Baholash ishi

Ekspert xulosasini rasmiylashtirishga qo’yiladigan talablar
Ekspert xulosasida quyidagi majburiy bo`limlar mavjud bo`lishi kerak:
1-bo`lim. "Umumiy ma’lumotlar", quyidagilarni o`z ichiga oladi:
еkspertiza o`tkazish uchun asos;
еkspertiza predmeti (baholash to`g`risidagi hisobotning nomi);
еkspertiza turi (tahliliy, dala sharoitida);
еkspertiza o`tkazilgan sana;
еkspert (еkspertlar) to`g`risidagi ma’lumotlar;
hisobot to`g`risidagi ma’lumotlar;
baholash ob’ektini baholash sanasida aniq identifikatsiyalash imkonini beradigan baholash ob’ektining aniq tavsifi, yuridik shaxsga tegishli bo`lgan baholash sub’ektiga nisbatan еsa - yuridik shaxsning rekvizitlari.
2-bo`lim. "Baholanadigan ob’ektga chiqqan holda baholanayotgan mol-mulkni tekshirish natijalari" (dala sharoitida еkspertiza o`tkazilganda).
3-bo`lim. "Baholash to`g`risidagi hisobotning baholash faoliyati haqidagi qonun hujjatlari talablariga muvofiqligi".
4-bo`lim. "O`tkazilgan еkspertiza xulosalari".
Xulosa qilib aytganda, ekspert xulosasining namunaviy shakli mazkur Nizomga ilovada keltirilgan bo’ladi. Ekspertizani o`tkazishda bajaruvchi o`z majburiyatlari bajarilmaganligi yoki zarur tarzda bajarilmaganligi, shuningdek baholash faoliyati to`g`risidagi qonun hujjatlari boshqa tarzda buzilganligi uchun qonun hujjatlariga muvofiq javob beradi.


7. Baholovchi tashkiloti tomonidan biznes reja tuzish amaliyoti
Iqtisodiyotning bozor munosabatlariga o’tishi bilan korxonalarda ishlab chiqiluvchi oldingi texnika-sanoat-moliya rejalari, qurilish-moliya rejalari, transport-moliya rejalari tarmoq xususiyatlaridan kelib chiqib o’z o’rnini biznes-rejalarga bo’shatib berdi. Biznes-rejada biznes falsafasi, korxonaning joriy va istiqboldagi strategiyasi aks ettiriladi. Ko’pchilik, ayniqsa, amaliyotchilar ushbu hujjatni tayyorlashning nafaqat muhim, balki juda murakkab ekanligidan ham xabardorlar. «Bir lahzada tayyorlanuvchi biznes-reja» kitobi mualliflari Gustav Berl va Pol Kirshnerning «biznes-rejaga ega bo’lib, siz professionalga aylanasiz, o’z biznesingizni rivojlantirishingiz mumkin bo’ladi»⁴ deb aytganligi bejiz emas, albatta. Haqiqatdan ham, biznes-reja bu biznes ummonidagi mayoq, biznesning hozirgi va kelajakdagi holatining suratidir. U yangi paydo bo’layotgan biznesning yuragidir.
Biznes reja — aniq tanlangan tadbirkorlik ishining barcha bosqichlari tavsiflangan va taxminan hisobkitob qilingan loyiha. Unda aniq tanlangan tadbirkorlik ishining hamma tomonlari oʻz aksini topadi. Biznes reja oʻz tarkibi jihatidan loyihaning afzalliklari va uni amalga oshirishdan kutiladigan moliyaviy natijalar bayon etilgan yakuniy xulosa hamda asosan 10 boʻlimdan iborat asosiy qismga boʻlinadi.
Biznes rejada loyiha boʻyicha ishlab chiqariladigan tovar (xizmat)larning tavsifi hamda uning xaridorgirligi va raqobatbardoshligini taʼminlaydigan omillar; bozor hajmini baholash asosida sotish bozori, tadbirkor bozorning qaysi segmentida ish yuritishi, savdo hajmi, tovar (xizmat)lar narxi prognozlari; ehtimoli boʻlgan raqobatchilar (ularning mahsulotlari sifati va xaridorgirligi, narxi toʻgʻrisida axborot beriladi); marketing xizmatining asosiy unsurlari (tovarning qanday yoʻl bilan sotilishi, tovar narxining shakkllanishi, sotishni ragʻbatlantirish, reklamaning qaysi usullarini tanlash va boshqalar); mahsulot ishlab chiqarish rejasi (ishlab chiqarish aloqalari, mahsulot sifatini nazorat qilish, ishlab chiqarish harajatlari va boshqalar); umuman ishni, xodimlar ishini tashkil etish; loyihaning tashkiliyhuquqiy shakllarini belgilaydigan yuridik reja; loyiha boʻyicha barcha maʼlumotlarni umumlashtiradigan hamda ularning qiymat ifodalari koʻrsatilgan moliya rejasi; loyihani moliyalash strategiyasi (vositalarni qayerdan va qanday shaklda olish, jami qancha pul kerakligi, uning qayerdan olinishi va harajatlarning qoplanishi, investorlarning daromad olish vaqgi va boshqalar) oʻz ifodasini topadi.
Biznes reja ni ishlab chiqishda tadbirkorning oʻzi („birinchi rahbar“), firma (xoʻjalik)larning mutaxassislari ishtirok etadi, tashqaridan maslahat va tavsiyalar olinadi. Biznes reja ekspertlar koʻrigidan oʻtkaziladi va olingan xulosalarga tayanib Biznes reja yanada mukammallashtiriladi. Biznes reja kredit berish uchun asos boʻlib xizmat qiladi.
Tijorat siri to‘g‘risidagi qonunchilik Qonun va boshqa qonunchilik hujjatlaridan iboratdir.
Agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida O‘zbekiston Respublikasining tijorat siri to‘g‘risidagi qonunchiligida nazarda tutilganidan boshqacha qoidalar belgilangan bo‘lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo‘llaniladi.
Iqtisodiy lug'atda biznes-reja korxona tomonidan ishlab chiqilgan hujjat bo'lib, rejalashtirilgan tijorat hodisasining asosiy jihatlarini tizimlashtiradi.
Ya'ni, biznes-reja korxona faoliyatini jamlangan tizimli rejalashtirish natijasidir; bu korxona biznesini yaratish / rivojlantirish bo'yicha strategik rejaning hujjati bo'lib, korxonaning kutilayotgan ehtiyojlari va rivojlanishining hozirgi holati, maqsadlari va strategiyasini aks ettiradi. Biznes-reja, shuningdek, muayyan strategik vazifani hal qilish uchun bir martalik loyihani rejalashtirish natijasi bo'lishi mumkin; bu investitsiya loyihasining asosiy hujjati bo'lib, loyihaning mohiyati, asosiy xususiyatlari, moliyaviy natijalari va iqtisodiy samaradorligini belgilaydi.
Biznes-reja - bu biznes-rejani ishlab chiqish, ya'ni kutilgan natijani olish uchun ma'lumotlarni yig'ish, qayta ishlash, o'zaro bog'liq boshqaruv qarorlari tizimini qabul qilish tartibi.
Rejalashtirish - bu maqsadlarni belgilash va ularga erishish uchun nima qilish kerakligini aniqlash jarayoni; maqsadlarni belgilash, ularga erishish yo'llari va vositalarini tanlash, rejalarni ishlab chiqish, zarur resurslarni taqsimlash bilan kelajakni aniqlash bo'yicha boshqaruv faoliyati turi; butun korxona uchun ham, uning alohida bo'linmalari uchun ham ma'lumotlarni qayta ishlash va boshqaruv qarorlarini qabul qilishning takroriy jarayoni. Rejalashtirish natijasi rejadir[6].
Rejalashtirish turlari:

