Azbrbaycan şifahi xalq bdbbiyyati
Download 2.85 Kb. Pdf ko'rish
|
derin götürülsün
Zülmata düşesan. 21 3 Dana QORQUD QARGIŞLARI Ağzın qunısun, ç o b an . Di l in ç ürü s ün , ç o ban . Qadir sanin al nına qada yazsın, ç o b an . Altun-axçan xarclar olsam, manim kafanim olsun. Bitar sanin o t l a n n , Qazlıq dağı, bi t ar k an bitınaz olsun. Qaçar sanin k ey ikl a rin Qazlıq dağı, qaçarken qaçmaz olsun, daşa dönsün. Qazlıq dağı, axar sanin sulann, axar ikan axmaz olsun. Qonağı ga l ma y an qara evlar y ı x ı l s a y ey . alin qunısun, barmaqların çürüsün. Y anmasın, yar çı ma sın . Yay l ar olsam, m ani m gorum olsun. Yıxılsın Oğuz ellari, m an a yarar qız bulaymadım .. . Kasilsin oğlan aman süd damanm, yaman sızlar. Oğlu-qızı o l may anı allah-taala qarğayıbdır, biz daxi qarğanz. Sandan sonra bir yigidi, sevib varsam, bela yatsam, ala ilan olub mani soqsun. Soyuq-soyuq suların, içar o ls am, manim qanım olsun. Tovla-tovla ş ah b az atın minar olsam, m a n i m tabutum olsun. Çalarsan, elin qunısun. Çıxsın manim gözlarim, Dirsa xan, yaman sayiri r . 2 1 4 Vatan - qürbat Vatana geldim, imana ge ldi m . Gözsüz yaşamaq olar, Vatansiz yox Qaribi baxışından tanıyırlar. Qaribi vurmuşlar, "Vay Vatan ! " demiş. Qürbat yerdan Vatan olmaz! Qürbat gönnayan adam Vatan qadri bilmez. Yurddan çıxsan da, elden çıxma! Köçan yurdun qadrini, düşen yu rdd a bilarlar. El a ğzı - çuval ağzı. El igidla ri ila tanınar. El içinda - öl iç ind e! El yan d ı r a n şamı söndünnak olmaz . El gücü, sel gücü. El m a lına göz diken, gözdan olar. Elden-ele, dildan-dila, Eli olmayanın, dili da olmaz. E lin a t d ı ğı daş uzaq gedar . El atanı ar atar, el tutanı ar tutar. Üzünü xalqa çeviranin arxası möhkam o lar . Birlik harda, dirilik orda! Güc bi rlikdadir . Y emayini yal q ız yeyan, yükünü özü qaldırar. Yazı - kalarn Yazılan pozulmaz. Rahmet yazana, lanet pozana ! Qalam q ılıncdan itidir. Qalam ayri kasilsa da, doğru yazar . Qalam yazan ı qılınc poza bilmez. Qalamin ucu - qılıncın gücü. Söz bir o l s a , zarbi karan sındırar. 2 1 5 2 1 6 Söz var el içinda, söz var ev içinda. Söz var galar keçar, söz var dalar keçar. Söz danış, söi eşit! Söz danışıqdan keçer. Söz gazdiran adamdan qorx! Sözü ağzında bişir, sonra çıxart. Sözü san at, yiyasi götüra r . Sözün düzünü zarafatla deyarlar! Sözün doğrusunu uşaqdan xabar al! Sözün yalanı olmaz, yaniışı olar. Ağı! ağıldan üstündür, söz sözdan ötkün. Ev kimindir? - Oturanın! Söz kimindir? - Götüranin! Elin sözü daşı yeridar. Pis söz qalp puldur, yiyasina qayıdar. Saqqalım yoxdur, sözüm ötmür. Ulu sözüna baxınayan, ulaya-ulaya qalar. Haqq söz axar suları saxlar. Salırada gül bitmaz, cahila söz yetmaz. Sirrini dosta dema, dostun da dostu var! it hürar karvan keçar. Kar eşitınaz - araşdırar, kor görmez - quraşdırar. Kamil - cahil Ağıl yaşda deyil - başdadır. Ağıllı bir dafe allanar. Ağıllı qam yeyar, dali - qamçı ! Ağıllı düşman nadan dostdan yaxşıdır. Ağıllı kişi qışın qeydina yayda qalar. AğıllıY,a işara, nadana kötak! Deva�can boyun olunca, düymaca ağlın olsun. Alim olmaq