B. Abidov, О. G‘. Azimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi asoslari

2.1.3. Etil iodid

Reaktivlar:

1. Etil spirt/ absolut./ - 17 ml.

   
   

2. Yod - 32 g.

   
   

3. Qizil fosfor - 3.1 g.

   
   

4. Kalsiy xlorid, natriy bisulfit.

   
   

Etil iodid hosil qilish uchun spirt bilan fosfor (III) - iodid. orasidagi reaksiyadan foydalaniladi:

C₂H₅OH = PJ3

3 C2H5J + H3PO3

2-rasm Etil iodid hosil qilish uchun ishlatiladigan qurilma.

144

Fosfor; (III) iodid reaksiya vaqtida quyidagi tenglamaga muvofiq o‘z-o‘zicha hosil bo‘ladi:

2P + 3J₂ ^ 2 PJ₃

Sig‘im 100-150 ml bo‘lgan yumaloq tagli kolbaga fosfor va spirt
solinadi. Kolbadagi suyuqlik chayqatilib turgan holatda kolbaga
yaxshi maydalangan iod oz-ozdan qo‘shiladi (bu vaqtda kolba
sovitilib turadi). So‘ngra kolba qaytarma sovitgichga ulanadi va
kolbadagi aralashma suv hammomida 2 soat qizdiriladi. Modda xona
haroratiga qadar sovitilganidan keyin qaytarma sovitgich o‘rniga
oddiy sovitgich qo‘yib, etil iodidni (qaynab turgan suv hammomida
qizdirib) haydaladi. Ish oxirigacha suv hammomini olib qo‘yib,
uning o‘rniga asbest to‘r qo‘yib, kolbani gaz alangasida qizdiriladi.
Yig‘gichda etil iodidga aralashgan holda ozgina iod va spirt mavjud
bo‘ladi. Shu sababdan distillyat jigarrang tusga kiradi. Spirtni
yo‘qotish uchun etil iodidni ajratuvchi voronkada distillangan suv
bilan ikki marta yuvib olinad. Iodidni yo‘qotish uchun o‘sha suvga
ozgina natriy bisulfit qo‘shiladi. So‘ngra etil iodid suvdan ajratilib,
suvsiz kalsiy xlorid ustida quritiladi. Nihoyat, uni kichikroq Byurs
kolbasiga solib, past alangada haydab tozalanadi. Reaksiya unumi
30 g ga yaqin. Etil iodidning qaynash harorati 72°C ga teng.

4. 
   
   Iodoform
   

Reaktivlar:

1. Kristallik iod - 2,5 g.

   
   

2. Kaliy karbonat - 3,0 g.

   
   

3. Etil spirt - 5 ml.

   
   

Iodoform hosil qilish uchun ishqoriy muhitda iodni etil spirt bilan

reaksiyaga kiritiladi.

Reaksiyalar sxemasi:

K₂CO₃ + 2H₂O ^ 2 KOH + H₂CO₃
2KOH + J₂ ^ KJO + KJ + H₂O

O

CH₃CH₂OH + O ^ CH₃ - C \

^{3 2 3} _H

145