• 
  strategik (uzoq muddatli);
  
• 
  o'rta muddatli;
  
• 
  qisqa muddatga.
  

Strategik rejalar korxonaning kelajakdagi rivojlanish istiqbollarini (5 yildan ortiq) aks ettiradi.
O'rta muddatli rejalar (3-5 yil).
Qisqa muddatli rejalar (1 yil) - ishlab chiqarish hajmini mavjud resurslar (ishlab chiqarish fondlari, xodimlar soni) bilan bog'laydi.
Rejalar ham miqdoriy, ham sifat jihatidan tuziladi.
Miqdoriy - sotish hajmini tavsiflash, foydani oshirish, xarajatlarni kamaytirish.
Sifatli rejalar korxona nufuzini oshirish, atrof-muhitni muhofaza qilish, korxona xodimlarining madaniy-ma’rifiy saviyasini oshirishni o‘z ichiga oladi.
Korxonani rivojlantirish rejasi quyidagi bo'limlarni o'z ichiga oladi:

• 
  mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasi (ishlab chiqarish dasturi);
  
• 
  fan va texnikani rivojlantirish rejasi;
  
• 
  ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish rejasi;
  
• 
  logistika rejasi;
  
• 
  kapital qurilish va kapital qo'yilmalar rejasi;
  
• 
  mehnat va xodimlar rejasi;
  
• 
  xarajatlar, foyda, ishlab chiqarish rentabelligi rejasi;
  
• 
  moliyaviy reja;
  
• 
  jamoani ijtimoiy rivojlantirish rejasi;
  
• 
  tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish bo'yicha chora-tadbirlar rejasi.
  

Biznesni rejalashtirish rejalashtirishdan quyidagi farqlarga ega:
Biznesni rejalashtirish korxona faoliyatining butun doirasini emas, balki yangi turdagi faoliyat yoki biznes loyihasini rejalashtirishning eng muhim vazifalaridan faqat bittasini o'z ichiga oladi. Biznes-reja faqat korxonani rivojlantirishning yangi strategiyasi yoki taktikasini ishlab chiqadi va rejada qo'shma joriy va kelajakdagi faoliyatning har xil turlari bo'lishi mumkin.
Biznes-rejalar asosan innovatsion loyihalar uchun ishlab chiqiladi va ularni amalga oshirishning aniq muddatlari bilan cheklanadi, shundan so'ng ushbu biznes-loyiha bo'yicha ishlar yakunlanadi. Rejalashtirish korxona faoliyatining barcha turlari bo'yicha doimiy ravishda amalga oshiriladi: bir yillik rejaning bajarilishi bilan korxona keyingi rejani bajarishga o'tadi va hokazo.
Biznes-reja asosan yangi biznes/loyiha ochish va buning uchun zarur resurslarni (shu jumladan naqd pul) olishdan iborat. Biznes-rejaga mavjud xavf darajasini hisobga olgan holda moliyaviy ko'rsatkichlarni eng to'liq asoslash uchun ortib borayotgan talablar qo'yiladi. Rejalar birinchi navbatda sizning shaxsiy foydalanishingiz uchun kerak, biznes rejalar esa tashqi foydalanuvchilar uchun.
Biznes-rejalar birinchi shaxslar yoki korxona egasi rahbarligida ishlab chiqiladi. Rejalashtirish, qoida tariqasida, korxonaning funktsional bo'linmalarining iqtisodchi-rejalashtiruvchilari tomonidan amalga oshiriladi.
Biznes-reja ikkita asosiy maqsadga xizmat qiladi:
Bu investorga ushbu investitsiya loyihasiga sarmoya kiritishga arziydimi, degan savolga javob beradi.
Loyihani bevosita amalga oshiruvchi shaxslar uchun ma'lumot manbai bo'lib xizmat qiladi.
Biznes-reja tadbirkorga quyidagi asosiy vazifalarni hal qilishga yordam beradi:

• 
  kompaniya faoliyatining muayyan yo'nalishlarini aniqlash;
  
• 
  maqsadli bozorlar va kompaniyaning ushbu bozorlardagi o'rni;
  
• 
  kompaniyaning uzoq muddatli va qisqa muddatli maqsadlarini, ularga erishish strategiyasi va taktikasini shakllantirish.
  
• 
  strategiyani amalga oshirish uchun mas'ul shaxslarni aniqlash; kompaniya tomonidan iste'molchilarga taklif qilinadigan tovarlar va xizmatlarning tarkibini tanlash va ko'rsatkichlarini aniqlash.
  
• 
  ularni yaratish va amalga oshirish uchun ishlab chiqarish va savdo xarajatlarini baholash;
  
• 
  kompaniyaning mavjud xodimlarining maqsadlarga erishish talablariga muvofiqligini, ularning ishini rag'batlantirish shartlarini aniqlash;
  
• 
  kompaniyaning bozorni o'rganish, reklama qilish, sotishni rag'batlantirish, narxlarni belgilash, tarqatish kanallari va boshqalar bo'yicha marketing faoliyati tarkibini aniqlash;
  
• 
  kompaniyaning moliyaviy holatini va mavjud moliyaviy va moddiy resurslarning maqsadlarga erishish imkoniyatlariga muvofiqligini baholash; biznes-rejani amaliy amalga oshirishga xalaqit berishi mumkin bo'lgan qiyinchiliklarni, "tuzoqlarni" ta'minlash.
  

Biznes-reja tadbirkorga quyidagi savollarga javob berishga yordam beradi:

• 
  bozorga kirish uchun qanday turdagi mahsulot yoki yangi biznesni tanlash kerak;
  
• 
  taklif qilinayotgan tovarlar va xizmatlarga bozor talabi qanday bo'ladi va u qanday o'zgaradi;
  
• 
  biznes-loyihani tashkil qilish uchun qanday resurslar va qancha miqdorda kerak bo'ladi;
  
• 
  zarur resurslar qancha turadi va ishonchli etkazib beruvchilarni qaerdan topish mumkin;
  
• 
  ishlab chiqarishni tashkil etish va tegishli bozorlarda mahsulot va xizmatlarni sotish xarajatlari qanday bo'ladi;
  
• 
  ushbu mahsulotning bozor narxi qanday bo'lishi mumkin va unga raqobatchilar qanday ta'sir qiladi;
  
• 
  umumiy daromad nima bo'lishi mumkin va ular biznes loyihasining barcha ishtirokchilari o'rtasida qanday taqsimlanishi kerak;
  
• 
  ishlab chiqarish samaradorligi ko'rsatkichlari qanday bo'ladi va ularni qanday yaxshilash mumkin.
  

Biznes-rejani tayyorlash va amalga oshirishda juda katta qiyinchilik - bu tijorat sirini aniqlash.
Tijorat siri - bu uning egasiga mavjud yoki mumkin bo'lgan sharoitlarda daromadlarni ko'paytirish, asossiz xarajatlardan qochish, tovarlar, ishlar, xizmatlar bozorida o'z o'rnini saqlab qolish yoki boshqa tijorat foyda olish imkonini beradigan ma'lumotlarning maxfiyligi.
Tijorat sirini tashkil etuvchi ma'lumotlar uchinchi shaxslarga noma'lum bo'lganligi sababli haqiqiy yoki potentsial tijorat qiymatiga ega bo'lgan ilmiy, texnik, texnologik, sanoat, moliyaviy, iqtisodiy yoki boshqa ma'lumotlarni (shu jumladan ishlab chiqarish sirlarini (nou-xau) tashkil etuvchi) o'z ichiga olishi mumkin; qonuniy asosda erkin foydalanish imkoniyati mavjud bo'lmagan va unga nisbatan bunday ma'lumotlarning egasi tijorat siri rejimini joriy qilgan. Ko'pgina tadbirkorlar hatto bo'lajak investorga ham ba'zi nozik ma'lumotlarni, masalan, texnik yechim tafsilotlari yoki marketing strategiyasining nozik tomonlarini oshkor qilishni istamaydilar.
Hozirgi kunda raqobatbardoshlikni baholashni alohida bo’lim sifatida ko’rish biznesni muvaffaqiyatli amalga oshirishda katta ahamiyatga egadir. Chunki har qanday investorlar, ishbilarmon sheriklar ishlab chiqarayotgan mahsulot (ko’rsatilayotgan xizmat)larga mavjud bozordagi raqobat holatini bilishga qiziqadi. Shunday ekan ushbu savolga ham biznes rejada etarli javob berib ketishimiz shart.
Barcha turdagi biznes rejalarda raqobatbardoshlik yuzasidan qo’yidagi savollar to’liq yoritilishi lozim.

• 
  sizning biznesingiz hisoblangan mahsulotlarning asosiy qismini qaysi ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqariladi;
  
• 
  siz harakat qilayotgan bozorda raqobat darajasi qanday?
  
• 
  sotish xajmi bo’yicha;
  
• 
  daromad bo’yicha;
  
• 
  texnologiya darajasi bo’yicha;
  
• 
  tovarlarni yangilashi bo’yicha;
  
• 
  servis xizmati bo’yicha;
  
• 
  mahsulot reklamasi bo’yicha.
  

Raqobatbardoshlikni iqtisodiy mazmuni quyidagi holatlarda aniqlanadi:

• 
  mavjud manbalar hajmi va sifati (ishchilar soni, asosiy ishlab chiqarish fondlari, material zaxiralari, moliyaviy va nomaterial manbalar), patent, litsenziya (ruxsatnoma), axborot, texnologiya va xakozo.
  
• 
  rahbarning korxona imkoniyatlaridan foydalanish qobiliyati; -innovatsiya qobiliyatlari ya’ni firmaning ishlab chiqarishini yangilash qobiliyati, texnologiya va mahsulot tarkibini almashtirish va hokazo;
  
• 
  axborot (informatsiya) qobiliyatlari ya’ni ishlab chiqarish maqsadlarida axborotlarni to’plash va qayta ishlash qobiliyatlari;
  
• 
  moliyaviy qobiliyatlar, ya’ni moliyaviy turg’unlik, kredit berish imkoniyati mavjudligi va xakozo.
  

