Axborot tizimlari

Tasniflash – bu faqat borliq modeli va uni turli belgilar ya’ni, kirish va chiqish 
jarayonlarining bayoni, ularning kelib chiqishi, boshqaruv turi, boshqaruvning 
resurslari bilan ta’minlanganligi va hakozo bo’yicha amalga oshirish mumkin. 
Tizimni mazkur belgiga ko’ra tasniflash 4.1-rasmda keltirilgan. 
Sun’iy tizimlar – bu inson tomonidan yaratilgan tizimlardir. 
Tabiiy tizimlar bu tabiatda yoki jamiyatda inson ishtirokisiz yuzaga kelgan 
tizimlar. 
Aralash tizimlar ta’biy va sun’iy tizimlarni o’z ichiga oladi. 
 Ergonomik tizimlar – bu, «mashina – inson - operator» majmui. 

---

56 
 Biotexnik tizimlar – tirik organizmlar va texnik qurilmalar kiradigan tizimlardir.
 Tashkiliy tizimlar – bu, zaruriy vositalar bilan jihozlangan kishilar jamoasidan 
tashkil topgan tizimlar sanaladi. 
4.1 - rasm. Tizimlar tasnifi 
Xalq xujaligi tarmoqlarining asosiy vazifasi - davr talabiga javob beradigan 
maxsulot ishlab chikarish. Ishlab chikarishni tashkil etish va ana shu vazifasining 
bajarilishini ta’minlash boshqarish zimmasiga yuklatilgan. Bu esa uz navbatida 
moxiyatiga kura axborot jarayonidir. Axborot - boshqaruvning negizi xisoblanadi. 
Mazkur vaqtdagi boshqarish tizimining xolati axborot bilan belgilanadi. Boshqaruv 
axborot jarayoni sifatida karalar ekan, bunda kuyidagi asosiy uch boskich kuzga 
tashlanadi: 
1.
Boshqariladigan ob’ekt xolati to’g’risidagi axborotlarni to’plash, chamalash, 
qayd qilish, uzatish va saqlash. 
2.
Olingan axborotlar ustida ishlash. 
3.
Boshqaruvchi axborotni (boshqaruv karorini) qabul qilish. 
YUkoridagi boskichlarni amalga oshirish natijasida ob’ekt bir xolatdan ikkinchi 
xolatga utadi va boshqaruv jarayonida turli axborotlar xosil qilinadi. 
Axborot tizimlari, deganda kuyilgan maqsadga erishish uchun axborotni 
saqlash, unga ishlov berish va uni uzatish maqsadida foydalaniladigan, 
qo’llaniladigan vositalar, usullar va xodimlarning uzaro boglangan majmuasi 
tushuniladi. 
Iktisodiy tizimlar boshqarish nuktai nazaridan axborot tizimi kabi karaladi va 
kupincha avtomatlashtirilgan tizim, deyiladi. Bu tizimlarning asosiy vazifasi 
foydalanuvchilarning talabiga muvofik ravishda axborotlarni tuplash va tayyorlash, 
saqlash, uzatish va takdim etishdan iborat.
TIZIM 
Suniy 
Aralash 
Tabiiy 
Asbob 
Mexanizmlar 
Mashinalar 
Robotlar 
Avtomatlar 
Ergonomik 
Biotexnik 
Tashkiliy 
avtomatlashtirilgan 
Jonli 
Jonsiz 
Iqtisodiy 
Ijtimoiy 

---

57 
Axborot tizimlarini ikkita asosiy guruxga ajratish mumkin: 
1.
Axborot ta’minot tizimi. 
2.
Maqsadli faoliyat kursatuvchi tizim.