Skeptitsizm. Dunyo haqida ishonchli bilimlarga erishish mumkinligini shubha ostiga oluvchi
ta’limotlardan biri. Skeptitsizm – bilimdan ko’ra hissiy idrokni ustun qo’yish va shu asosda ish tutish.
YA’ni ular bilim va tajribalar asosida emas, balki o’zlarining his-tuyg’ulari asosidagina ish ko’rishni
xohlovchilardir.
Rus tilida "skeptisizm" ko'pincha "shubha" deb tarjima qilinadi, ammo ayni paytda muhim ma'no
soyalari yo'qoladi: bilimga intilish buzuq ishonchsizlikka buziladi; agar johillik bo'lmasa, unda
intellektual iktidarsizlik. Ayni paytda, skeptiklar o'zlarining bilim tajribalarini kengaytirishga
intilishadi. Prof. A.V.Semushkin bu borada "..." skeptisizm "atamasining semantikasi, aftidan, faqat
germenevtik tavsif orqali, uning semantik nuanslarini sanab o'tish va izohlash orqali etarlicha
etkazilganligini" ta'kidlaydi.
Sextus Empiricus "Uch kitob piretik qoidalar" asarida skeptisizm shubhani prinsip sifatida ko'rib
chiqmasligini, aksincha shubhani dogmatistlarga qarshi polemik qurol sifatida ishlatishini ta'kidladi;
skeptisizm printsipi - bu hodisa.
Skeptisizm turli xil qarashlarni anglatadi:
oddiy skeptisizm - tanqidiy munosabat, kimgadir yoki nimagadir ishonmaslik, haqiqat va to'g'riligiga
shubha qilish ;
falsafiy skeptisizm - ishonchli bilim olish imkoniyati to'g'risida shubha ;
Rene Dekartning uslubiy skeptikligi: shubhani shubha bilan rad etishga urinish, bu uning mashhur
"Menimcha - shuning uchun menman" (skeptisizm nuqtai nazaridan noto'g'ri) ga olib keldi; ilmiy
skeptisizm - empirik dalillarga ega bo'lmagan ta'limotlarga (aksariyat hollarda ssenistika bilan
hamroh bo'ladigan) doimiy qarshilik; diniy skeptikizm - umuman dinning dogmalarini qabul qilish
fonida ba'zi diniy bayonotlarda shubha (masalan, tegishli adabiyotlarda tasvirlangan o'ziga xos diniy
mo''jizadagi shubha).
Ushbu maqola falsafiy skeptisizmni ibtidoiy deb aniq ko'rib chiqadi; ilmiy va diniy aloqalarni ko'ring.
Antiqa skeptisizm Skeptisizm miloddan avvalgi IV-asr oxiridan paydo bo'ldi va rivojlana boshladi.
Bugun insoniyat taraqqiyoti turli tahdidlar ta`sirida kechmoqda. Insoniyatning xavfsizlik
va barqarorligiga rahna solishga, hatto uning hayotini izdan chiqarishga qaratilgan tahdidlar kundan
– kunga kuchayib bormoqda. Ushbu tahdidlar dunyoning turli buzg`unchi kuchlari tamonidan
shunday ustakorlik bilan tarqatilmoqdaki, u o`zining jozibali ta’sir kuchi orqali ko`plab insonlarni
kundan – kunga o`z domiga tortib bormoqda. Sh. Faxrutdinov o`zining “Tahdid tushunchasi:
Do'stlaringiz bilan baham: |