Yuqoridagilarni barchasini yig’indisi korxonaning, boshqa bir korxona bilan taqqoslaganda uning raqobatbardoshligini tavsiflaydi.
Korxonaning raqobatbardoshligi imkoniyatlariga qiyosiy tavsifnoma deyilganda boshqa korxonalar, davlat andozalariga nisbatan o’zining asosiy o’lchamlari (ko’rsatkichlari)ga baho berishdir. Shu jumladan, milliy va jahon andozalari. Raqobatbardoshlikni baholashning bir qator usullari bo’lib, ulardan asosiysi ko’p qirrali usuldir.
Korxonaning raqobatchi korxonalariga nisbatan kuchli, zaif, imkoniyat va xavflar jihatdan tahlili.
SWOT tahlili kuchli va zaif tomonlarni harakat rejasi yaratish uchun imkoniyatlar va tahdidlar bilan taqqoslaydigan oddiy rejalashtirish vositasidir.
Kuch va zaif tomonlar biznes va shaxslar uchun tahlil qilinadigan ichki va tashqi omillardir.
SWOT tahlilini shaxsiy rivojlanish uchun qo'llash mumkin bo'lsa-da, u ko'pincha biznesni rejalashtirish vositasi sifatida ishlatiladi.
SWOT tahlilining kelib chiqishi
SWOT tahlilini yaratish odatda 1960-70-yillarda Stenford universitetida AQShning Fortune 500 kompaniyasiga asoslanib tadqiqot loyihasini boshqargan Albert Xamfriga berilgan. Biroq, bu munozara masalasidir.
Birinchi marta "SWOT analizi" modeli 1960-1970 yillar uchun tayyorlanadi. Nəzəriyyaning ta'rifi Albert Xumxey edi. O, "SOFT - analiz" yangi yangi metodika ixtiro qilinadigan va strategik rejalashtirishda yomon yutuqlar paydo bo'lishiga olib keladi.
"SWOT" atamasini tayinlash 1964 yilda Seminarda "F = fails" -
"W = zaifliklari" o'rniga joylashtiriladi, boshqa so'zlarning ochilishida va jismoniy holatida saqlanadi.
SWOT tahlilini Shveytsariya armiyasining biznes rejalashtirish vositalarini pichoq deb atayman, chunki u turli xil rejalashtirish maqsadlarida foydalanish mumkin. Masalan, kichik biznes uchun SWOT tahlilini quyidagicha amalga oshirish mumkin:
Masalan, kichik biznes uchun SWOT tahlilini quyidagicha amalga oshirish mumkin:

• 
  kichik biznes g'oyasini o'rganishning yaxshi tezkor usulidir
  
• 
  yillik biznes rejalashtirish uchun tramplindan iborat
  
• 
  marketing bo'yicha tadbirlar rejasining asosi sifatida
  
• 
  biznesni bartaraf etishni rejalashtirish uchun boshlang'ich nuqtasi sifatida
  
• 
  biznesni rejalashtirishda xodimlarni / ishchilarni jalb qilish vositasi sifatida, masalan muayyan muammolarni hal qilish yoki muayyan biznes maqsadlariga erishish
  
• 
  xodimlarni boshqarish yoki o'z biznesingizni yuritish uchun o'z-o'zini baholash vositasi sifatida.
  

SWOT tahlili qanday amalga oshiriladi?

• 
  ushbu maqolaning oxirida ko'rganingiz kabi bir jadval tayyorlang.
  
• 
  SWOT tahlilingizning maxsus maqsadiga muvofiq qutilarga to'ldiring.
  
• 
  jadvalni to'ldirganingizdan so'ng, uni biznesingizni yanada raqobat qiladigan strategiya yoki strategiya yaratish uchun foydalaning.
  

