Axborot tizimlari nazariy asoslari magistratura mutaxassisliklari uchun o

OSI quyi daraja protokollari tarmoq apparat vositalari va tarmoq 
dasturiy ta‟minoti quyi darajasiga mos keladi. Darajaning keng tarqalgan 
standartlariga quyidagilar kiradi: 
NDIS (Network Driver Interface Specificatoin – tarmoq 
drayverlari interfeysi spesifikatsiyasi), Microsoft va 3 Com 
firmalari hamkorligida ishlab chiqilgan. 
ODI (Open Datalink Interface – aloqaning ochiq interfeysi) Novell 
va Apple Computer firmalari hamkorligida ishlab chiqilgan. 
Bu standartlar, tarmoq apparat vositalaridan qat‟iy nazar, o„rta 
daraja protokollarini bajarish imkonini beradi va daraja turli tip 
protokollarining hamkorlikda bajarilishini ta‟minlaydi. Odatda tarmoq 
apparat 
vositalarini 
ishlab 
chiqaruvchilar 
ikkala 
standartni 
qanoatlantiruvchi drayverlarni ishlab chiqaradilar. 
OSI o‘rta daraja protokollari etalon modelning tarmoq, transport va 
seansli darajalariga ajratiladi. Kompyuterlar o„rtasidagi almashinuv 
turiga qarab, bu protokollarni quyidagicha tasniflash mumkin: 
seans protokollari (virtual bog„lanish protokollari); 
deytagram protokollar. 
Seans protokollarda uzatishda paketlar tartibi xabarnomaning 
boshlang„ich tartibiga mos keladi. Uzatish yetkazilganlik haqida xabarni 
tasdiqlash bilan amalga oshiriladi. Agar jo„natilgan paketlar yo„qolsa, 
ular takroriy uzatiladi. 
Deytagram protokollardan foydalanilganda xabarnomalar paketlari 
bir biriga bog„liq bo„lmagan holda, ya‟ni deytagram ko„rinishda 
uzatiladi. Shu sababli, har bir xabarnomalar paketini yetkazish tartibi 
xabarnomaning boshlang„ich tartibiga mos kelmasligi mumkin. Bundan 
tashqari, xabarnomalar paketlari tasdiqsiz jo„natiladi. 
Ishonchlilik nuqtai nazaridan, seans protokollari qulay, ammo 
deytagram protokollardan foydalanilganda uzatish tezligi ancha yuqori. 
O„rta darajada asosan quyidagi protokollardan foydalaniladi: 
SPX/IPX protokollar to„plami – Net Ware tarmoq operatsion tizimi 
boshqaruvida ishlovchi lokal tarmoqlarda qo„llaniladi; 
Net BIOS va Net BEUI protokollari –IBM firmasi tomonidan ishlab 
chiqilgan va faqat lokal kompyuter tarmoqlari uchun 
mo„ljallangan; 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

19 
TCP/IP – Internet tarmog„i uchun standart bo„lib, lokal 
tarmoqlarda foydalaniladi va ko„pgina tarmoq operatsion 
tizimlarida qo„llash mumkin. OSI modeli o„rta va boshqa 
darajalariga tegishli bo„lgan protokollarni o„z ichiga oladi. 
Protokollarning qulayliklari: manzillashning qulayligi, yuqori 
darajada samaradorligi, o„zi sozlanuvchanligi va hatoliklardan 
himoyalanganligi, tezkor xotiradan tejamli foydalanish imkoniyatining 
mavjudligi. Global tarmoqqa nisbatan kamchiliklari: manzillashtirish 
funksiyalarini qo„llashning mavjud emasligi, samaradorlikning pastligi. 
TCP (Transmission Control Protocol) protokoli tarmoq darajasi 
protokoli hisoblanadi va almashinuv virtual kanalini tashkillashtirgan 
holda ikki kompyuter o„rtasida ma‟lumotlar uzatishning ishonchliligini 
ta‟minlaydi. Katta hajmli ma‟lumotlarni uzatish uchun bu kanaldan 
foydalaniladi. 
IP (Internet Protocol) deytagram protokoli tarmoq darajasi uchun 
asosiy protokol hisoblanadi va uzatilayotgan xabarnomalar paketini 
manzillashtirishni ta‟minlaydi.