B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

2.5. Ikki atomli spirtlarni olish
Ikki atomli spirtlardan eng ko‘p ahamiyat kasb etgani etilen–
(Ch
2
ОH–CH
2
ОH) va propilenglikol (CH
3
–CHОH–CH
2
ОH) lardir.
Ikki atomli spirtlar erituvchi sifatida, sintetik mahsulotlar (lavsan
tolasi), antifriz ishlab chiqarishda ishlatiladi.
2.5.1. Etilenglikol olish usullari
Etilenglikol quyidagi usullar bilan olinadi:
1. Dixloretandan:
2. Etilen xlorgidrindan:
3. Etilen oksidini gidratatsiyalab:
O
Uchinchi usul eng kelajagi porloq usuldir; 1– va 2– usullarda
xlor katta miqdorda sarf qilinadi hamda xlor mineral tuz (CaCl
2
) 
ko‘rinishida chiqarib olinadi.
2.5.2. Etilenglikol ishlab chiqarish uchun ilk 
mahsulotlarni olish
Etilenglikol ishlab chiqarish uchun ilk xomashyolar sifatida dix-
loretan, etilenxlorgidrin va etilen oksidi kerak bo‘ladi.
1. Dixloretan. Dixloretan etilenni 20–40ºC haroratda xlorlash
yo‘li bilan olinadi:
Ch
2
=Ch
2
+Ci
2
→ CH
2
Ci–Ch
2
Ci
Yonaki reaksiyalarni (etilenni chuqurroq xlorlash) bostirmoq
uchun reaksiya zonasiga kislorod va temir xlorid (FeCl
3
) kiritiladi.
CH Cl CH Cl
CH OH CH OH CaCl
H O Ca OH
2
2
2
2
2
2
2
−

→

−
+
,
(
)
CH OH CH Cl
CH OH CH OH CaCl
H O Ca OH
2
2
2
2
2
2
2
−

→

−
+
,
(
)
H
2
O
Ch
2
– Ch
2
→
ChOh – Ch
2
Oh

---

104
2. Etilenxlorgidrin. Etilen va xlornovat kislota (NОSl) dan 30–
50ºC da etilenxlorgidrin olinadi:
CH
2 
= CH2 + HOCl → CH
2
OH – CH
2
Cl 
3. Etilen oksidi. Etilenni havo kislorodi bilan kumush katalizato-
rida 280ºC haroratda oksidlab etilen oksidi olinadi:
CH
2
 = CH
2 
+
 
1/2
 
O
2 
→
 
CH
2 
– CH
2
O
Yonaki mahsulot sifatida CО
2
va h
2
О hosil bo‘ladi.
Yonaki reaksiyalarni bostirmoq uchun etilen va kislorod alohida-
alohida isitiladi; kichik kontakt vaqti hamda etilen miqdori ortig‘i
bilan olinadi.