B. Abidov, О. G‘. Azimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi asoslari

O

CH₃ C + 3J₂

CJ - C + 3HJ

O

H

O

CJ₃ - C KOH ^ CHJ₃ + HCOOK H

Sig‘imi 50 ml bo‘lgan konussimon kolbachada mayin qi- lib maydalangan potash 20 ml suvda eritiladi. Eritmaga etil spirt qo‘shib, aralashma suv hammomida isitiladi, so‘ngra unga kukun holatdagi iod oz-ozdan qo‘shiladi, bu muolaja vaqtida kolbadagi aralashma muttasil chayqatib turiladi. Iodidning hammasi erib ket- ganidan keyin isitish to‘xtatiladi. Eritma sovitiladi. Agar iodning hammasi erib ketmagan bo‘lsa, 1-2 ml etil spirt qo‘shishga to‘g‘ri keladi. Eritma sovigach, iodoformning sariq tusli kristallari ajralib chiqa boshlaydi. Hosil bo‘lgan cho‘kma Byuxner voronkasida su- zilib, filtr qog‘oz varaqalari orasida quritiladi. Quritilgan cho‘kma atseton yoki spirtda eritilib, qayta kristallantiriladi. Iodoformning suyuqlanish temperaturasi 119°C.

В

3. 
   
   rasm. Iodoform hosil qilish uchun qo‘llaniladigan qurilma.
   

3. 
   
   Para - iodanilin
   

Reaktivlar:

1. Anilin - 5,5 g.

   
   

2. Natriy bikarbonat - 7,5 g.

   
   

3. Kristallik iod - 12,7 g. Reaksiyalar sxemasi:

   
   

C₆H₅NH₂ + J₂ + NaHCO₃

6 5 2 2 3

n - C₆H₄ + NaJ + Co₂ + H₂O

6 4 ^ 2 2

NH

J

146

1 litrli stakanga 5,5 g anilin, 7,5 g natriy bikarbonat va 500 ml suv quyiladi. Eritmaga ozroq muz solib, uni 12-15°C ga qadar sovitiladi. So‘ngra reaksion aralashmani muttasil chayqatib turib, 30 daqiqa davomida kukun holatga qadar maydalangan ioddan oz-ozdan (I - 1,5 g dan) qo‘shib boriladi. Chayqatish yana 30 daqiqa davom ettiriladi. Bu vaqt davomida reaksiya tugaydi va iodning rangi ham yo‘qoladi. Xomak para - iodanilinni qoramtir kristall massa shaklida Byuxner voronkasida filtrlanadi, havoda quritiladi.

Xomaki mahsulotni tozalangan (qaynash temperaturasi 70- 150°C bo‘lgan) benzinda eritib, qayta kristall anadi. p-iodanilinning suyuqlanish temperaturasi 60-63°C ga teng. Reaksiya unumi 8 g.

4. 
   
   Tribromfenol
   

Reaktivlar:

1. Fenol - 4,7 g.

   
   

2. Bromli suv.

   
   

Reaksiya sxemasi:

OH

Br ^Br
\/ B,

Fenolni 250 ml suvda eritib, to suyuqlik yo‘qolib ketmaguncha,

sariq rang kasb etguncha tomchilatma voronkadan bromli suv quyib
boriladi. Hosil bo‘lgan oq tusli pag‘a-pag‘a chukmani suzib olib,
spirtda eritib qayta kristallantiriladi. Tribromfenolning suyuqlanish
temperaturasi 95°C ga teng, reaksiya unumi 17 g.

2.