Б. А. Сулаймонов, Б. С. Болтаев, Р. Ш. Тиллаев, Ш. Х. Абдуалимов кузги буғдой ва ғЎЗА

2.8. Ғўзани яганалаш
Юқори ва сифатли пахта ҳосили етиштиришда яганалаш 
энг муҳим аҳамиятга эга.
Чигит экиб, тўлиқ ундириб 
олингандан сўнг, далаларнинг тупроқ шароитига ва ғўза 
навига қараб яганалашга киришилади. Яганалашнинг энг 
мақбул муддати ниҳолларда 1-2 чинбарг пайдо бўлганда 
ўтказишдир. Ушбу муҳим тадбирни 3-5 кун кечиктириб 
ўтказиш пахта ҳосилини 2-3 ц/га камайтиради. Яганалаш 
сифатсиз ўтказилганда кўчати қалин бўлади, ғўзанинг сув ва 
озиқа моддаларидан фойдаланиш кўрсаткичи пасайиб, 
пахтадан 15-20% кам ҳосил олинади.
Яганалаш мақбул муддатларда ўтказилган майдонларда 
ғўзанинг ўсиш ва ривожланиши жадаллашади, озиқа 

---

83 
элементлари билан таъминланиши яхшиланади, эртаги, мўл 
ва сифатли пахта ҳосили етиштирилади. 
Ғўза навларининг морфобиологик хусусиятларини, 
тупроқ унумдорлиги ва сизот сувлар сатҳини ҳисобга олиб, 
унумдорлиги юқори бўлган ерларда гектарига 80-90 минг туп, 
унумдорлиги ўртача бўлганда 100-120 минг туп, унумдорлиги 
паст, сизот сувлари яқин жойлашган ерларда 120-130 минг 
туп кўчат қолдирилиб ягана қилинади. Чигит 60 см қатор 
оралиғида экилганда 1 метрда 5-6 дона кўчат қолдирилиб 
ягана қилинса, гектарига 80-100 минг туп, 7-8 дона 
қолдирилганда 115-130 минг туп, 90 см қатор оралиғида 1 
метрда 8-9 дона кўчат қолдирилганда 90-100 минг туп, 10-12 
дона қолдирилганда 110-130 минг туп, чигит қўшқатор 
экилганда 60х30 схемада 1 метрда қўшқаторнинг ҳар бирида 
5-6 донадан ниҳол қолдирилса 120 минг туп, 6-7 донадан 
қолдирилса 140 минг туп, 7-8 донадан қолдирилса 160 минг 
туп кўчат қалинлиги ҳосил қилинади ва шу кўчат 
қалинликлари энг мақбул ҳисобланади. 
Яганалаш ишларини 8-10 кун муддатда якунлаш лозим. 
Бунда, нимжон, ҳашаротлар ва касалликлар билан 
зарарланган, ривожланиши суст бўлган ниҳоллар олиб 
ташланиб, фақат соғлом ва дуркун ривожланган кўчатлар 
қолдирилади. Яганалашдан 7-8 кундан сўнг далалар яна бир 
бор текширилиб, қалин ва ортиқча қолдирилган, кейинроқ 
униб чиққан ниҳоллар олиб ташланади ҳамда кўчати тўлиқ ва 
бир текис ривожланган далалар ҳосил қилинади.
Ўрта ва кучли шўрланган ерларда ғўзани яганалаш 
пайтида 10-15% кўпроқ кўчат қолдириш лозим, чунки 
ғўзанинг ўсиш даврида тахминан шунча кўчат тузларнинг 
юзага кўтарилиши натижасида нобуд бўлиши мумкин. 

---

84 
Республиканинг катта майдонларида экилаѐтган асосий 
ғўза навларидан Бухоро-6, Бухоро-8 ва Бухоро-102 навлари 
илдизи бақувват ва чуқур ўсади ҳамда гектарига 80-100 минг 
кўчат қалинлигида 43-48 ц/га, 120-130 минг кўчат 
қалинлигида 39-40 ц/га ҳосил беради ва шундай кўчат 
қалинлигида парваришлаш маъқул ҳисобланади.
Ғўзанинг С-6524, Омад, Андижон-35, Андижон-36 ва 
Андижон-37, Ан-Боѐвут-2 навлари 80-100 минг кўчат 
қалинлигида 34-40 ц/га ҳосил берган бўлса, гектарига 120-130 
минг кўчат қалинлигида 43-44 ц/га пахта ҳосили олинган. Шу 
сабабли ушбу навлар экилганда кўчат сони гектарига 110-130 
минг тупни ташкил этиши тавсия қилинади.