B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa, M. B. Meläýewa TÜrkmenistanyň ykdysadyýeti

§3. Banklar we olaryň ýerine ýetirýän amallary
Häzirki zaman ykdysadyýetinde bank kärhanalaryň, guramala­
ryň we ilatyň wagtlaýyn boş pul serişdelerini özüne çekmek hem-
de jemlap, töleglilik we möhletlilik şertleriň esasynda karz bermek, 

---

146
şonuň ýaly-da töleg geçirmek, puly we gymmat kagyzlary aýlanyşyga 
goýbermek boýunça amallary ýerine ýetirýän maliýe-karz edarasydyr.
Türkmenistanyň ösen bank ulgamynyň emele gelmegini çaltlan­
dyrmak maksady bilen, şeýle-de “Türkmenistanyň durmuş-ykdysady 
ösüşiniň 2011-2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda” bellenen 
wezipeleri ýerine ýetirmek maksady bilen, Türkmenistanyň Preziden­
ti Gurbanguly Berdimuhamedow “Türkmenistanyň bank ulgamyny 
ösdürmegiň 2011-2030-njy ýyllar üçin Döwlet maksatnamasyny” tas­
syklady.
Bu maksatnamada ýurduň bank ulgamyny tapgyrlaýyn ösdürmek 
hem-de pul-karz we walýuta syýasatyny döwrelaýyk amala aşyrmak 
göz öňünde tutulýar. Ykdysady ulgamda üstünlikli geçirilen özgert­
meler, ýagny milli pulumyzyň daşary ýurt puluna bolan gatnaşygy­
nyň ýeke-täk hümmetine geçirilmegi we denominasiýanyň amala 
aşyrylmagy ýurdumyzyň maliýe durnuklylygyny gazanmaga we 
maýa goýum işjeňliginiň tijenmegine getirdi hem-de Türkmenistanyň 
maliýe we bank ulgamyny mundan beýläk-de özgertmäge esas döret-
di. Bank kanunçylygyny kämilleşdirmek maksady bilen, “Türkme­
nistanyň Merkezi banky hakynda”, “Karz edaralary we bank işi ha­
kynda”, “Daşary ykdysady gatnaşyklarynda puly kadalaşdyrmak we 
pula gözegçilik etmek hakynda” kanunlar kabul edildi. 
Türkmenistanda häzirki döwürde Türkmenistanyň Merkezi ban­
ky we bellige alnan karz edaralarynyň 13 sanysy, şol sanda 7 sany 
döwlet täjirçilik banky, 4 sany paýdarlar täjirçilik banky, 2 sany daşa­
ry ýurt maýasynyň gatnaşygyndaky banklar (banklaryň ýerlerdäki şa­
hamçalarynyň sany 139, daşary ýurt pulunyň alyş-çalyş nokadynyň 
sany 183, olaryň 11 sanysy gije-gündiziň dowamynda işleýär) here­
ket edýär. Şeýle hem Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 20 ýyllygyna 
Türkmenistanyň “Rysgal” paýdarlar-täjirçilik banky (ykdysadyýetiň 
hususy bölegine degişli) we Türkmenistanyň “Döwlet ösüş banky” 
açyldy. 
Türkmenistanyň banklary ýerine ýetirýän amallary boýunça 
döwlet täjirçilik banklardan, paýdarlar täjirçilik banklardan, daşary 
ýurt banklarynyň şahamçalaryndan we daşary ýurt wekilliklerden 
düzülýär.

---

147
Banklar passiw we aktiw amallary ýerine ýetirýär. Passiw amal­
lar arkaly olar pul serişdelerini (resurslary) ýygnaýarlar. Aktiw amal­
laryň üsti bilen bolsa, olary ýerleşdirýärler.
Bankyň serişdeleri (resurslary) onuň öz serişdeleriniň we çekilen 
serişdeleriň hasabyna emele gelýär. 
Bankyň öz serişdeleri – paýdarçylyk we ätiýaçlyk maýasy, şonuň 
ýaly-da paýlanmadyk peýdadan ybaratdyr.
Bankyň resurslarynyň esasy bölegi goýumlar (depozitler), şonuň 
ýaly-da kontokorrent we baglanyşdyryjy hasaplardaky pullar gör­
nüşinde bolýar.
Depozitler (goýumlar) bankyň müşderileriniň süýşürintgilerden 
başga ähli möhletli we möhletsiz goýumlarydyr. Olar iki görnüşde, 
ýagny “talap edilýänçä” diýilýän we “möhletli hasaplar” görnüşinde 
bolýar.
Kontokorrent (italýan sözi bolup, “gündelik hasap” diýmegi 
aňladýar) – bankyň müşderi bilen ähli amallarynyň hasaby ýöredil-
ýän bitewi hasapdyr.