Azbrbaycan şifahi xalq bdbbiyyati


Download 2.85 Kb.
Pdf ko'rish
bet7/26
Sana29.12.2017
Hajmi2.85 Kb.
#23279
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   26
Kirnsa  dözmaz bu dağa. 
azizim yanar oda, 
Parvana yanar oda, 
Dardimi dağa desam, 
Od 
tutar 
yanar o da. 
Bahasız daşdı dünya, 
Çürük ağaşdı dunya, 
Kima deyim derdimi, 
Bütün qan-yaşdı dünya. 
Man aşiqem yad ola, 
Ya 
töküla, 
ya do la, 
Qorxuram d
ü
ş
a
rn ölam, 
Ağlayanım yad, ola. 
Dedim sonarn ağlama, 
Qara çarğat bağlama, 
Öz d
a
rdi

mane basdi, 
S
a
n ürayimi dağlama. 
Gerlararn 
a
rzurum
a, 
Dözeram h
a

zülüma, 
Y azaram 
göz 
yaşımla, 
Gedaram, arza 
Ruma. 
azizim hana-hana, 
allari 
şana-şana, 
T
e
r

etdi 
bu 
dünyanı, 
Q
o
y
ma
d
ı 
bir 
nişana. 
Çıxdım daqlar 
başına, 
Yazı yazdım daşına, 
Gelan-gedan 
oxusun, 
Neler geldi baş
ı
m
a


Aşıq itkin diyara, 
Xalm 
itknndi yara. 
Sani mandan edani, 
Düşsün itkin diyara. 
8zizim qala yerda, 
Bürc yerda, qala yerda, 
Qorxuram düşüb ö
l
am 
Çanazam qala yerda. 
Ov
çu
l
ar duran yerda, 

ay-oxun quran yerda, 
Görüm elin qurusun, 
Mana 
ox 
vuran yerde. 
Xoruz han veran yerde, 

aram 
qan 
veran yerda, 
Ana galsin yetişsin, 
Oğul can veran yerda. 
8zizim tika-tika, 
Doğrandım tika-tika, 
Anan saçını yolur, 
Kafanin tika-tika. 
8zizim qaranı yaz, 
Ağ üstan qaranı yaz, 
Har daftarin başında, 
Man baxtı qaranı yaz. 
Dard alindan can durmaz, 

aram çoxdur, qan durmaz, 
Mani  ela yandırdın, 
Od da ela yandırmaz. 
Bağa girdim bağbansız, 
Dava 
g
ördü
m sarbansız, 
Alama darman 
etdim, 
Özüm qaldım darmans
ı
z

Banövşa çiçaklandi, 

arpağı taçaklandi 
Yatmağın yalan ol
d
u

Ölümün 
89 

90 
Man aşiq qam çilandi, 
S
ama
nd
i

q
amç
il
a
n
di, 
Manim viran 
könlüma, 
Dard 
yağdı, q
am ç
il
a
nd
i. 
arab q
a
p
d
ı  fasimi, 
Su 
kasdi nafasimi, 
Gedin anama deyin, 
Yaxşı 
tutsun 
yasımı. 
Bülbül gül barabari, 
Maral 
göl 
barabari, 
Burda bir  igid 
ölmüş 
V
a
ta
n, 
el b
a
rab
a
ri

Man 
aşıq 
lala dağı, 
Bürüyüb  lala dağı, 
Har yara sağalsa da, 
Sağalmaz bala dağı. 
Aman arnana qaldı, 
Halım  yamana qaldı, 
Balamın üzün 
görmek, 
Axır zamana qaldı. 
Dary
a
d

gamim 
qaldı, 
8kmadim zamim qaldı, 
Arzun 
gözünda 
qalsın, 
Neca ki, manim qaldı. 
Şahın qara boyandı, 
Uçu 
yera dayandı, 
Manim 
ahu-zanmdan, 
Yatmış fa
la

o yandı. 
Bulud galdi 
qalandı, 
Köylüm evi talandı, 
Na dardima darman 
var, 
Na yararn sağalandı. 
Qızılgül 
ax
ç
a
l
an


D
a
rm
a
d
i

a
xça
lan
dı, 
Sanİ kimlar q
a
rğa
d
ı

Paltarın 
boxçalandı? 