asandır, insan olmaq çetin. Cahilin ibadatindan, alimin yuxusu yaxşıdır. Anlayana qul ol, anlamayana ağa olma. Anlayana da can qurban, anlamayana da, dad yarımçıq alindan. Arifa bir işara kifayatdir. Bilik ağlın aynasıdır. Bilmemak eyib deyil, soruşmamaq eyibdir. At - yerimakle, insan bilmakla. Oynamaq bilmir, deyir: yerim dardır! Quduran qırx gün yaşar. Demir islanmaz, dali utanmaz. Elm ağlın çırağıdır. Elmsiz adam cüretsiz o l a r . Elmsiz adam meyva siz ağac kimidir. Sarsaqlar olmasaydı, ya l taq l a r acından ölardi. Birsin d ö v la ta zerari var. Cahil ila bal yeme, aqil ila daş daşı. Qisas qiyamete qalmaz. Ga miy a minib g emiçi ila dalaşına. Kor kora kor demasa bağrı çatlar. Tamalıkarı yalançı aldadar. Ustadına kac baxanın gözlerina qan damar. Doğru - yalan Doğru dostluq qerazsiz olar. Doğru yalam qovar. Doğru yolla geden yorulmaz. Yalan ayaq tutar, yerimaz ! Yalan ila dünyanı gazmak olar, amma qayıtınaq olmaz. Yalan üz qaraldır. Y alançının evi yandı, heç kas inanmadı. Yalançının i piy l e quyuya düşan quyuda qalar. Oğru he m işe doğruluqdan danışar. Oğru ele bağırdı, doğrunun bağrı yarıldı! Oğru hamını oğru biler. Turulmayan oğru, xandan - b a yd a n doğru. Söyma qul atamı, söyınayim b a y atanı ! Xain qorxaq olar. Xata mandan, ata senden! Gözal - çirkin G öz a lağa çox gözal i di, vurdu çiçak çıxartdı. Gözal g ö z a l deyil, könül seven gözaldir. Gözala göz dayar, qalba s ö z ! Gözellik ondur, doqquzu dondur! Qızılquş elde gazer, gözal qız dilda ! Tike qarın d o yd urm a z , amma mahabbet artırar. Bazanınisan bu gündasen, bazanmasan na gündesan? ! Qara qız bazanince, toy elden g e d ar . 2 1 7 2 1 8 ayri otur, düz danış Davaya d edi l e r : Boynun eyridir, Dedi : - Haram düzdür ki, boynum düz ol s u n ? ! Könül bir şüş ad ir , sındırarsan bitişmez. Könlü balıq is t e yan q u yruğun suya vurar. Könlü yemiş i st ey en , dolanar tağ başına. Göz görmasa, könül bulanmaz. Gözdan iraq, könüldan uzaq. Carnal gedar, karnal qalar. Aila Kişi öz s öz ü n ü n ağası olar. Kiş is i olmayan evin ruzisi olmaz. 8r-arvadın s a v a ş ı , yaz gününün yağışı ! er ila arvadın torpağı bir yerdan g ötürü lüb. Arvad var ev tik ar , arvad var ev yıxar. Arvad yıxan evi, falak da yıxa bilmez. Arvadsız ev - susuz d ay i rm an ! Ana qızına taxt verar, ata qızına baxt! Anasına bax qızını al, qırağına bax bezini. Anasından qabaq düşen qulunu qurd yeyar! Yanan da ana, yaman da ana! Ata malından mal olmaz, özün qazanmaq gerek! Ata olarsan, ata g a drin i b i l ar s an ! Atalar na akiblar, oğullar onu b i çib la r. Qızın ismati - atanın dövlati ! Oğlan yetir, qız yetir, yükü yena s a n getir! Oğlanı karnal ila, qızı camal ila. Qız ağacı - qoz ağacı, har galan bir daş atar. Qız - qızıl alma, qızı gözdan salma. Qız evlerde tanınar, ipek - dazgahda! Qız yükü - duz yükü! Qız evinda toydur, oğlan evinin xabari yox ! O d qalar köz olar, qız qalar söz olar. Böyük - kiçik Böyü k olan y e r d e kiçik da nı ş rnaz . Böyüyü - axmaq, kiçiyi - to xmaq. Böyük sözüne baxmayan b öyü r a -b öyüra qalar. Böyüksüz evda xeyir-barakat olmaz. Kiçiyi n kiçik yeri var, böyüyün - böyük! Yol böyüyündür, su kiçiyin! Qocadan demek, cavandan körnakl Babadan hümmat - nevaden xidmat. Dövlatda dava, övladda nava ! Ölmez, itmaz Xadica, görar nava-natica! Cavanlıqda daş daşı, qocala nd a ye aşı ! Bala baldan şirindir. Uşaq atasından güclüsünü bilmez. Uşağa buyur, dalınca yüyür! Uşağa yüz öyrat, gördüyün deyacak. Uşaqlı evda qeybat olmaz. Ağlamayan uşağa süd vermazlar. Evin yaraşığı uşaqdır, süfranin yaraş ı ğı qonaq! Dost - düşman Dost ağlar, düşman güler. Dost arası pak gerakl Dost başa baxar, düşmen ayağa! Dost dosta tan garak, tan olmasa gen garak! Dost dostu dar günda sınayar. Dost min isa - azdır, düşman bir isa çoxdur. Dostunu mana söyle, senin kim olduğunu deyim. Dostun verse qum, san onu ovcunda yum! Örtülü hazar - dostluğu pozar. Tika ila dost olanlar, iller ila küsülü qalar. Davaçi ila dost olanın darvazası gen garak . Adı var, özü yox Adın nadir? - Daşdamir. Yumşalısan, yumşalı ! Adın nadir? - Derviş. Pul ila olur har i ş! Adımı sana qoyum, sani yana-yana qoyum! Quş qanadı ila tanınar, insan adı ila. Qıl ın c - bağlayanındır, at - minanin! Q ılın c öz qınını kasmaz! Qonaq sevenin s üfr a s i b o ş olmaz! Qonağın ruzisi özündan qabaq galar. Qonaqsız ev - susuz d ayi rman ! Vaxtsız qonaq öz kisasindan yeyar. Qonşu qonşu olsa, ko r qız are gedar. 2 1 9 220 Qonşu payı qann doyunnaz. Qonşu toyuğu qonşuya qaz görünar. Qonşuda bişar, biza da düşarı Qonşunu i ki inakli ista, özün da bir inakli olarsanı Evda bişmayib, qonşudan galmayib! Zülm ila abad olan, adi ila barbad olar. Zülm yerde qalmaz. İstadiyim yar idi, yetirdi parvardigar. Yan gör özün danış, ev yıxar ara sözü. Cahannama gedan özüne yoldaş axtarar. Mard - namard Mard ali kasad olmaz. Marddan bir çıxar, namarddan iki. Keçma namard körpüsündan, qoy aparsın sel sani. Namard galib mard olmaz, yüz atakla, yüz yalvar! Narnardin plovundan, mardin qaşıq aşı! Vura bilmeyan daşın böyüyündan yapışar. Vuran igid dayısına baxmaz! K.asıbı dava üsta böv vurar! Qanı qan ila yumazlar. Qanlını qan tutar! Qaşınmayan yerdan qan çıxardır. İgid qovğasız olmaz. İgid basdığını kasmaz. İgid odur, atdan düşa atlana, İgid odur har azaba qatlana! İgidin başı qalda gerek! Qorx payızdan - qabağınca qış gelir, Qo rxma qışdan - qabağınca yaz gelir. Qorxa-qorxa cennete gedinca, güla-güla cahannama get! Qorxaq har şeyi dörd görar. Qorxan göza çöp düşer. Qorxursan pişikdan, niye çıxırsan deşikdan? Göz gördüyündan qorxar. Serçedan qorxan dan akmaz! Yaxşı - yaman Yaman yeyanin olsun, yaman deyanin olmasın! Yaman günün ömrü az olar. Yamanlığa yaxşılıq mard kişinin işidir. Y axşı at özüne qamçı vurdunnaz. Yaxşı at yemini artırar, yaman at qamçısını ! Yaxşı igidin adını eşit, üiünü görma l Yaxşılıq et at daryaya, balıq bilmasa, xaliq bilar. Yaxşılıq yerde qalmaz. Yaxşını yada verma - hayıfdır, yamanı yada verma - ayıbdır! Pis olmasa yaxşının qadri bilinmez. Pisliyi torpağa akdilar, göyarmadi ! Ara sözü ev yıxar. Kadar - sevine At ölüb, itlarin bayramıdır. Zurnanı versan naşı alina, gen