiyasi inson ijtimoiy faoliyatining barcha soxalarini kamrab olib, umumiylik xususiyat kasb etmokda;
- butun insoniyat tsivilizatsiyasining axborot birligi shakllanmokda;
- zamonaviy axborot vositalari yordamida xar bir insonning butun tsivilizatsiya axborot zaxiralariga erkin kirishi amalga oshdi.
Ijobiy tomonlardan tashqari, salbiy oqibatlar xam oldindan ko’rilgan:
a) axborot texnologiyalari odamlar va tashkilotlarning xususiy xayotini buzib yuborishi;
b) sifatli va ishonchli axborotni tanlash muammosi mavjudligi;
v) ko’pgina odamlarning axborot jamiyati muxitiga moslashishi kiyinligi. “Axborot elitasi” (axborotlarni qayta ishlash bilan shug’ullanuvchi kishilar) va iste’molchilar orasida muammolar vujudga kelishi xavfi. 
Moddiy ishlab chiqarishga yo’naltirilgan sanoat jamiyatida allaqachonlar klassik iqtisodiy kategoriyalar bo’lgan bir necha asosiy zaxira turlari ma’lum, ya’ni:
Moddiy zaxiralar - ijtimoiy maxsulot ishlab chikarish jarayonida foydalanish uchun muljallangan mexnat predmetlari yigindisidir, masalan, xom-ashyo, materiallar, yokilgi, energiya, yarim tayyor maxsulotlar, detallar va xokazolar.
Tabiiy zaxiralar - kishilarning moddiy va ma’naviy extiyojlarini kondirish uchun jamiyat tomonidan foydalanadigan tabiat ob’ektlari, jarayonlari, sharoitlaridir.
Mexnat zaxiralari - jamiyatda ishlash uchun umumiy ma’lumot va kasbiy bilimlarga ega kishilardir.
Moliyaviy zaxiralar - davlat yoki tijorat tuzilmalari ixtiyorida ulgan pul mablaglaridir.
Energetika zaxiralari - energiya kuvvati mavjud maxsulotlar, masalan, kumir, neft, maxsulotlari, gaz, gidroenergiya, elektr energiyasi va xokazolar.
Kibernetika, sungra xisoblash texnikasi va axborotlashtirishning paydo bulishi va rivojlanishi bilan axborot suzi uzining dastlabki ma’nosini saklab kolgan bulsada, ayni paytda bir kator yangi ma’nolarga xam ega buldi. Axborot deganda biz kandaydir bir tizim xakida ma’lumotlar, dalillar, bilimlar yigindisini tushunamiz. Tizim xakidagi axborot yoki kuzatish yuli bilan yoki xam tabiiy, xam modelli tajribalar natijasida yoki mavxum gipotetik tizimlarni urganish - mantikiy xulosa chikarish asosida olinishi mumkin.
Tajriba utkazilguncha mavjud bulgan axborot aprior, tajribadan keyingisi - aposterior deyiladi. U shuningdek chinformatika yoki notugri bulishi mumkin. Axborot olish jarayoni ko’pincha statistik xususiyatga ega bulgani uchun tizim xakidagi axborot (ayniksa murakkabi) determinlashgan yoki extimollashgan xam bulishi mumkin.
Xozirgi paytda axborotni kanday tushunish xakida kuyidagicha nuktai nazarlar yuzaga kelgan:
Axborot - xalk xujaligining barcha tarmoklari iste’mol etuvchi zaxira bulib, energetika yoki foydali kazilmalar zaxiralari kabi axamiyatga ega. Jamiyat rivojlangani sari iktisodiyot, fan, texnika, texnologiya, madaniyat, san’at, tibbiyot kabilarning turli masalalari xakidagi mavjud ma’lumotlar,axborot zaxiralaridan foydalanishni tashkiletish intellektual va iktisodiy xayotga tobora ko’prok ta’sir kursatmokda.
Axborot - fan va texnika rivojlanishi natijalari xakidagi fan-texnika ma’lumotlari, bilimlari yigindisidir. Boshkacha aytganda, axborot, mazkur talkinga binoan, fan-texnika faoliyati axborot xizmati tizimining ma’lumotxsuli va “xom-ashyo”sidir.
Axborot - axborot xizmati tizimlarida fan-texnika faoliyati va turli soxalarda kadrlar tayyorlashni shakllantiruvchi maxsulotlar yigindisidir, ya’ni axborot zaxiralarini ishlab chikarish va iste’mol etish fakat jamiyatning intellektual xayoti bilan cheklanadi.
Kurinib turibdiki, bu talkinlardan birinchisi eng tulik, axborot jarayonlari ko’p kirraligini kamra oluvchi tushunchani bermokda. Chindan xam, axborot jamiyat va inson faoliyatining barcha soxalarigakirib bormokda.
Axborot zaxiralari - aloxida xujjat va aloxida xujjat tuplami, axborot tizimlari (kutubxona, arxiv, fond, ma’lumotlar banklari, boshka axborot tizimlaridagi xujjatlar va xujjatlar tuplamidir.