Maralın  gözü qanlı, 
Gözü qan, üzü qanlı, 
Balam alimdan getsa, 
Tutararn sizi qanlı. 
Aman falak, dad falek, 
Heç olmadım şad falak, 
İçirtdikin  şarbatdan, 
Özün 
da bir dad felak. 
Canımı aldı falak, 
Dardlare saldı felak, 
Bağda bir nar yetirdim, 
Onu da saldı falek. 
Araz qırağındayaın, 
Çeşmi çırağındayam, 
İtirmişam balaını, 
Onun sorağındayaın. 
Dağların qarı manam, 
Gün düşsa erimenam, 
Qabrimi quzeyda qaz, 
Cavanaın çürümenam. 
Falayi  dindireydim, 
Bilmezin bildiraydim, 
Mane yazı yazanda, 
Qalemin sındıraydıın. 
Keçmayir sözüm neylim, 
Bu darda dözüm neylim, 
Ah çeksam alam yanar, 
Çekmasarn özüm neylim? 
Qaynar qazanım menim, 
Çalar ozanım manim, 
Düşsün aldan qalemin, 
Yazı 
yazanım manim. 
Ox 
getdi 
qaldı yayım, 
Göya qalxdı harayım, 
Nesibirn ayrılıqdı, 
Qismatda yoxdu payım. 
9 1  

92 
Kölgaden güne düşdüın, 
Ba
ğ
lı divana düşdüm, 
Falak, evin yıxılsın, 
San deyan güne 
düşdüm. 
Lale menam,  lala meni, 
Yük 
altdayarn hale man, 
Darddan, qa
m
da
n, hicrandan, 
B
a
ğlamı
ş
arn şa
l
e ma

Daş  gelir 
se
ll
er
in
a
n

Dard 
gelir ellerinen, 
Bu 
dard mani öldürmaz, 

andırar 
illerin an. 
San mani 
ağlar qoydun, 
Sinama 
dağlar 
q
o
yd
un

Y ı
xdı
n atam 
evini, 
Qapısın bağlar 
q
o
y
dun

aziziyem 
yara var, 
Yararn üste 
yara var, 
Aç  bax bağrımın başın 
Gör yanmamış h
ara 
v
ar

azizim ne çararn 
var, 
Bir 
s
ar
alm
az yararn var, 
Tikildi  direksiz danı 
Yatmasam ne 
çararn var? 
Araz 
aşanda ağlar, 
Kür 
qovuş
and
a ağlar, 
Analar-balasından, 
Ayrı düşanda ağ
l
ar

Bu 
dağlar, 
yalın  d

l
ar

Möhnati qalın dağlar, 
Sizde i
g
id basdırdım, 
Keşikda 
qalın,  dağlar. 
Bostanım, 
bağım 
ağlar, 
Qamdan yarpağı
m  a
ğ
l
ar, 
Sağarn  özüm ağlaram, 
Ölsem torpağım 
a
ğl
ar


Ağlayan 
başdan 
ağlar, 
Kirpikdan, 
qaşdan ağlar, 
Qardaşı 
ölan 
bacı, 
Durar 
obaşdan  ağlar. 
Dağlara 
dolu düşer, 
Qar 
düşer,  dolu  düşer, 
Qabrimi yol üste 
qaz, 
Anaının yolu düşer. 
8zizim  nadan galınir, 
Qürbate gedan gelmir, 
Hamı 
g
e
d
an
l
a

geldi, 
Meniınki nadan galmir. 
Dağlardan  enena bax, 
Evine dönane bax, 
Muradına 
çatmayıb, 
Çırağı 
sönena  bax. 
Man 
aşiq üzümüm 
yox, 
Bağım var, 
üzümüm yox, 
San 
ki bela 
tez getdin, 
Farağa  dözümüm yox. 
aziziyem 
ay qardaş, 
Qaşın 
ucu 
yay 
qardaş, 
Ölsa 
hacılar 
ölsün 
Heç 
demesin, 
vay 
qardaş. 
Dağlar 
başın sar almış, 
Duman almış, qar almış, 
Göydan düşen 
bir daşla, 
O
d
-
oc

ım 
qaralmış. 
93 

94 
OVSUN NaliMaLaRİ 
ı 
Man nanamin  ilkisiyam, 
Ağzı qara tülküsüyem, 
Man seni yandırdıın, 
San da mani yandır. 

Taze ay,  seni xoş gördük, 
Ziyilin yerin boş gördük. 

Çax daşı, 
Çaxmaq daşı, 
Aldalı versin 
Yağışı. 

Kölga  dağlara, 
Gün buralara. 

Yağladım, 
Zağladım, 
Qurdun ağzın 
Bağladım. 

Xeyra atırsan,  at! 
Şera  atırsan,  yat, 

Ağ 
daş, qara daş, 
Buna 
bir 
qardaş. 


Tapıl-tapıl pul 
verram, 
Tapılınasan kül 
verram. 

Fatma 
nana,  Fatma nana, 
Sansı  sizin zemiya, 
Yaşılı  bizim zamiye! 
lO 
Tabaq 
geldi, 
Dabaq qaç. 
l l  
Xazri 
s
en
i alaram, 
a
l
a
y
im
a  s
a
l
ar
arn 
Üç 
de
y
in
c
e  kasmasa n, 
Od-ocağa qalaram. 
12 
Man 
ana
ını

ilkisiyam, 
Ağzı  qara tülkü
s
üy
am

Xazri  sandan bezmişam, 
Gilavar gözlamişam. 
Bir, 
İki, 
Üç, 
Puç! 
13 
14 
Biz gelini  getirdik, 
Manziline  ötürdük, 
Gelin uğurayaqdı, 
O,  erine 
dayaqdı. 
ıs 
Üzerriksen, 
havasan, 
Min 
bir derde davasan, 
Balama 
göz 
vuranın 
Gözlarini ovasan. 
95 

96 
16 
Üzarlik dana-dana 
Ocaqdan götür sana, 
Nazari  bad olanın 
Gözleri  odda yana. 
17 
Üzarliyim çatdasın, 
Yaman gözlar partdas ın, 
Ağnn, balan tökülsün, 
Dard üstündan atdansın. 
18 
Dörd tarefi gül eyledim, 
Badnezar gözün kül eyladim. 
Kandara sancdım iskanani, 
Qayıtsın evin gedani. 
19 
aqrab-eqreb  axınca 
Çaxmağmı  çaxınca, 
aqrab ·oldu bir kişi, 
Bağladı qurdu-quşu. 
Süleyman peyğambarin bıçağı, 
Fatma nanenin qurşağı. 
Üf. .. 
üf...  üf ... 
20 
Hazrat Suleyman eşqina, 
Cin qızı Mercan hökmüna, 
Beni-adamdan,  bani-heyvandan, 
Cinden,  şeytandan,  axar sudan, 
Köklü  ağacdan,  dibli  qayadan, 
Y eddi yolun  ayrıcından 
Har kesin  çillasine düşmüsansa, 
Çillani  kasdim. 
21 
Bir ovuc  duz, 
Ocaqda  qız. 
Yanı b kül olsun, 
Balama dayan  göz! 

22 
Ey şeytanlar, şeytimlar, 
Bu ciyari alımz, 
Buna qanaat edin
i
z, 
Bu qadını öldünnayiniz, 
Zararioizi toxundunnayınız, 
Qoyun ciyeri size kafi deyilmi? 
Bu qoyun çiyerini ciyar add etmirsinizmi? 
agar bela isa, alime qılınc alaram 
Hesabsız ruhl
an
mla

Siza hüçum ederam. 
23 
Ey albastn zalım, 
Qoy ciyari yerina, 
Zavallını azaa et, 
Sözümü tutmazsan, 
Mana hönnat etmezsan 
Gözlerini çıxararam. 
24 
Manim sacım sac deyil, 
Doyub toxdu, ac deyil. 
Şe ş, 
M eş, 
İli 
ş. 
25 
26 
Ağı
r
lığ
ım

uğurluğum, 
Dağlara, daşlara, 
Göydan uçan quşlara, 
Q
urum
uş ağaciara 
Bal 
vermez arılara 
Deyingen qarılara. 
Boz qurddan hay alasan, 
Xızırdan pay alasan. 
Karnal  suyu,  camal 
suyu, 
Can sağlığı 
suyu. 
en 