Kuchlar va zaifliklar
Ushbu ikkita o'zgaruvchiga tegishli kompaniyaning ichki hajmi, resurslar va imkoniyatlarni tahlil qilishda. Ushbu imkoniyat yoki tahdidlarni aniqlash uchun ushbu jarayon kompaniyaning quyidagi bo'linmalari yoki sohalarida amalga oshirilishi mumkin: ishlab chiqarish, marketing, logistika, savdo, texnika, moliya, inson resurslari va boshqalar.
Kuchlar: Shuningdek, kuchli tomonlar deb ataladi. Ular imkoniyatlar, resurslar, erishilgan pozitsiyalar va, natijada, imkoniyatlardan foydalanish uchun zarur bo'lgan va foydalanilishi mumkin bo'lgan raqobatbardosh ustunliklardir.
Zaif tomonlar: Shuningdek, zaif nuqtalar deb atalgan. Bu kompaniya strategiyasining samarali rivojlanish imkoniyatlarini cheklaydigan yoki kamaytiruvchi jihatlar bo'lib, tashkilot uchun tahdid tug'diradi va shuning uchun uni nazorat qilish va engish kerak.
Tahdid va imkoniyatlar
Ushbu ikkita o'zgaruvchiga tegishliTashqi kompaniya profili, bu ularni kutib olish va ulardan foyda ko'rishlari kerak. Bu erda kompaniya moslashuvchanligi va dinamizmini keltirib chiqaradi.
Tahdidlar: Bu strategiyaning amalga oshirilishiga to'sqinlik qilishi yoki uning samaradorligini pasaytirish, uning tavakkalini yoki uni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan resurslarni oshirish uchun atrof-muhitning har qanday kuchi sifatida tavsiflanadi; yoki kutilayotgan daromadni yoki uning daromadliligini kamaytiradi.
Imkoniyatlar: Bu kompaniya uchun raqobatbardosh ustunlikka ega bo'lishi yoki uning daromadliligini oshirish yoki o'z biznesining sonini oshirish imkoniyatini taqdim etadigan har qanday narsa.
Barcha kompaniyalar, qanchalik kichik bo'lishidan qat'i nazar, ularning kuchli va zaif tomonlarini atrof muhitdagi imkoniyatlardan foydalanishi va tahdidlardan qochishlari uchun nima qilishlari kerakligini bilishi kerak.
Yaxshi strategik tashxis muvaffaqiyatli rejaga asos bo'ladi. Shuning uchun har qanday kichik va o'rta biznesni tezkor tahlil qilish imkonini beradigan vosita mavjud.
Barcha kompaniyalar lekin ular kichik bo'lishi mumkin, ular kuchli va zaif tomonlari nima ekanligini bilishlari kerak, ular atrof-muhitdagi imkoniyatlardan foydalanishi va tahdidlardan qochishlari mumkin.
Shuning uchun, bir biznes strategiyasi SWOT tahlilini bajarish har doim foydalidir, ya'ni kompaniyaning strategik holatini baholash va harakat kurslarini aniqlash uchun klassik vosita.
Ya'ni, SWOT, bu umumlashtiradigan vaziyat qutisi Fortalezas, Oportunidadlar, DSamaradorlik va Amenazalarga qarash, bu ichki va tashqi diagnostika asosida harakat kurslarini chizish imkonini beradi.
SWOT: tashxisni hal qilish
SWOT tahlillari biznesni yaxshiroq tushunishga va ushbu oddiy tahlil asosida qanday kelajak kutilganligini bilishga imkon beradi. SWOT tahlilining natijalari maqsadlar va dizaynni belgilashga imkon beradi marketing rejasi muhitda imkoniyatlardan foydalanish uchun ularning kuchli tomonlari asosida qanday harakatlar amalga oshirilishini belgilaydigan strategik rejadir.
Shunday qilib, uning qisqartmasi quyidagi tushunchalardan iborat:
- Kuchlar ichki kompaniyasi, bu hokazo inson yoki moliyaviy resurslari, patentlar va tovar belgilari, yangilik, deb Dodge tahdid va imkoniyatlar, imkonini beradi.
- Imkoniyatlar tashqaridan, kompaniya harakat qilayotgan muhitdan kelib chiqadi. Misol uchun, sayyohlarni chiqaradigan davlatlarning iqtisodiy o'sishi, bir ofis mebeli uchun emas, balki mehmonxona uchun imkoniyat bo'ladi. Shuning uchun kuchli tomonlar yoki zaif tomonlarni bartaraf qilish orqali biznesga katta ta'sir ko'rsatadigan imkoniyatlar hisobga olinishi kerak. Sizning kompaniyangiz ishlaydigan bozor bormi?
Mahsulotlar va xizmatlar iste'molchilarning tendentsiyalarini qondirishadimi yoki ular bunga moslashadimi?
SWOT tahlilini ishlab chiqish bo'yicha maslahatlar
- Zaif tomonlar Kompaniyaning ichki chegaralari uning imkoniyatlaridan foydalanish va atrof-muhit tahdidlaridan qochish imkoniyatini cheklaydi. Misol uchun: ortiqcha xarajatlar yoki pul masalalari.
Mavjud muammolarning sabablari
- Tahdidlar tashqi, iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, ekologik, atrof-muhit masalalariga, shuningdek, raqobatdosh harakatlar yoki bozor o'zgarishlariga ta'sir qilishi mumkin. Faqat kompaniyaning kelajagiga ta'sir qilishi mumkin bo'lganlarni hisobga olish muhimdir.
Shunday qilib, ushbu oddiy, ammo juda samarali vosita qarorga yordam beradi biznesni rejalashtirish, shuningdek, atrof-muhit tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlardan maksimal darajada foydalanishi mumkin.
Korxonaning SWOT-tahlili marketing va rivojlantirishda majburiy dastlabki qadam hisoblanadi strategik rejalari. davomida olingan natijalar vaziyat tahlil qilish, strategik maqsadlari va kompaniya vazifalarni uchun asos bo'ladi. kompaniyasi metodologiyasi SWOT tahlil, uning afzallik va kamchiliklar, imkoniyatlar va tashqi atrof-muhit tahdidlar aniqlash uchun pastga keladi.
Kuchli, kuchli, mavjud korxona foyda aks ettiradi. Kamchiliklar, kamchiliklar, uning kamchiliklarini ko'rsatib. Imkoniyatlar, imkoniyatlar - kompaniya yaratish atrofidagi muhitda foydalanish mumkin korxona bozorni foyda.
Tahdidlar - atrofdagi muhitda kompaniya bozorda kompaniya yomon lavozimiga o'zgartirish salohiyatiga ega bir narsa. Korxona SWOT-tahlili final shakli quyidagi jadvalda ko'rsatilgan bir matrisidir. Uning amalga oshirilishi bir necha bosqichda (qadamlar) bo'lib o'tadi.
Iqtisodiyot subyektini xo‘jalik-moliya faoliyatini tahlil etishning moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarida asosan 3 ta bosqichi tarkiblanadi:

• 
  tahlilning maqsadini va uni realizatsiya qilish tartibini belgilash;
  
• 
  tahlilda foydalaniladigan axborotlar sifatini baholash;
  
• 
  ishonchli axborotlar bazasini shakllantirish;
  
• 
  tahlil usullari (metodlari)ni aniqlash, tahlilni o‘tkazish va olingan natijalarni umumlashtirish.
  

Tahlil etishning metodologik asoslari ko‘pincha normativ manbalarga tayangan holda tuzib chiqildi. Xo‘jalik subyektlari faoliyatini iqtisodiy tahlil etishning amaldagi normalariga quyidagilarni kiritish mumkin:
- Buxgalteriya hisobining milliy standartlari (BHMS);
-“Korxonalarning moliyaviy iqtisodiy ahvoli monitoringi va tahlilini o‘tkazish mezonlarini aniqlash tartibi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Itisodiyot vazirligi qoshidagi Iqtisodiy nochor korxonalar ishlari Kumitasi qarori;
-“Davlat ulushi bo‘lgan aksiyadorlik jamiyatlari va boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar faoliyati samaradorligini baholash mezonlarini joriy etish to‘g‘risida” Vazirlar Mahkamasi qarori:
-Moliyaviy hisobotlarning xalqaro standartlari (MHXS).
“Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish uchun konseputal asos” deb nomlangan BXMS da moliyaviy hisobot maqsadi sifatida quyidagilar bayon etilgan. “Moliyaviy hisobotning maqsadi xo‘jalik subyektining moliyaviy ahvoli, faoliyati, moliyaviy ahvolidagi o‘zgarishlar to‘g‘risidagi axborotni taqdim etishdan iborat...”
Biznes reja tuzish jarayonida moliyaviy hisobot quyidagilar uchun ham axborotni saqlaydi:

• 
  investitsiya qarorlarini va kreditlar berishga doir qarorlarni qabul qilish;
  
• 
  xo‘jalik yurituvchi subyektning bo‘lg‘usi pul oqimiga baho berish;
  
• 
  xo‘jalik yurituvchi subyektga ishonib topshirilgan resurslar munosabati bilan uning resurslariga, majburiyatlariga baho berish;
  
• 
  rahbar organlarning ishiga baho berish.
  

Mazkur standartning keyingi bandlarida biznes reja tuzishda muhim ahamiyatga ega bo’lgan xo‘jalik yurituvchi subyekt nazorat qilib turadigan iqtisodiy resurslar, uning moliyaviy tuzilmasi, likvidligi, to‘lovga qobiliyati, ishlayotgan muhit o‘zgarishlariga munosabat bildira olishi, subyektning kelgusida pul mablag‘larini va ularning ekvivalentini ko‘paytirish imkoniyatini prognozlash, kreditlarga bo‘lgan ehtiyojni aniqlash, xo‘jalik yurituvchi sub’ektning faoliyat ko‘rsatkichlari, uning rentabelligini aniqlash, iqtisodiy resurslardagi potensial o‘zgarishlarni baholash zarurligi qayd etiladi. Moliyaviy hisobotlarning bir paytning o‘zida turli davrlar bo‘yicha axborotlarni jamlashi ham ularning tahliliyligini ta’minlash uchun qilingan zaruriy talabdir.
Korxonalarning moliyaviy iqtisodiy ahvoli monitoringi va tahlilini o‘tkazish mezonlarini aniqlash tartibiga muvofiq korxonalar moliyaviy-iqtisodiy holati bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi:

• 
  iqtisodiy barqaror;
  
• 
  iqtisodiy tahlikali (xavf-hatarli);
  
• 
  iqtisodiy nobarqaror, to‘lovga qobilligini tiklash imkoniiga ega bo‘lgan korxonalarto‘lovga qobilligini tiklash imkoniga ega bo‘lmagan korxonalar.
  

Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning iqtisodiy holatini baholash yuzasidan quyidagi ko‘rsatkichlar tizimini o‘rganish tavsiya etiladi:

• 
  To‘lov layoqati yoki qoplash koeffitsenti (Ktl);
  
• 
  O‘z aylanma mablag‘lari bilan ta’minlanish koeffitsenti (Kat);
  
• 
  Korxona aktivlari va arajatlari rentabelligi (Ra, Rx)
  

Yakuniy xulosani chiqarish yuzasidan shunindek quyidagi qo‘shimcha ko‘rsatkichlar o‘rganiladi:

• 
  O‘z mablag‘lari va qisqa muddatli qarz mablag‘lari nisbati koeffitsenti (Ko‘q);
  
• 
  Ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanish koeffitsenti(Kquv);
  
• 
  Asosiy vositalarning eskirish koeffitsenti (Kesk).
  

Xo‘jalik yurituvchi subyektlar kreditga layoqatligini tahlil etishda moliyaviy holat tahlilida quyidagi qo‘shimcha tarzda quyidagilarni o‘rganish tavsiya etiladi:

• 
  firma va kompaniyalarning rentabellik darajasi;
  
• 
  aylanma mabalag‘larning holati;
  
• 
  o‘z mablag‘larini hajmi, ularning asosiy va oborot kapitalidagi ishtiroki;
  
• 
  ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlarni o‘sish darajalari;
  
• 
  to‘lov muddati kelgan va o‘tib ketgan debitorlik va kreditorlik majburiyatlarining holatiga;
  
• 
  firma va kompaniyalarning pul va qimmatli qog‘ozlarining mavjudligiga va boshqa jihatlarga ahamiyat beriladi. Bugungi amaliyotda mamlakatimiz tijorat banklari tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyektlarga uzoq va qisqa muddatli kreditlarni jalb etishda moliyaviy tahlilda o‘rganiladigan ko‘rsatkichlar tizimiga 5 tarkib guruh ko‘rsatkichlarni o‘rganilishini harakterlash lozim.
  

Bu ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat:

• 
  To‘lov layoqati va likvidlilik koeffitsentlari
  
• 
  Ish aktivligi koeffitsentlari
  
• 
  Moliyaviy leverdj koeffitsentlari
  
• 
  Rentabellik koeffitsentlari
  
• 
  Qarzni koplashni tavsiflovchi koeffitsentlar rivojlangan davlatlarda kreditga qodirlikni baholashda eng muhim qoida sifatida shartli “S-1-5” qoidasiga amal etiladi. Bu qoidagi quyidalarni harakterlaydi .
  

Biznes reja tuzishda tahlilni tashkil etishda shakli ichki moliyaviy tahlilni tashkil etilishi va tashqi moliyaviy tahlilni tashkil etilishini tarkiblash maqsadga muvofiqdir. Tashqi moliyaviy tahlil cheklangan axborotlarni aks ettiruvchi moliyaviy hisobot shakllari asosida xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar moliyaviy holatini o‘rganishni harakterlaydi va korxona erishgan natijalarining barcha sirlarini ochib berish imkonini bermaydi. Ushbu tahlil ichki axborot bazasidan foydalanish imkoniga ega bo‘lmagan, korxona faoliyati bilan qiziquvchi kontirgentlar tomonidan, mulk egalari yoki davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Tashqi moliyaviy tahlilning ahamiyatli jihatlari quyidagilar bilan harakterlanadi:

• 
  tahlil subyektlari va axborot foydalanuvchilarining ko‘pligi;
  
• 
  tahlilchilarning maqsadi va qiziqishlarining turli-tumanligi;
  
• 
  hisobga olish va hisobotlashning normativ qoidalari, tahlil etishning rasmiy jihatlarining belgilanganligi;
  
• 
  tahlilning faqat chop etiladigan moliyaviy hisobot shakllaridagi axborotlar bazasiga tayangan holda o‘tkazilishi;
  
• 
  qo‘yiladigan analitik masalalarning cheklanganligi;
  
• 
  axborot foydalanuvchilar uchun korxona faoliyati yuzasidan tahlil natijalaridan foydalanishning maksimal ochiqligi.
  

Tashqi moliyaviy tahlilning asosiy jihatlari moliyaviy hisobot ma’lumotlari asosida korxona aktivlari, o‘z sarmoyasi va majburiyatlarining o‘zgarishiga, to‘lov layoqati va likvidlilik darajasiga, moliyaviy holati va barqarorligi, bozor va ish aktivligiga, moliyaviy va iqtisodiy salohiyatiga, iqtisodiy mustahkamligi va nochorligiga, foyda va rentabellik darajasiga, pul oqimi va xususiy kapitalning o‘zgarishlariga, korxonaning iqtisodiy reytingini aniqlashga qaratiladi. Ichki moliyaviy tahlil-korxonaning ichki bo‘limlari, hodimlari tomonidan o‘tkazilib o‘rganiladigan masallarning ko‘lami bilan tashqi moliyaviy tahlildan farq etadi. Ichki moliyaviy tahlilning axborotlar bazasi va o‘rganiladigan masalalarning ko‘lami tashqi moliyaviy tahlilga nisbatan keng hisoblanadi. Uning axborotlar bazasiga faqat chop etiladigan moliyaviy hisobotlargina emas balki, moliyaviy hisobning barcha manbalaridan va hisobdan tashqari manbalarni ham kiritish mumkin. O‘rganiladigan masalalar ko‘lamini boshqaruvchilar va tahlilchilarning qiziqishlari doirasidani kelib chiqib belgilash mumkin. Ushbu tahlil turining o‘ziga xos xususiyatlarini quyidagi jihatlar bilan izohlash mumkin:

• 
  tahlil sub’ektlarining tor guruhi;
  
• 
  tahlil natijalari faqat ichki talablarga, korxona boshqaruvi yuzasidan yo‘naltirilganligi;
  
• 
  teran moliyaviy tahlilni o‘tkazishda axborotlarning keng doirasidan foydalanish imkoniyatining yuqoriligi;
  
• 
  tahlilni o‘tkazish bo‘yicha normativ metodikalar bilan birgalikda aniq reglamentlari (tartiblarning) belgilanmagan usullardan foydalanish imkniyatlari;
  
• 
  aniq boshqaruv qarorlarini tayyorlash yuzasidan chuqur moliyaviy tahlilni o‘tkazishning imkoniyatligi;
  
• 
  boshqaruv apparati talablaridan kelib chiqqan holda analitik ishni tashkil etilishi.
  

Moliyaviy tahlil mazmuni bo‘yicha to‘liq moliyaviy tahlil va tematik moliyaviy tahlil turlariga tarkiblanadi.
To‘liq moliyaviy tahlil korxona moliyaviy faoliyatining barcha jihatlarini kompleks o‘rganishni harakterlaydi. Tematik moliyaviy tahlil korxona moliyaviy faoliyatining alohida jihatlarini va akspektlarini o‘rganishni harakterlaydi. Tematik moliyaviy tahlil predmetiga:

• 
  aktivlardan samarali foydalanish, aktivlarni moliyalashtirishda alohida manbalardan optimal foydalanish darajasi, to‘lov layoqati va moliyaviy barqarorlik holati, optimal investitsion faoliyat, kapitalning moliyaviy to‘zilishi kabi masalalarni kiritish mumkin.
  

