Axborot tizimlari
- O’zbekiston Respublikasi axborotlashtirish milliy tizimini shakllantirishning xuquqiy bazasini o’rganish
Download 2.86 Mb. Pdf ko'rish
|
21-Axborot-tizimlari-2013-oquv-qollanma-R.X.Alimov-va-bosh (1)
- O’zbekiston Respublikasi axborotlashtirish milliy tizimini shakllantirishning xuquqiy bazasini o’rganish; - jahon axborot resurslaridan foydalanishni kengaytirish; - fuqorolarning axborotga ortib borayotgan talab-ehtiyojlarini yanada to’llaroq qondirish va h.k. O’quv kursining predmeti bo’lib, axborot texnologiyalarini joriy qilish usullari, texnik va dasturiy vositalarning nazariy asoslari va ularni tegishli sohalarda tadbiq qilish usullari hisoblanadi. 17 1.3 O’zbekiston Respublikasi axborotlashtirish milliy tizimini shakllantirishning xuquqiy bazasi O’zbekiston Respublikasi mustaqqillikka erishgan dastlabki yillardanoq, axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirishga e’tibor berila boshlandi va bu soha bosqichma-bosqich rivojlantirilmoqda. 2003 yilda qabul qilingan yangi tahrirdagi «Axborotlashtirish to’g’risida»gi Qonun bilan uning huquqiy tayanchi yaratilib, axborotlashtirishning iqtisodiy, huquqiy va tashkiliy asoslari aniqlandi va axborotlashtirish sohasida davlat siyosatining asosiy yo’nalishlari belgilab berildi. 1995 yil fevralda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «UzPAK» ma’lumotlar uzatish milliy tarmog’ini yartish (MUMT) va xalqaro tarmoqlarga, shu jumladan, Internetga chiqish to’g’risidagi qarori qabul qilindi. Ushbu qarorga asosan, korxona telekommunikatsiya xizmatlarini ko’reatish bo’yicha «Milliy operator va provayder» maqomini oldi va xo’jalik hisobidagi «UzNET» axborot-kompyuter xizmati uning tarkibiga kiritildi. Hozirgi kunda ushbu qonunga muvofiq, vazirliklar, idoralar, muassasa va tashkilotlar mamlakat hududida joylashgan bir qator xalqaro tashkilotlarning axborot tizimlari va tarmoqlarini ma’lumotlar uzatish milliy tarmog’iga birlashtirish yo’li bilan yagona axborot maydoni yaratilmoqda. 1991-2003 yillarda 300 dan ortiq normativ-huquqiy hujjatlar chiqarildi. Ulardan 15 dan ortig’i to’liq axborotlashtirish amaliyotiga tegishlidir, qolganlari esa muayyan muammolar bo’yicha alohida me’yorlarni o’z ichiga oladi [13]. Tavsiya xarakteridagi qonunchilik hujjati «Ishtirokchi-davlatlarda axborotlashtirish munosabatlarini tartibga solish tamoyillari to’g’risida», «Davlat sirlari to’g’risida», «Arxiv fondlari va arxivlar to’g’risida», «Kompyuter uchun dasturlar va ma’lumotlar bazasini huquqiy muhofaza qilish to’g’risida»gi qonunlar qabul qilindi va qilinish arafasida. Quyidagi bazaviy qonunlarni rivojlantirishda maxsus qonunlar bloki ishlab chiqildi, bular: «Iqtisodiy rivojlanish va tadbirkorlik faoliyatini axborot bilan ta’minlash to’g’risida», «Xalqaro axborot almashinuvida ishtirok etish va axborot mahsulotlarini eksport qilishini nazorat qilish to’g’risida», «Fuqarolarning axborotga kirish huquqi va shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish to’g’risida», «Ilmiy-texnikaviy axborot to’g’risida», «Ma’muriy huquqbuzarliklar to’g’risidagi O’zbekiston Respublika kodeksiga o’zgartirishlar va qo’shimchalar kiritish to’g’risida», «O’zbekiston Respublikasi jinoyat va fuqarolik kodeksida axborot bilan ishlashdagi huquqbuzarliklar uchun javobgarlikni belgilash to’g’risida». Hattoki qonunchilik hujjatlarining saralangan ro’yxati ham axborotlashtirishni huquqiy ta’minlash muammosining murakkabligi va ko’p tarmoqliligi to’g’risida tasavvur bera olmaydi. Axborotlashtirish faoliyati sohasida qonunchilik yaratish yo’lidagi muhim qadam sifatida - 1995 yil 25 yanvarda qabul qilingan «Axborot, axborotlashtirish va axborotni himoya qilish to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining qabul qilinishini va kuchga kiritilishini ko’rsatish lozim. Bu Qonun ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar o’rtasidagi munosabatlarni quyidagicha tartibga soldi: 18 - axborot resurslarini yaratish, yig’ish, qayta ishlash, to’plash asosida shakllantirish va undan foydalanish va iste’molchilarga taqdim etish; - axborot texnologiyalarini va ularni ta’minlash vositalarini yaratish va undan foydalanish; - axborotni, axborot jarayonlari va axborot almashuvida ishtirok etuvchi sub’ektlar, xuquqlarini himoya qilish. Axborot texnologiyalarini rivojlantirishning olti ustivor yo’nalishi quyidagilardan iborat: 1. Davlat statistika tizimi, kredit-moliya va bank tizimlari. 2. Elektron ma’lumotlar bazasi. 3. Fan-texnika axborot (FTA) tarmog’i. 4. Ta’lim, kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash, ijtimoiy muxofaza va sog’liqni saqlash sohalari axborot tizimlari. 