98 
27 
Üzarliksan, 
havasan, 
Min bir 
darda 
davasan. 
Çıxdım uca bir dağa 
Çox yalvardım allaha. 
-
Dedi,  nadir biçara? 
- Dedim biçaraya çara. 
- Dedi,  mazali üzarlik, 
- Dibi k
öl
gali ü
z
a
rli
k

Dar 
sal, 
oda 
çatlasın, 
Yaman 
gözlar pırtlasın. 
Bir, iki, üç, dörd, beş, 
altı, 
yeddi, 
Qad
a
-
b
ala 
bizdan getdi. 
Üza
rli
y
i

çırtladı, 
Yaman gözlar pırtladı. 
Başı börklü üzarlik, 
Kömacli, köklü üzarlik. 
Sani salıram oda, 
Görsat hökmün, üzarlik. 

Tale, gün, güzaran 
Ayaq-al dırnaqlan  bir vaxtda kasilsa toyla yas  qovuşar. 
Ayağın  altı  qaşınsa  yol  gedarsan. 
Asılqanda arvad
-
kişi palta
r
dan bir-biri üsta asılsa sa
hibiari şara düşar. 
Axşam-şar 
vaxtı  evi  süpürmazlar.  Süpüranda  da  "toy  evi  süpüram" 
demali, zibili künca yığıb saxlamalı, sabah atmalısan, yoxsa evin barakatİ 
qaçar. 
Bağ-bostanda  payaya  quru  it,  ya  da  at  kaHasi  keçirsan  mahs
u
la  gö

daymaz. 
Bi

kimsaya yaylıq bağışlasan  araya ayrılıq düş
a
r

Bir yerda  toplaşmış  ilan  görs
a
n, deyarlar altlannda xazina var. 
Bir iş göranda yanındakı  asqırsa, işi saxlayıb onun kü
r
ayi arxasına as­
taca  vurmalı,  "sağlam  olasan",  "şükür  olsun"  söylamalisan.  Ela  ölüdan 
danışılanda da asqınlsa bela  etmalisan, yoxsa uğursuzluq baş verar. 
Boynu çökak adam deyirlar xain olar. 
Burnunun ucu gicişan 
kirnsa 
uğursuz xabar eşidar. 

axtsız haniayan xoruzun başın kasmasan 
badbaxtlik baş  verar. 
Qap
ı 
iti  ulasa badbaxtlik üz verar.  İti azdırsan  bala  sovuşar. 
Qapıda sağsağan qırıldasa evdekilar şad xabar eşidar. 
Qarşına dovşan  çıxsa işin  gatirmaz. 
Qaşın üstü  qaşınsa kirnsa  sani  scvindirar. 
Qabra  barmaq  uzatsan,  deyarlar  ölü  sanİ  do  yanına  çakar.  8gar  bil­
madan  bela  edibsansa,  qabra  san 
u
zatdığ
ı

barınağını  dişlarİn  arasına 
alıb  sonra  sağ ayağının altına qoymalısan ki, bala sovuşsun. 
Qışda ilan göran  arzusuna qovuşar. 
Qulağın cingildasa k
imsa 
sanin haqqında danışır.  Ham  da sağ qulağın 
cingildasa 
x
eyrina,  sol olsa zararina  danışırlar

Qurbanlı
ğ
ın 
sümüklari
ni 
ita  a
t
sa
n

qur
b
an 
qab
u
l  olunmaz. 
Danizda  tufan  qopsa,  deyarlar kimse batıb,  ya da  ki,  cadu  atıblar.  Su 
murdarlıq 
g
ötürmadi
y
in
d
an bela tufandır. 
Dilini dişiasan 
at yeyarsan. 
Dilina pa
y çıxsa kiminsa p
a
y
ını y
e
m
isa
n

Dırnaqda  ol
a

!akalar 
bela  yozulur: 
baş 
b
arm
a
q
da 
- xoşbaxtlik, 
şahadet 
b
arm
a
q
da 
- badbaxtlik,  orta 
barmaqda 
- yol  gctmak,  nişan 
b
a
rın
a
ğı
n
da 
- taza 
p
a
ltar kcymak,  çeçala 
barmaqda 
-
mohabbat. 
99 

