Axborot texnologtyalariuniversiteti mtgranova elvira aslam gvna, pozilova shahnoza xaydaraliyevna

Internetdagi 
manzili 
-  
www.ziyonet.uz.www.uzedu.uz
Bu portalda hozirgi vaqtga kelib, ta’lim sohasiga tegishli 
tashkilotlar va muassasalar o ‘z veb-sahifalarini yaratmoqdalar. Bu 
esa yoshlarimizning internet bilan yanada mustahkam aloqa 
qilishga va o ‘z veb-sahifalarini boyitib borishga, yangiliklami 
yoritishga, forumlarda ishtirok etishga imkoniyatlari yanada 
kengayib borishiga olib keladi.
Har bir sohada bo‘lgani kabi ta ’lim sohasini yanada 
rivojlantirish maqsadida axborot - kommunikativ texnologiyalarini 
qo‘llash dolzarb mavzu bo‘lib qolmoqda. Har bir pedagog -
o ‘qituvchi, o‘quvchi, malaka oshirish kurslari tingJovchilari ham 
bundan mustasno emas. Chunki o‘quvchi har bir fan bo‘yicha 
referatlar tayyorlashi, pedagog - o‘qituvchi o‘zining darslarini 
zamonaviy usulda olib borishi, malaka oshirishga kelgan tinglovchi 
esa kurs ishlarini tayyorlashlari kerak. Shuning uchun ular o ‘z 
ijodlarini kompyutersiz amalga oshirishlari mumkin emas. 
Masalan, oddiy matnni yozishni bilishlari va uni tahlil qilishlari 
kerak. Buning uchun ular Microsoft office paketiga kiruvchi 
Microsoft Word matn dasturida ishlash ko‘nikmalarini bilishlari 
kerak. Ko‘rgazmali slaydlardan foydalanishni bilishlari uchun 
Microsoft Power Point dasturidan foydalanishlari kerak b o ‘ladi. 
Turli hisoblashlami va arifmetik amallami bajarish, diagrammalar 
hosil qilish uchun esa Microsoft Exceldan foydalanishni bilishlari 
kerak. Intemetdan m a’lumotlami olish uchun veb - brauzerlarda 
ishlash ko‘nikmalarini hosil qilishlari kerak bo‘ladi.
Multimedia 
vositalari 
ham 
zamonaviy 
axborot 
kommunikativ texnologiyalari asosiy bo‘g‘inini tashkil etib, 
undan foydalanmay turib, darslami tashkil etish mumkin 
emas.
Shuning uchun dars jarayonida videproektor, veb - kamera, 
raqamli fotoapparat, skaner va printerlardan foydalaniladi. Ta ’ limda 
AKTni qo‘llash o‘quv jarayonini oqilona boshqarish va nazorat
112

---

qilish orqali vaqtni hamda mablag‘ni tejaydi. О ‘qituvchilarning 
kasbiy o ‘sishi uchun ularga o‘z fanlari bo‘yicha o'qitishmng yangi 
usullarini kiritishga, yangi yondoshuvlami qo‘llashga, g ‘oyalarni 
ro‘yobga chiqarish va yangi ko‘nikmalarini rivojlantirishga imkon 
beradi. Masalan, o‘quvchini kompyuter yordamida testdan 
o‘tkazishda uning bilimini kompyuter baholab beradi. Bu esa 
o ‘quvchi o‘zining bilimini to ‘la narnoyish etishga harakat qilish 
imkoniyatini beradi. Agar test natijalari qoniqarsiz bo‘lsa, u o ‘zini 
bilimini yanada boyitish maqsadida boshqatdan sinab k o ‘radi, bu 
uning bilimi qay darajada ekanligini toki o ‘zining bilimini 
to‘laqonli darajaga olib chiqquncha unda sinovdan o ‘tish 
imkoniyati bo‘ladi.
Elektron o ‘quv - qo‘llanmalaridan foydalanishda mustaqil 
fikrlab o ‘qib o‘rganishga, nazorat savollariga javob berishda aqliy 
faoliyatini rivojlantirishga yordam beradi. A n’anaviy darsdan 
mutlaq 
farq qilib, 
o ‘quvchinining kayfiyati 
dunyoqarashi, 
tafakkuri, aqliy faoliyati va kasbga bo‘lgan qiziqishlari ortadi. 
Bugun o ‘quvchini darsning faol ishtirokchilariga aylanishi, dars 
jarayonini mustaqil boshqarishni o ‘rgatishga ham tayyorlaydi.
АКТ 
dasturlaridan 
foydalangan holda tinglovchi yoki 
ishtirokchilami baholash bu bilimlami o ‘qitilayotgan materialni va 
Internet, Intranet hamda multimedia vositalari texnologiyalaridan 
foydalanish ko‘nikmasini baholashdir. 
Masalan: 
0 ‘qituvchi 
savollami elektron pochta yoki xat, axborot ko‘rinishida jo ‘natishi 
mumkin. Onlayn tizimida test olish joriy qilingan bo ‘lishi mumkin. 
Bu ayniqsa masofadan o ‘qiganlar uchun juda qulaydir.
0 ‘quvchilami baholash uchun test olishning turli variantlarini 
ishlab chiqish imkoniyati borligi va o‘quvchilar turli turdagi 
vazifalami bir vaqning o ‘zida ishlab natijalarini olishlari 
mumkin.Interfaol vazifalar baholashning eng samarali usullaridan 
biri bo‘lishi mumkin.
Savolnoma shaklidagi test ham ishtirokchilaming tayyorgarlik 
darajasini aniqlash mumkin.
АКТ moslashuvchandir. АКТ turli yoshdagi o ‘quvchilar, turli 
darajadagi o‘qituvchilar uchun moslashtirilishi mumkin hamda 
ta’lim jarayonida o‘qituvchilar va o ‘quvchilar uchun ko ‘makdir.
113

---

Hozirgi kunda ta’lim jarayoniga axborot-komrmmikatsiya 
texnologiyalari (АКТ) shiddat bilan kirib kelishi bilan birga, u 
ta’limning samaradorligini oshirishda eng qulay omillardan biri 
bo‘lib qolmoqda. Shuning uchun ham ilg‘or mamlakatlar ta ’lim 
tizimida 
kompyuter 
texnikasidan, 
zamonaviy 
axborot- 
kommunikatsiya 
texnologiyalaridan 
unumli 
foydalamshga 
qaratilgan izlanishlar to‘xtovsiz kechmoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan samarali foydalanishga 
doir bir qator qarorlar qabul qilindi. Ularda asosan, yoshlarimizga 
berilayotgan 
bilim 
va 
ko‘nikmalami 
yangicha 
usullarda 
tushuntirish nazarda tutilgan. Ayni chog‘da yosh pedagoglardan ish 
faoliyatini puxta rejalashtirishi, qo‘yilgan masalaning to ‘laqonli 
yechimini topishi uchun zarur bo‘lgan axborotlami tezkor topa 
olishi, o‘rganilayotgan obyekt yoki jarayonning modelini ko‘ra 
bilishi hamda yangi texnologiyalardan unumli foydalana olishi 
uchun yetarli malakalarga ega bo ‘lishi talab etilmokda.
Ta’lim muassasalaridagi axborot-kommunikatsiya texnologi­
yalaridan foydalanish samaradorligini oshirish bo‘yicha mavjud 
holat va muammolar sirasiga quyidagilami kiritish mumkin:
1. Moddiy-texnika bazani talcomillashtirish maqsadida, m a’nan 
eskirganlarini 
yangilash 
kerak. 
Y a’ni, 
joylardagi 
o ‘quv 
muassasalarini 
zamonaviy 
texnik 
qurilmalar, 
zamonaviy 
kompyuter, videoproektor, maxsus ekran, televizor, video kamera, 
fotoapparat, veb-kamera, skaner, printer, internet, kompakt disklar, 
yuqori tezlikdagi internet tarmog‘i bilan ta’minlash zarur.
2. 0 ‘quv dargohlarida dasturiy mahsulotlar yetarli darajada 
emasligini hisobga olib, ulami multimedia elektron darsliklar, 
o ‘rgatuvchi trenajyorlar, virtual laboratoriya, texnik qurilmalaming 
dasturiy ta ’minoti, ulami ishlatish va o‘rgatish bo‘yicha 
qoTlanmalar bilan ta ’minlash kerak.
3. Ta’lim muassasalarida o‘qituvchilaming m a’lum bir qismi 
zamonaviy kompyuter texnikasidan o‘quv jarayonida yetarli 
foydalanish malakasiga ega emas. Moddiy-texnik baza va 
multimedia 
dasturlaridan 
dars 
jarayonlarida, 
amaliy 
mashg‘ulotlarda foydalanishni bilmaslik - barcha ishlaming
114

---

samarasiz 
ketgani 
hisoblanadi. 
Shuning 
uchun 
ta’lim 
muassasasidagi o ‘kituvchilami kompyuterda mukammal ishlashni 
bilishlari, uning imkoniyatlaridan o ‘qitish jarayon I an da unumli 
foydalanishlari juda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ta’lim 
tizimida 
axborot 
texnologiyalaridan 
unumli 
foydalanishga ta ’sir etuvchi asosiy faktorlar haqida gap ketganda 
aw alo, o‘qituvchilami kompyuterda ishlashga o'rgatishni uch 
bosqichda amalga oshirish maqsadga muvofiqdir.