5. Ma’lumotlarni uzatish va aloqa tizimlari. 6. Favqulotda holatlarning oldini olish va xabar berishning axborot tizimlarini yaratish. Mazkur dasturda Vazirlik va Mahkamalarning axborot tarmoqlari, Milliy axborotni hisoblash tarmog’ini yaratish, kompyuterlar va hisoblash texnikasi vositalarini ishlab chiqarishni tashkil etish, yangi axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlashni takomillashtirish, hujjatlashtirishning me’yoriy-uslubiy va huquqiy tizimini yaratish va boshqalar joy olgan. YUqoridagi ko’rsatilgan vazifalarni bajarish bir necha bosqichda amalga oshirish ko’zda tutilgan. Respublikamizda qabul qilinayotgan me’yoriy hujjatlarda kompyuterlashtirish va axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash, ularni qayta tayyorlashni rivojlantirish va takomillashtirishning aniq vazifalari oldinga qo’yilgan va maqsadli yo’nalishlari ifodalab berilgan. Jumladan, Toshkent eletrotexnika aloqa instituti Toshkent axborot texnologiyalari universitetiga aylantirildi. Ushbu universitetda yangi mutahassisliklarning keng doirasi bo’yicha kadrlar tayyorlash tizimini ancha kengaytirish nazarda tutilmoqda. Bundan tashqari, o’quv yurtlarining moddiy-texnik va ilmiy-tadqiqot bazasini kengaytirish yuzasidan kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish nazarda tutilgan. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi mavjud qonunchilik tizimi umuman olganda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanish darajasiga ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda. Respublikamizdagi ko’pgina firmalar telekommunikatsiya axborot texnologiyalari bozorlariga dadil kirib bormoqdalar. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bo’yicha jahon hamjamiyatiga kirish faolligini oshirish maqsadida qomusimizga, fuqarolik kodeksiga, jinoiy protsescual kodekslarga o’zgartirishlar kiritildi. Hukumatimiz tomonidan so’nggi yillarda axborotlashtirishga oid quyidagi qonunlar ishlab chiqildi: 1. Telekommunikatsiyalar to’g’risida. 2. Axborotlashtirish to’g’risida. 3. Aloqalar to’g’risida. 19 4. Radiochastotalar spektori to’g’risida. 5. Pochta aloqasi to’g’risida. 6. Elektron hujjat aylanish to’g’risida. 7. Elektron to’lovlar to’g’risida. 8. Elektron raqamli imzo to’g’risida. 9. Elektrok tijorat to’g’risida. 10. Kompyuter jinoyatchiligi to’g’risida. 11. Elektron hisoblash mashinalari va ma’lumotlar bazasi dasturlarini huquqiy himoyasi. 12. Topologiya va integral sxemalarni huquqiy himoyasi. 13. Axborotga kirishni kafolatlash va erkinliklari to’g’risida. 14. Standartlashtirish to’g’risida. 15. Kashfiyotlar, foydali modellar va sanoat namunalari to’g’risida. 16. Alohida olingan faoliyat turlarini litsenziyalash to’g’risida. 17. Mualliflik huquqi to’g’risida. 18. Ilmiy-texnik axborot tizimi to’g’risida. 19. SHaxsiy ma’lumotlarni himoyalash to’g’risida. 20. Axborot xavfsizligi to’g’risida. Yaqindagina O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining sessiyasi tomonidan qabul qilingan «Elektron raqamli imzo to’g’risida», «Elektron hujjat aylanishi to’g’risida» va «Elektron tijorat to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunlarining loyihalari birinchi o’qishda qabul qilindi. Nazarimizda bu qonunlar Respublikamizdagi tadbirkorlik faoliyatini axborot bilan ta’minlanish huquqiy bazasini yaratishga xizmat qiluvchi asosiy vositalardan hisoblanadi. «Elektron tijorat to’g’risida»gi Qonunning 3-bandida «Tovarlarni sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko’rsatish bo’yicha axborot tizimlaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan tadbirkorlik faoliyati elektron tijoratdir» deb ko’rsatib berilishi fikrimizning isboti hisoblanadi. Axborotlashtirishning milliy tizimini shakllantirishni to’laqonli amalga oshirish uchun yuqorida keltirilgan qonunlarning bajarilishini ta’minlash zaruriy omil hisoblanadi. SHaxsiy ma’lumotlarni himoyalash, axborot xavfsizligi to’g’risidagi qonunlarni axborotlashgan jamiyatda to’laqonli qo’llanishi muhim hisoblanib, Respublikamizda tadbirkorlik faoliyatini axborotlashtirish tizimini shakllantirish uchun asosiy bo’lgan qonunlardan hisoblanadi. Ko’rsatib o’tilgan chora-tadbirlar va kompyuterlashtirish jarayonini rivojlantirish yo’nalishlari mamlakat iqtisodiyoti samaradorligining o’sishida telekommunikatsiyalar, Kompyuter va axborot texnologiyalarining faol roli oshishini, odamlarning faoliyat va turmushi texnik qurilmalar va xizmatlarning eng zamonaviy turlari bilan jixozlanishini ta’minlash, respublikaning jahon axborot jarayonlariga muvaffaqiyatli integratsiyalashuviga imkoniyat yaratadi. Download 2.86 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling