Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

Misal 5. Multivibratorun hasil etdiyi çıxış düzbucaqlı impulsların davam 
etmə müddətinin 

i
=35mks olması üçün tələb olunan zamanverici dövrənin 
parametrlərini təyin etməli. 
Həlli. İmpulsun davam etmə müddəti aşağıdakı ifadə ilə təyin olunur: 

i
 0,7RC 
burada R və C zaman verici dövrənin elementlərinin parametrləridir. 
Hesablama üçün elementlərdən birinin parametrini, adətən rezistorun 
müqavimətini, seçərək digərinin parametrini hesablayırlar. R = 2kOm qəbul 
edərək, kondensatorun C tutumunu hesablayaq: 
C = 

i
/0,7R 
C = 35
10
-6 
/ 0,7
210
3
= 2,5
10
-8
= 25pF 
Standart qiymət olaraq C=27pF qəbul edirik. 
Beləliklə, müqaviməti R=2kOm olan MLT markalı rezistor, tutumu 
C=25pF olan KM5 tipli kondensator istifadə etməklə, davam etmə müddəti 

i
=35mks olan impulsu təmin edən zaman verici dövrə qurmaq olar. 

---

310
Əlavə 3. Yarımkeçirici cihazlar əsasında qurulan
elektron qurğularının sxemlərinə misallar
 
3.1. Yarımkeçirici diodlar əsasında elektron qurğularının sxemləri və 
onların işçi parametrləri 
 
Verilmiş sxemlərdə diodların qoşulma və iş rejimlərini nəzərə alaraq, 
sxemlərdə əsas işçi elektrik parametrlərini hesablayaraq, həm aşağı, həm də 
yüksək tezlik diapazonları üçün sxemlərin iş rejimlərini təmin edən diodları 
seçin. 
3.1 
– 
3.8 
şəkillərində düzləndirici, impuls və universal diodların müxtəlif 
qurğularda qoşulma sxemləri və işçi rejimləri göstərilmişdir. 
Şək. 3.1. Düzləndirici diodun yarımperiodlu düzləndirici
qurğusunda qoşulması sxemi. 
Şək. 3.2. Sabit cərəyan dövrələrində diodun qoşulması və qütblərin
səhv qoşulmasının qarşısını almaq sxemi 
Şək. 3.3. Körpü sxemində diodların qoşulma sxemi və verilmiş
parametrli elementlər üçün sxemiş 

---

311
Şək. 3.4. Diodların biri-birinə əks paralel qoşulma sxemi və bir
qütblü gərginlik dövrəsi üçün iş rejimləri və parametrləri. 
Şək. 3.5. Müxtəlif materialdan hazırlanmış diodların eyni istiqamətdə parallel
qoşulma sxemi və bir qütblü gərginlik dövrəsi üçün iş rejimləri və parametrləri 
Şək. 3.6. Diodlu sxemlərdə cərəyanların və gərginliklərin paylanması 
Şək. 3.7. Dioda parallel qoşulan aktiv yükün elektrik parametrlərinin təyini sxemi 

---

312
Şək. 3.8. Diodların impulsu amplituduna görə məhdudlayıcı qurğuda qoşulması
3.9 – 3.12 şəkillərində stabilitron əsaslı stabilləşdirmə qurğuları, bu 
qurğularda stabilitronların iş rejimləri verilmişdir. Verilmiş sxemlərdə elektrik 
hesabatı apararaq, tələbləri ödəyən elementləri seçin.
Şək. 3.9. Stabilitron əsasında parametrik stabilizator sxemi və
onun işçi parametrlərinin seçilməsi 
a) 
b) 
Şək. 3.10. Stabilitronların sinusoidal gərginlikdən sabit gərginlik (a) və impuls gərginliyi
formalaşdıran qurğularda qoşulma sxemi və onların işçi parametrlərinin seçilməsi 

---

313
b) 
Şək. 3.11. Stabilitronların qoşulma sxemləri və verilmiş parametrli stabilizasiya dövrələri 
a) b) c) 
Şək. 3.12. Stabilitronun stabilizasiya sxemlərində mümkün olan rejimləri
Şəkil 3.13-də varikap əsasında qurulmuş rəqs dövrəsinin və onun 
köklənmə sxemi verilmişdir. Volt-farad xarakteristikası verilmiş (a) varikapı 
seçərək, müxtəlif tezliklər üçün rəqs dövrəsini hesablayın. 
Şək. 3.13