Evda çox  si
ça

körünsa, 
dcyarlar 
il qıtlıq olar. 
Evin sahibi 
hayatda 
söyüd oksa ya özüne, ya da arvadına uğursuzluq 
üz 
verar. 
· 
· 
Evdekilerin 
ayaqqabılannı saysan badbaxtlik olar. 
Evin 
tavanının künclari 
tor bağlasa, o ev tez-tez borca düşer. 
8g
ar mıx, nal tapan onlan evda saxlasa uğuru xey
ir
li olar. 
allari 
qoynunda durmaq kada
r
, qam gatirar. 
81-üzünü 
yumadan  mal-heyvana  yem  versan,  onlar  anqlar,  südlari 
azalar. 
İki arvad arasından keçan kişinin öz arvadı y
a
n
ında sözü ötınaz. 
ilin 
axır 
çarşanbasinda eşidilan söz düz çıxar. 
it ot yesa

deyarlar mahsul bol olar. 
Yolda qarşına ilan çıxsa yolunu dayişmalisan, yoxsa uğursuzluğa dü­
şarsan. 
Yolda tiyasi sana taraf düşmüş ağzı açıq bıçaq tapsan dava-dalaşa dü­
şarsan. 
Bıçağı götürüb tiyasini qatlalamalı, bir-iki add
ı
m galdiyin tarafa 
getmali, sonra qayıdıb yoluna davam etmalisan. Onda şar iş sandan uzaq 
düşe
r

Kandarda aylaşsan böhtana düşarsan. 
Kişi köyneyini ters geysa dava-dalaşa düşer. 
Kişi bilmedan düymalarini taydayişik dü
ym
al
a
s

qazancı  artar. 
Kiprikden üza 
tük 
d
ü
ş
anda yanındaki adam bunu ona xaber verir. O, 
üreyinde niyyat tutub sağ elini üzüna taraf apanr.  8
g
a
r alini düz kirpik 
üste  aparsa,  demali  niyyati  gerçek  olar.  O,  götürdüyü  tükü  ya
x
a
s
ın
dan 
içeri s;.lır. 
Gece süfrani çırpsan evin baraketi qaçar. 
Gözü yol çakan kirnsa şad x
a
bar e
ş
i
da
r

Güneş batandan sonra evden  nasa versan evin baraketi gedar. 
Ovçu  ilk o
vun
da

na  qadar çox pay verse,  sonralar ovu bir o  qedar 
uğurlu olar. 
Ovçunun qarşısına dovşan çıxarsa, ovu uğursuz keça
r

Ovçunun  ovu  omba  dursa  o,  ovçuluqdan  al  çakmalidir,  yoxsa  bad-
baxtliya düçar olar


Ovçu  meyit aparanlara rast galsa geri qayıtmalıdır, yoxsa ovu uğurlu 
olmaz. 
Ocaqda  odun  çatıltı  ila  etrafa  qığılcım  saçsa,  demali buradakılardan 
biri h
aqqında 
ki
rn
sa pis danışır. 
Özganin evinda dırnaq kass
a

o evde badbax
t
l
ik olar. 
Pal
tan
n  sö



ya 
da düymasi ay
in
d

tikilarsa, 
bu  işi  gören  ağzına 
bir 
qınq sap almalıdır, yoxsa şara, böhtana düşar. 
Safara 
ged
a
n
i

arxasınca daş 
a
t
s
an o, geri qayıtmaz. 
S
a
f
a
r
a  gedanin arxasınca ev süpürsan işi bad olar. 
Safara 
gedanin 
arxasınça 
su 
sapsan 
işi 

u
r
l

olar,  sağ-salamat 
qayıd
ıb 
galar. 
1 00 

Sınıq 
q
a
b
d

xörak  yesan  şara  düşarsan. 
S
ö
yl
em
a
k ist
a
diyin sözü sandan qabaq kimso desa, demali o, s
a
nd
an 
çox 
yaşayacaq. 
· 
Südamar  uşağı 
olan qa
d
ı
n
ı 
ilan sancmaz. 
S
ü
fra
y

d
u
z da
ğıl
s
a  dava-dalaş  olar.  Odur ki,  dağılmış d
uzu
n  üstüne 
şirin nesa q
oyu
l
u
r ki, 
ş
ar
-
şü

sovuşsun. 
Süfra 
yığışdınlmamış  qalxsan  onda  evin  baraketi 
qaçar. 
T
i
ka
n  a
li
n
­
d
an 
d
ü
ş
s
e