tarafından üflayar. Zurnaçı zorunu püfuna verar. Dumbulla galan zurna ila gedar. Oynamaq bilmez, "yerim dardır" - deyar. Dumbul görar oynar, mehrab görar ağlar. Odu söndürüb külü ila oynayır. Gülma qonşuna, galar başına! Ağiarsa anam ağlar, qalanı yalan ağlar. Keçinin acali gelanda buyn uzun u çobanın çomağına sürtar. Geldi acal, vermedi macal. Ölma eşşayim, ölma, yaz galar, yonca biter. Ölü qabristandan qayıtmaz. Ölülar ela bilir ki, dirilar halva yeyir. Haynan gelen, vaynan gedar! Tısbağanı ya öldür, ya arxası üsta çevir! Damiri nam çürüdar, insanı qam. Sabah - natica Ağ gün ağardar, qara gün qaraldar. Ağa ağ deyiblar, qaraya qara. Ağın adı var, qaranın dadı! Qara günün ağ günü da var! Qara mani basınca, man qaranı basım. Qaradan artıq rang yoxdur! Zor qapıdan gelanda haqq bacadan qaçar. Yaş da quru oduna yanar. Dayça at olunca, yiyasi mat olar. Mal yiyasina oxşar. 22 1 222 Y ıxılana balta çalan çox olar. İlan har ye r a ayri gedar, öz yuvasına düz! Ac toyuq yuxuda dan görar! Güc birlikdadir! Gücüne bax, şalani bağla! Od yanınasa tüstü çıxmaz. ayri otur, düz danış! Sonrakı peşmançılıq fayda vermez! Cafa çakmayan safa görmez! Gül tikansız olmaz. Balıq başından iylanar. amal - qanun Artıq tamalı baş yarar. Artıq tamalı daş yarar, daş qayıdar baş yarar! Arxalı köpek qurd basar. Acığın d ö v lata zerari var. Acıqlı başda ağıl olmaz. Yuxarı tüpürüram - bığ, aşağı tüpürüram - saqqal! Y orğanına bax, ayağını uzat. Barkdan bir çıxar, boşdan iki! Sabirle halva bişar, ey qora senden. Baslasan atlas olar tut yarpağından. Qalan işa qar yağari Zarario yansından da qayıtmaq xeyirdir. Qurunun oduna yaş da yanar. Qunı palçıq divara yapışmaz. Ehtiyat igidin yaraşığıdır. İstadiyim yar idi, yetirdi pavardigar! İstadi qaşın düzalda, vurdu gözün çıxartdı ! İste r san bal-çörak, al aline bel - kü rek! Beş gün yaraq, bir gün ga r ak ! Lay-lay başa düşürsan, niya yatmırsan? ! Yaşına baxma, başına bax! Çox yaşayan çox bilmez, çox gazan çox biler. Ağıl yaşda deyil, başdadır. Toyuq q az yerişi yerisa, öz yerişini da itirar. Kül tapacik olmaz. Küldan od törar, oddan kül ! Odu söndürüb, külü ila oynayır. Uman yerdan küsarlar. Gah nala vurur, gah mıxa! Mal gedar bir yer e , guman gedar min y ere . Gazan ayağa daş dayar. Gol mani gör, dardirndan öl! G örü ne n kanda na baladçi? ! Göz görmez, üz utanmaz. İsti çörak tandirdan, minnati yox pe n di r da n ! Ol an o l du , t o r b a d o l d u! Ortada yeyir, qıraqda gazir. T o y d an sonr a nağar a ! Kor koru tapar, su çuxuru! Vaxtsız a ç ıl an gül tez solar. Balı ğı na vaxt tutsan t a z ad i r . Tak aldan sas çıxmaz. Tutdu - qatıq, tutmadı - a yr a n ! Kor tutduğun buraxmaz. Sirka tünd olanda öz küpünü partladar. Üstümü unlu görüb, adıını dayirmançı çağırma! Ağ ı l l ı fıkirlaşinca, deli ç a yı k e ç d i . Ha y a n d ıran şamı s önd ürm a k olmaz. İnsan Adam ağzında söz, qaz an altında köz. Adamı başdan, ağacı yaş d an ! Adamı qeyrat işladar, dayinnanı su ! Adamı sözündan tutarlar, heyvanı buynuzundan. Ad am ı n başına na g a l s a d i lin d a ndi r . Ad aının yer a baxanı, suyun lal axanı ! Çox yemak adaını az yemakdan da qoyar. İnsan çiy sü d a mi b. Buzu gün a rid a r, insanı xacalat. Divan n a m yıxar, insanı qam. Heyvanın d işirı a baxarlar, ins a nın işin a . Be ş barınağın b e şi da bir de y i l . Baş a yın a kl a baş ağnmaz. Başıını yarır, a ta y im a qoz tökür. Başına galan ba şm a q ç ı ol ar . elin yağlıdır, öz başına ça k ! Pişik o l may an yerda siçanlar baş qaldırar. Kosa getdi s a qqal gatira, b ığ ı da qoydu g a l di ! Saqqal yox ikan bığ var idi . Boynu uzun, beyni b o ş , tut qulağından cüta q oş ! Boyunduruqdan qaçan öküzü kasarlar. 223 224 Az idi anq-uruğ, biri da galdi dabanı çınq. Q an n başa baladı . Qarnım üçün deyil qadrim üçündür. Qaş düzaltdiyi yerda, vurdu gözün çıxartdı. Adın tut, qulağın bur. Dil ağrıyan dişa dayar. Dil var bal gatirer, dil var - bela. Dil yanılar düzünü deyar. Dil yanılar üraydakini deyer. Dilini saxlayan, başını saxlar. Lalın dilini anası bilar . Diş yox ikan dodaq var idi. 81 ali yuyar, al da üzü. elda n qalan alli il qalar. Gözsüz ölanda badamgözlü deyarlar. Gördüyündan göz kirayesi istayir . Qorxan göza çöp düşar. Kor na istar? - Iki göz! Biri ayri, biri düz! Har saqqalı olana ağsaqqal demezler . Ürak yanmasa gözdan yaş çıxmaz. Keçi can hayında, q a ssab piy axtarır. Ağız torba deyil büzasan. Yemak - içmak Y emak ila doymayan, yalamaq ila doymaz. Y eyarsa n qaz atini, görarsan lazzatini! Almanı soy ye, armudu say ye! a kiblar yemişik , ak a rik yeyarlar! Malını yemeyenin malını yeyarlar . Ortada yeyir, qıraqda gazir. Çox yemak adamı az yemekdan de qoyar! Ac qurd balasını yeyar. Ac toyuq yuxusunda dan görar. H a qq söz acı olar. Aş daşanda katkir baba olar. Harada aşdır, orada başdır . Bal tutan b arm aq yalar. Doşab almışam, bal çıxıb. Duz-çörak - düz-çörak! Çörayi ver çörakçiya, bir çörak da üstelik. at yeyan quş dimdiyindan balli olar. at sümüksüz olmaz. Ucuz etin şorbası olmaz. Çiy yumurta so yul m az . Un kapaksiz olmaz. Ha l va - ha l va d e m a kl a ağ ız şirin olmaz. Keçal halva y eya r, p u l un a m i nn a t ! Ev - eşik Ev bizim, sirr bizim. Evde bişmayib, qonşudan galmayib. Evde öz başın ı bağlaya bilmir, toyda gelin başı bağlayır. Evdeki hesab bayıra çıxmaz. Evinda yoxdur dan, oturuh hamıdan yuxarı. Y alançının evi y an d ı - he ç kas inanınadı ! Y alançını evinecan qovarlar. Qapı öz dabanı üste dolanar. Demir qapının taxta qapıya işi düşer. Dam direk üste durar. Tısbağa yeriye bilmir, d amın ı dalında g ez dirir . Papaq başda yırtılar, başmaq ayaqda. Papağı tülkü darisindan, xabari yox gerisindan. Sap üzülan yerdan qınlar. Yırtıq tor ila balıq tutmaq olmaz. Kürkü yayda al, orağı qışda. Palaza bürün, elnen sürün! Qazan ağzı örtülü qaynar. Qazan gillenib qapağını tapar. Darziya köç dediler, iyne s i ni yaxasına sancdı. Kö m ür çuvalının tozu ağ çıxmaz. Şam b aşı n dan yanar. Şam y anm a sa başına parvana dolanmaz. Tasarrüfat Araba q ı r ıl a n da yol gösteren çox olar. Arabanı at aparmaz, arpa aparar. Arabanın q Download 2.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling