Axborot tizimlari

Ta’minlovchi kism tarkibiga kirgan kuyi tizimlar axborotli texnologiyaning 
faoliyatini belgilaydi va mikdoriy jixatdan kat’iy belgilanadi. Bular kuyidagilardan 
iborat: 
 Tashkiliy ta’minot. 
 Axborot ta’minoti. 

---

65 
 Matematik va dasturiy ta’minot. 
 Texnologik ta’minot. 
 Lingvistik ta’minot. 
 Ergonomik ta’minot. 
 Xukukiy ta’minot. 
 Texnik ta’minot. 
 Mutaxassislik ta’minoti. 
1. Tashkiliy ta’minotning asosiy vazifasi boshqarish sub’ektida axborotli 
texnologiyani tashkil qilish maqsadga muvofik yoki muvofikmasligi tugrisida karorni 
ishlab chikishga karatilgan. 
2. Axborot ta’minoti boshqarish sub’ekti faoliyatida xizmat kiluvchi barcha 
ma’lumotlarning tuplamidan tashkil topadi. 
3. Matematik va dasturiy ta’minot boshqarish sub’ekti masalalarining echilish 
yullarini ifodalaydi va tegishli dasturlardan iborat buladi. 
4. Texnologik ta’minot tuplangan ma’lumotlarni qayta ishlash jarayonlarining 
boshqarish usullarini ifodalaydi. 
5. Lingvistik ta’minot axborotlarni ifodalashdagi tegishli belgi va algoritmik 
tillardan tashkil topadi. 
6. Ergonomik ta’minot axborotli texnologiya unsurlarining faoliyati uchun 
tegishli shart-sharoitlarni yaratadi. 
7. Xukukiy ta’minot boshqarish sub’ekti va xodimlarning burchlari, majburiyat 
va xukuklarini belgilaydi. 
8. Texnik ta’minot avtomatlarni qayta ishlash jarayonlariga mos xolda tegishli 
vositalar bilan ta’minlashni ifodalaydi. 
9. Mutaxassislik ta’minoti axborotli texnologiya tizimlarini bilan ta’minlanadi. 
Axborotli texnologiyaning funktsional kismi u faoliyat ko’rsatayotgan sohaning 
moxiyatiga bog’lik bulib, echilayotgan masalalar tuplami orqali tashkil qilinadi. 
Funktsional kism tarkibiga kirgan kuyi tizimlar mikdoriy jixatdan kat’iy 
belgilanmagan va umumiy xolda boshqarish funktsiyalari asosida tashkil qilinadi. 
Umumiy xolda savdo sohasida kuyidagi funktsional tizimlar mavjud: 
1. Tovar aylanishini boshqarish. 
2. Tovar xarakatini boshqarish. 
3. Talab va taklifni boshqarish. 
4. Buxgalteriya xisobi. 
5. Ish xaki va mexnatni boshqarish. 
6. Moddiy texnika ta’minotini boshqarish. 
7. Kapital kurilishini boshqarish. 
8. Mutaxassislarni boshqarish va boshkalar. 
Axborotli texnologiya umumiy xolda ikki guruxga ajratiladi: 
1.
Texnik jarayonlarni boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimi. 
2.
Tashkiliy boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimi (avtomatlashtirilgan boshqarish 
tizimlari). 
Texnik jarayonlarni boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimlari uzluksiz 
xususiyatdagi ishlab chikarish sohalarida tashkil qilinadi. Bunday tizimlarda 

---

66 
boshqarish ishlari jarayonlarga urnatilgan turli xil vositalar yordamida amalga 
oshiriladi. Inson bunday tizimlarda kuzatuvchi vazifasini utaydi. Tashkiliy 
boshqarishning avtomatlashtirilgan tizimlarida inson birlamchi, texnik vositalar esa, 
ikkilamchi vazifasini utaydi. 
Tashkiliy boshqarishni avtomatlashtirilgan tizimi kuyidagi belgilarga kura 
turkumlanadi: