Axborot kommunikatsiya texnologiyalari

DIZAYN. LOYIHAGA TALABLAR 
Reja: 
Multimedia resurslari semantik (ma‘noviy) darajalari. 
Interfeys, ergonomik talablar. 
Multimedia resurslari semantik (ma‘noviy) darajalari. 
Multimediya loyihasini tayyorlashda muallif tomonidan elektron shaklda 
tanlangan asosiy ta'lim ma'lumoti interfaol treninglarda muallifning g'oyalariga 
muvofiq tartibga solinishi kerak, bir tomondan, talaba tempni tanlashga va ma'lum 
chegaralar doirasida materialni o'rganish tartibiga ega bo'lishi uchun va boshqa 
tomondan - o'quv jarayoni boshqariladigan bo'lib qoldi. Ushbu bosqich - kursning 
batafsil texnik ssenariysi qurilishi - bu eng mas'uliyatli masala bu ular uchun 
pedagogik vazifalar va ular uchun eng maqbul texnologik yechimlarning maqbul 
birikmasini topishga imkon beradi. 
Multimediya va multimedia tamoyillariga asoslangan multimedia kursi uchun 
texnologiya ssenariyasini yaratishga kirishgan holda, multimedia kursida 
hypertextlar bo'yicha barcha ta'lim ma'lumotlarining bir necha kontent darajasida 
taqsimlanganligini hisobga olish kerak. 
Darajalar o'rtasidagi semantik munosabatlar turli yo'llar bilan qurilishi 
mumkin. 
Matnning gipermatnli tuzilishiga tarjima qilinayotganda matnning chiziqli 
matnini tuzishning eng keng tarqalgan usuli - 1-darajadagi - asosiy ma'lumotlar, 2-
bosqichda - tushuntirish va qo'shimchalar kiritilgan qo'shimcha ma'lumot, 3-
darajadagi - rasmli material, daraja - ma'lumotnoma materiallari (4-chi daraja kam 
bo'lishi mumkin va ma'lumotnoma materiallari - multimedia kursining tarkibiga 
alohida element tomonidan tarjima qilinadi). 

---

78 
Ta'limning va kognitiv faoliyatning turli usullariga yo'naltirilgan chiziqli 
o'quv matnini tuzishning bunday samarali usullari taqdim etiladi. Bunday holda, 
birinchi daraja tasviriy-tavsiflovchi, ikkinchi darajali - reproduktiv daraja, uchinchi 
daraja - ijodiy. 
Moddiy taqdimot birligi bir nechta ko'prikni o'z ichiga olishi mumkin bo'lgan, 
grafik, animatsiya va boshqa multimedia ilovalari bilan to'ldirilishi mumkin 
bo'lgan ramka hisoblanadi. 1 doirasida joylashtirilgan ma'lumotlar ajralmas bo'lishi 
va bir nechta tugallangan ma'noni bildirishi kerak. Chiziqning semantik qiymatiga 
asoslanib, uning ichki strukturasini aniqlash kerak, 2 va 3-darajali ko'priklar sonini 
cheklash kerak. 
Kursning 1 ta modulini (qismini) tashkil etuvchi bir nechta ramkalar maxsus 
navigatsiya tugmachalari yordamida chiziqli matn tamoyiliga muvofiq tashkil 
etiladi. Bunday materiallar kitob sahifalari kabi tarjima qilinishi mumkin. 
Kursning eng batafsil tuzilishini yaratish eng samarali hisoblanadi, bu har bir 
bo'limning materialini alohida ramkaga joylashtirish imkonini beradi. Biroq 
amalda ta'lim materiallarining ushbu tuzilishi deyarli mumkin emas. 
Strukturali tuzilmani yaratish chiziqli matnni giperaktiv elementlardan tashkil 
topgan grafikalar, jadvallar, grafikalar, diagrammalarga qayta tashkil etish orqali 
osonlashadi. 
Interfeys, ergonomik talablar. 
Har bir multimediali ilovaning e`tiborni tortadigan dastlabki qismi bu uning 
interfeysidir. Unda asosan: 
ekrandagi darchalar soni, 
ularning bog'lanishi, 
turli boshqaruv elemenlari mavjudligi, 
ularni darchada joylashishi, 

---

79 
boshqa elementlar bilan bog'lanishi va ular harakati o'rganiladi va ular 
asosida shablonlar yaratiladi. Shablonla yordamida ilova skeleti 
tuziladi. So'ngra informatsion elementlar ma'lumotlar bilan to'ldiriladi. 
Interfeys – foydalanuvchi hisoblash tizimidagi qurilmalar programmalar, 
shuningdek qurilmalarni o'zaro bog'lanishi uchun texnik, uslubiy, dasturiy 
vositalari to'plamidir. 
Interfes keng ma'noda ob‘yektlar o'zaro munosabat usuli. 
Interfeys texnik ma'noda o'zaro munosabat protsedura, parametrlari, va 
xarakteristikalarini ta'minlaydi. 
Interfeysni quyidagilarini ajratadilar: 

Foydalanuvchi interfeysi-kompyuter programmasi bilan shu dastur foydalanuvchi 
o'zaro muloqoti usullari to'plamidir. 

Programma interfeysi- programmalar o'zaro muloqoti usullari to'plamidir. 

Fizik interfeys-fizik qurilmalar o'zaro muloti usulidir. 
Inson kompyuterdan dasturlari yordamida foydalanadi. Foydalanuvchi bilan 
muloqotni taklif qiluvchi dastur mexanizmini foydalanuvchi interfeysi deyiladi. 
(User Interface, UI). 
Foydalanuvchi interfeysi –foydalanuvchi bilan kompyuter o'rtasidagi muloqotni 
amalga oshiruvchi dasturiy va apparat vositalar to'plamidir. 
Interfeysni quyidagi turlari mavjud: 

Komanda; 

Grafik; 

Oddiy; 

WIMP 

nutq SILK 

Biometrik 

---

80 

Semantik 
Komanda- Ko'p programmalarda foydalanuvchi interfeysi komandalar vositasida 
amalga oshiriladi. dastur foydalanuvchi komandasini poylaydi, dastur komandani 
bajaradi, so'ngra yana foydalanuvchi komandasini kutish rejimiga o'tadi. Komanda 
interfeysini keng tarqalgan davriga UNIX OSI va ko'p platformali SR/M OSini 
paydo bo'lishi to'g'ri keladi. 
Grafik interfeys g'oyasi 70-yillaro'rtalarida paydo bo'ldi. Unga sabab alfavit va 
raqamli displeylarni paydo bo'lgani, kompyuter xotirasi kattalashgani. 
Manipulyator(sichqoncha, trekbol) Nortron Commander va matn redaktori Multi-
Edit, Leksikon, ChiWriter sabab bo'ldi. ;