deyarlar 
ki,  sevinarsan.  Onu 
g
ö
türü
b  sağ 
t
a
r
a

nd

oturana 
vemıalisan, 
özün y
e
sa

sevincin aldan 
g
e
da
r

Toyuğu  yumurta  üste  oturdanda  e
lin 
üsta  kişi 
g
a
l
s

cücelar  beça, 
arvad g
a
l
s

f
a
re  o
l
ar

Toxumluğa haram qatsan bitmez. 
Tutun altında kabab 
b
i
ş
ir
sa

ağac quruyar. 
Tüfangin 
ü
s
t
ün
d
a
n kirnsa k
e
çsa

o, 
çillaya 
düşer, düz 
vumı
az. 
Uşaq 
alayi 
diyirlatsa 
ev 
barakatsiz olar. 
Ü
r
a
y
i düz adam sözü üste 
galib çıxar. 
Salıhat 
Aya çox b
a
x
a


yuxusu 
qaçar. 
Baş ağrıyanda 
qaynadılmış kaklikotu 
s
uyu
nda 
yu
san ağr
ı 
sovuşar. 
Bir kirnsanin 
ba
şı
n

dolanan 
xastalanar. 
B
o
ğa
z
ın
d

zobu  olan  kirnsa 
b
oyn
un
da kalıraba  boyunbağı 
g
a
z
dirs

zob ariyib 
yox 
o
l
a
r

Böyümayan, boyu b
a
l
a
c
a qalan 
u
şa
ğı 
kesilmiş ağacın 
ü
s
tun
d
a
n üç ka-
ra 

ta
r
a
f
-
bu tarafa  atdandırsan böyüyar. 
Q
ar
an
q
u
ş yuvasını  u
ç
ur
an
ın 
üzü 
ç
il
l
ana
r

Qarnı 
işle
y
an

quru  nar qabığını 
qaynadıb 
su
yun

içirsan sağalar. 
Qarnı 

l
eya
n
a doşablı quymaq y
e
d
irt
sa

sağalar. 
Q
ız 
b
a
şı
na o
ğlan papağı 
qoysa 
saçı töküler. 
Qızarmış 
göze ta
z
e
da

çay töksan qızartı çakilar. 
Qurd derisina 
salınanın 
q
a
b
ı
r
ğa 
ağrısı kasilar. 
Damirov 
teza-taza 
olanda üstüne tüpürsan keçar. 
D
o
v
ş
an
ı
n  sümü
y
ü
n
ü 
yandırıb 
külünü 
a
ğr
ı
y
a

d
iş  üste 
qoysan  Rğrı 
k
e
s il 
ar. 
Dovşanın  ödünü 
a
zib  q
an
ı
yl
a  qarışdıraraq  s
u
l
ana

göza 
çeksen  göz 
sağ alar. 
İlk 
kara 
qurbağa qunıltusunu eşidan kirnsa harnin 
a
n
d
a bir sapı 
d
üyün
-
le
yi

xestaya v
er
s

va 
xasta o düyünü açsa sa
ğ
al
ar. 
Yanında dava 
yunu 
g
a
z
d
iro
n

g
ö
z d
a
ym
a
z

Yatmış 
u
ş
a
ğ
ı  öpsan  x
as
t
el
a
n
a
r


y
rüyü boş 
y
ı
r
ğ
a
l
as
an 
u
ş
a
ğ
ı

q
u
l
aq
l
a
rı a
ğ
rıy
ar

Kanda  çiçek 
d
üş
a
n
d

evlerin  qap
ısı
n

qırmızı 
parça  bağlasan 
çiçek 
sovu
ş
ub  gedar. 
Kesilmiş 
dımaqlan 
bir yere toplamayıb 
dağıdan 
kirnsa 
huşsuz  olar. 
1 0 1  

Kesilmiş saçı  tapdayanın başı ağrıyar. 
Körpaya tez-tez balıq yedirtsan gee dil açar. 
Körpenin boynundan öpsan hirsli, k:üsayon olar. 
Körpani şar q
o
v
uşan 
vaxt 
evden çıxaranda yanına pambıq, qand,  kö-
mür qoysan xastalanmaz. 
Gee damşan uşağa alaqarğa eti yedirtsan danışar. 

Download 2.85 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling