Б. Ж. Эшов, А. А. Одилов Ўзбекистон тариxи

Ҳунармандчилик ва савдо-сотиқ. Бухоро амирлигида асосий 
ҳунармандчилик марказлари сифатида шаҳарлар катта аҳаммиятга эга бўлган 
бўлса-да,кўпгина йирик қишлоқларда ҳам ҳунармандчиликнинг кундалик 
эҳтиѐж учун зарур соҳалари ривожланган эди. Бутун ўрта асрларда мавжуд 
бўлганидек,амирлик даврида ҳам ҳунармандлар уюшмалари (касаба, цехга 
эга бўлганлар) унинг ташкил топиши маҳсулот ишлаб чиқариш устидан 
назорат ўрнатишга, маҳсулот ишлаб чиқариш ҳуқуқини сақлаш ва 
рақобатбардошликка 
интилиш 
билан 
боғлиқ 
эди. 
Амирликдаги 
ҳунармандчиликнинг барча соҳаларида бундай уюшмалар мавжуд 
бўлиб,уни сайлаб қўйиладиган шахс-раис ѐки оқсоқол бошқарган. 
Ҳунармандлар ишлаб чиқарган маҳсулотлар нархини белгилашда, турли 
солиқ ва тўловлар йиғимида, уста ва шогирд муносабатларида, хўжалик 
ишларини юритишда уюшма раисининг хизмати катта бўлган. 
Илгариги даврларда бўлганидек, амирликнинг ҳунармандчилиги 
соҳасида тўқимачилик унинг асосий тармоғи ҳисобланган. Ушбу тармоқнинг 
ривожланишига асосий сабаб, биринчидан соҳа учун маҳаллий хом ашѐ 
манбалари – пахта, жун, ипак етарли даражада бўлган бўлса, иккинчидан, 
ички ва ташқи бозорда, кундалик ҳаѐтда тўқимачилик маҳсулотларига талаб 
катта эди. Амирликда айниқса бўз, чит,олача кўп миқдорда тайѐрланган. 
Қарши, Ҳисор, Балжувон, Деҳнов, Самарқанд, Бухоро, Шаҳрисабз ва 
уларнинг атрофларида ипак матолар тайѐрлашга алоҳида эътибор қаратилган. 
Бошқа шаҳар ва қишлоқларда ҳам ип йигириш, мато тўқиш, тайѐр кийим 
тикиш, гилам тўқиш ва бошқа тўқимачилик соҳалари анча ривожланган. 
Манбалар 
маълумотларига 
кўра, 
Бухоронинг 
зарбоф 
тўнлари, 
Шаҳрисабзнинг ироқи дўппилари,Термизнинг ҳарир матолари, Самарқанд ва 
Бойсун ҳунармандларининг ипак матолари амирликдан ташқарида ҳам жуда 
машҳур бўлган 
Амирлик ҳунармандчилигидаги муҳим тармоқлардан яна бири
бу – кулолчилик эди. Хўжалик тарққиѐтида муҳим аҳамиятга эга бўлган 
кулолчилик амирликнинг деярли барча ҳудудларида ривожланган эди. 
Кулолчилик энг тараққий этган марказлар Бухоро, Самарқанд, Қарши, 
Шаҳрисаб, Ургут, Деҳнов, Ғиждувон кабилар бўлиб, уларнинг 
маҳсулотларига ички ва ташқи бозорда талаб катта бўлган. Амирлик 

---

421 
кулолчилигида Ўрта Осиѐнинг кўпгина кулолчилик мактабларига хос бўлган 
манзаралар(турли гуллар ва ўсимликлар тасвири), турли ҳайвонлар,қушлар, 
ҳашоратлар ѐки улар танасининг бир қисмини шартли равишда тасвирлаш 
кулол усталар томонидан кенг қўлланилган. 
Амирлик иқтисодиѐтининг металлга ишлов бериш соҳаси ҳам яхши 
ривожланган. Шаҳрисабз, Ургут, Нурота, Бойсун, Шеробод каби тоғли 
туманлардан маъданлар қазиб олинган бўлиб, улардаги конлардан 
фойдаланиш баъзи танаффуслар билан ХХ аср бошларига қадар давом этган 
эди. 
Бу даврда амирликдаги металлга ишлов бериш тараққий этган 
қуйидаги тўртта асосий тармоғи-темирчилик, мисгарлик, чўян қуйиш ва