Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

1.4.6. Əsas məntiq elementləri. «Yox» məntiq elementi 
х
х
Ф

)
(
inkar 
funksiyasını yerinə yetirir və tranzistor üzərində yaradılan açar sxemindən 
ibarətdir (şəkil 1.10,a). 
Sxemin girişinə «0» səviyyəli gərginlik verdikdə tranzistor bağlanır, onun 
emitter-kollektor keçidinin müqaviməti R
k
müqavimətinə nəzərən çox böyük 
olur. Odur ki, E
k
qida gərginliyinin çox hissəsi tranzistorun kollektor emitter 
keçidində düşür, yəni kollektorda - çıxışda «1» səviyyəli gərginlik alınır. Girişə 
«1» səviyyəli siqnal verdikdə tranzistor açılır və doyma rejimində işləyir. Bu 
rejimdə kollektor - emitter keçidinin müqaviməti çox kiçik olur və onda düşən 
gərginlik də «0» səviyyəli gərginliyə uyğun gəlir. 
«Və-ya» (YAXUD) məntiq elementi F(x)=x
1
+x
2
funksiyasını yerinə 
yetirir və diodlar üzərində yaradıla bilər (şəkil 1.10,b). «Və-ya» məntiq 
elementinin girişlərindən heç olmasa birinə «1» səviyyəli gərginlik verdikdə 
uyğun diod açılır və ondan axan cərəyan R müqavimətində «1» səviyyəli 
gərginlik düşküsü yaradır. Bütün girişlərə «0» səviyyəli gərginlik verdikdə 

---

39
diodlar bağlıdır, R müqavimətindən cərəyan axmır və bu rezistorda gərginlik 
düşküsü də «0» səviyyəsinə uyğun olur. 
a) b) 
Şəkil 1.10. «Yox» (a) və «Və ya» (b) məntiq elementləri 
«Və» məntiq elementi F(x)=x
1
x
2
məntiq funksiyasını yerinə yetirir və 
diodlar, çoxemitterli tranzistorlar üzərində yaradıla bilər (şəkil 1.11). 
Girişlərdən heç olmasa birində «0» səviyyəli gərginlik olduqda uyğun 
diod açılır, onun düzünə müqaviməti kəskin azalır və onda düşən gərginlik də 
«0» səviyyəsinə uyğun gəlir (şək. 1.11,a). Bütün girişlərdə eyni zamanda «1» 
səviyyəli gərginlik olduqda diodun anod-katod aralığında potensial fərqi azalır, 
diodlar bağlanır və onların düzünə müqavimətləri artır. Onlarda düşən gərginlik 
«1» səviyyəli gərginliyə uyğun olur. 
Şəkil 1.11. «Və» məntiq elementləri: a) diodlar əsasında;
b) çoxemitterli tranzistor əsasında qurulan məntiq elementi. 
Çoxemitterli tranzistor halında (şək. 1.11,b) heç olmasa emitterlərin 
birində «0» səviyyəli siqnal olduqda uyğun emitter keçidi açılır və E
b
gərginliyinin yaratdığı cərəyan bu keçiddən axır. Kollektor keçidindən cərəyan 
axmır və kollektor çıxış gərginliyi də «0» səviyyəli gərginliyə uyğun olur. 

---

40
Bütün emitterlərə eyni zamanda «1» səviyyəli gərginlik verildikdə 
keçidlər bağlı olur. E
b
gərginliyinin yaratdığı cərəyan kollektor dövrəsindən axır 
və onda «1» səviyyəli gərginlik yaradır.
«Yaxud - yox» məntiq elementi