B. I. Ibraximov, X. A. Tashxodjayev
Download 131.61 Kb.
|
YANGI MALUMOT ENERGIYA
|
6.2. PARAMETRLI O‘ZGARMAS
KUCHLANISH STABILIZATORI Parametrli o‘zgarmas kuchlanish stabilizatorlarida nochiziqli qarshilik ishlatiladi. Bu yerda stabilizatsiya toki kuchlanishning nochiziqli funktsiyasidir, ya’ni dinamik qarshilik RD statik qarshilikka RS teng bo‘ladi. Bunday nochiziqli qarshilik barettr, gaz to‘ldirilgan va kremniyli stabilitron kiradi. Kremniyli stabilitrono‘ zgarmas kuchlanishni stabillash uchun mo‘ljallangan. Kremniyli stabilitronning volt-amper xarakteristikasi 64-rasmda 64-rasm. keltirilgan. 63 Stabilitron sxemaga ulanib, uning elektrodlariga teskari kuchlanish berilganda teskari xarakteristika a-b qismida kuchlanish oz o‘zgarganda tok ko‘p miqdorda o‘zgarishi kuzatiladi. Kremniyli stabilitronning stabillash xususiyati shundan iboratki, r - n o‘tkazuvchanlikda tok o‘zgarganda kuchlanishning pasayishi kam o‘zgaradi. Kremniyli stabilitronning ulanish sxemasi 65-a rasmda keltirilgan. a) b) 65-rasm. Sxemadagi Rb — ballast (so‘ndiruvchi) qarshilik bo‘lib, .stabilitrondan oqadigan katta tokni chegaralaydi. Kirishdagi kuchlanishning o‘zgarishi ballast qarshiligi orqali oqadigan tokning o‘zgarishiga olib keladi, bu esa o‘z navbatida stabilitrondan oqadigan tokni o‘zgartiradi. Stabilitronning qarshiligi oddiy qarshilik singari doimiy bo‘lmaganligi uchun undan oqadigan tok oshganda stabilitronning qarshiligi kamayadi yoki stabilitrondan oqadigan tok kamayganda uning qarshiligi oshadi. Natijada stabilitrondagi kuchlanish o‘zgarmasdan qoladi. Kirishdagi kuchlanishning o‘zgarishi Rb qarshilikda so‘ndiriladi. Agar kirishdagi kuchlanish doimiy bo‘lganda yuklamadagi tok o‘zgarsa, stabilitrondan oqadigan tok shuncha teskari kattalikka o‘zgaradi. To‘g‘rilagichdan kelayotgan umumiy tok esa o‘zgarmaydi, natijada yuklamadagi kuchlanish ham o‘zgarmaydi. Stabilitron odatdagi yassi diodlarga o‘xshagan bo‘lib, tayyorlanish texnologiyasi biroz farqlanadi. Stabilitronning anodiga musbat, katodiga manfiy potentsial ulansa, kremniyli diodning xarakteristikasi olinadi. Agarda stabilitronga ulangan teskari kuchlanish oshirilsa (anodga manfiy, katodga musbat potentsial ulansa), stabilitrondan oqadigan tok avvaliga asta-sekin o‘sadi va shunday bir kuchlanish kelganda stabilitronning p-n to‘siq zonasida elektrik buzilish paydo bo‘ladi va kuchlanishning juda kam miqdorda o‘zgarishiga tokning ko‘p miqdordagi o‘zgarishi to‘g‘ri keladi. Stabilitronning elektrik buzilish holatida kuchlanishni stabillash sifati 64 namoyon bo‘ladi. Bu holatni va bu sifatni stabilitronda turg‘un holatda saqlab turish uchun undan oqadigan tokning qiymati maksimal Icmax va maksimal Icmin oraliqda bo‘lishi lozim. Bular bilan bir qatorda stabilitronda quyidagi parametrlar mavjud: kuchlanish stabilizatsiya —Ust va differensial qarshilik — D D = ct d ct U I r . Agar rd qancha kichik bo‘lsa, chiqishdagi kuchlanish stabilizatsiyasi shuncha yuqori bo‘ladi. Parametrik stabilizatorlarining sifati stabilizatsiya koeffitsiyenti — KCT orqali aniqlanib, kirish kuchlanishining nisbiy o‘zgarishini yuklamadagi kuchlanishning nisbiy o‘zgarishiga nisbati bilan o‘lchanadi, ya’ni: . ‘ . ‘ / / D D = kir kir o r CT yuk yuk o k U U U U K . Yarim o‘tkazgichli stabilitrondan tuzilgan stabilizatorlarda Kct = 100 gacha borishi mumkin. Kuchlanishning stabilizatsiyasini oshirish uchun stabilizatorlar ketma-ket ulanadi (65-b rasm). Parametrik stabilizatorlarning yutug‘i shundan iboratki, ular sodda tuzilgan va puxta. Kamchiligi esa FIK stabilizatsiya koeffitsyenti kichik va tor siljimaydigan kuchlanish chegarasiga ega. Download 131.61 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|