Biznes reja tuzishda moliyaviy tahlilni tashkil etishni bosqichlarini iqtisodiy tahlil va uning tarkibiy qismlariga nisbatan yagona asosda birday belgilash to‘g‘ri, lekin aynan moliyaviy tahlili yuzasidan uni quyidagi ketma ketlikda o‘tkazish maqsadga muvofiq deb o‘ylaymiz.
1. Moliyaviy tahlil maqsadini belgilash va rejasini to‘zish;
2. Moliyaviy tahlil yuzasidan ma’lumotlar bazasini to‘plash;
3. Moliyaviy tahlilni bevosita o‘tkazish bosqichi;
4. Tahlil natijalarini umumlashtirish va rasmiylashtirish bosqichi;
5. Qarorlar tayyorlash bosqichi;
6. Tahlil natijalarini realizatsiya qilish bosqichi.
Iqtisodiy tahlilni yoki moliyaviy tahlili tashkil etishdagi yondashuvlar turlicha bo‘lganligi bilan ularning mazmuni albatta bitta jihatga ya’ni tahlilni sifatli va foydali o‘tkazishga qaratilgan.
Moliyaviy hisobotning tarkibiy qismi moliyaviy hisobotlar hisoblanadi. Moliyaviy hisobot ana shu hisobotlarga asoslangan yoki ular bilan bog‘liq bo‘lgan izohlar, mo‘ljallar va tushuntirishlarni ham o‘z ichiga oladi. Moliyaviy hisobotlar tadbirkorlik subyektining moliyaviy holati, moliyaviy natijalari va pul oqimlari, xususiy kapital to‘g‘risidagi ma’lumotlarni jamlaydi, shuningdek ularga ishonib topshirilgan resurslar boshqarilishining natijalarini aks ettiradi. Moliyaviy hisobotlar tadbirkorlik sub’ektiga tegishli bo‘lgan quyidagi jihatlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni ta’minlaydi:
(a) aktivlar;
(b) majburiyatlar;
(v) kapital;
(g) daromad va xarajatlar, jumladan foyda va zararlar;
(d) mulk egalari tomonidan ularning mulk egalari sifatida amal qilishidagi qilingan qo‘yilmalar va ularga taqsimlanadigan summalar; va
(e) pul oqimlari.
Iqtisodiyotdagi o‘zgarishlarning jadalligi zamonaviy buxgalteriya hisobi, iqtisodiy tahlil va auditning ham mazmunini tubdan yangi shakl va mazmunda yuritishni talab etmoqda. Hozirgi sharoitda moliyaviy hisobotlar tahlilining muhimligini shu bitlan aniq izohlash mumkinki ushbu predmet alohida fan sifatida shakllangan. Mulk egalari, sheriklar va xamkorlar, mol etkazib beruvchi va xaridorlar, qarpz beruvchi va oluvchilar, nazorat va taftish organlari, kontrigentlarning keng qamrovli tarkibi xo‘jalik sub’ektining moliyaviy ahvoli va undagi o‘zgarishlarni baholashning konseptual asoslari tubdan yangidan tuzib chiqildi. O‘zbekiston Respublikasining aloxida qabul qilingan Buxgalteriya hisobi, Audit to‘g‘risidagni konunlari, qator Kodekslar (byudjet, soliq, mehnat, investitsiya,) normalari asosida tashkil etilayotgan hisob xizmatlarining mazmuni tubdan o‘zgarmoqda.
Moliyaviy hisobot - xo‘jalik yurituvchi sub’ekt alohida mustaqil xo‘jalik yurituvchi sub’ektligi yoki xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning jamlangan guruhiga kirishidan qat’i nazar shu xo‘jalik yurituvchi sub’ektning ma’lum bir davrdagi faoliyatini ko‘rsatuvchi moliyaviy axborotni taqdim etish usulidir.
Moliyaviy hisobot - buxgalteriya hisobi sub’ektining hisobot sanasidagi moliyaviy holati, hisobot davridagi faoliyatining moliyaviy natijasi va pul mablag‘larining harakati to‘g‘risidagi tizimlashtirilgan axborotdan iboratdir. Yillik moliyaviy hisobot quyidagilarni o‘z ichiga oladi:

• 
  buxgalteriya balansi;
  
• 
  moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot;
  
• 
  pul oqimlari haqidagi hisobot;
  
• 
  xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot;
  
• 
  izohlar, hisob-kitoblar va tushuntirishlar.
  

Amortizatsiya va byudjetga to’lovlar.
Amortizatsiya to’lovlari asosiy vositalarning eskirishi hisobidan kelib chiqadi. Asosiy vositalar qiymati 80 000 000 sum.
Byudjetga to’lovlarni yagona soliq to’lovi va ijtimoiy fondga ish haqqidan ajratmalar tashkil etadi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010 yil 29 dekabrdagi PK-1244 sonli «O’zbekiston Respublikasining 2010 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko’rsatkichlari va davlat byudjeti parametrlari to’g’risida»gi Qarorining 9-1-ilovasiga asosan sanoat xizmat ko’rsatishi bilan shugullanuvchi korxonalar uchun yagona solik to’lovi stavqasi 7 % dan 2010 yilda 6% ga tushirildi. Demak yalpi tushumdan 6 %i birinchi yilda 11 650,8 ming sumgacha tushub boradi.
Amortizatsiya ajratmalari – mahsulot tannarxiga kiritiladigan asosiy fondlar amortizatsiyasi summasi, asosiy fondlarni qisman tiklash (kapital ta’mir va yangilash) va to‘liq tiklash (renovatsiya) fondlarini yaratishga xizmat qiladi. Amortizatsiya ajratmalari me’yorlari asosiy fondlar qiymatiga proporsional holda hisoblanishi, ya’ni taxminan foydalanish muddatiga tekis taqsimlanishi yoki ka-mayib boruvchi balans usulida – jadallashtirilgan tartibda hisoblanishi mumkin. Jadallashtirilgan tartibda foydalanishning birinchi yilida amor-tizatsiya me’yori 2 marta oshiriladi, ikkinchi yili qoldiq qiymatining 20% va shu tarzda ajratmalar nazarda tutiladi. Natijada asosiy fondlar qiymatining qismi ular xizmat muddatining yarmidayoq amortizatsiyalanadi. Amortizatsiya me’yorlarining pasaytirilishi asosiy fondlarning yangilanishini se-kinlashtiradi, oshirilgan me’yorlar mahsulot tannarxini qimmatlashtiradi. Shu sababli Amortizatsiya ajratmalari normativlari davlat tomonidan tartibga solinadi. Amortizatsiya ajratmalari ta’-minlashi kerak bo‘lgan asosiy shart asosiy fondlar eskirishini to‘liq qoplash va ularni takror yaratishni ta’minlash-dir. Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarda davlat Amortizatsiya ajratmalari normativlarini belgilab, jadallashtirilgan amortizatsiya orqali tadbirkorlarga soliqqa tortiladigan foyda summasini kamaytirishga imkoniyat yaratib beradi. Ayni paytda asosiy fondlar qiymatini 440 hisobdan chiqarishni tezlatish tadbir-korni asosiy fondlarning ma’naviy eskirishi bilan bog‘liq ehtimoli bo‘lgan zarar ko‘rishdan saqlaydi, yangi texnika va texnologiyani tezroq joriy etishga rag‘batlantiradi.
Xulosa qilib aytganda, bu turdagi xizmat ko’rsatish faoliyatini joriy etish O’zbekiston Respublikasining bugungi kundagi siyosatiga to’la mos keladi va rivojlanish, taraqqiy etish uchun keng imkoniyatlar yaratib berib, hududning iqtisodiy – ijtimoiy o’sishi va barqarorligiga o’z hissasini qo’shadi.


XULOSA
Bitiruv oldi amaliyot davomida baholash faoliyati to’g’risida hamda Oʻzbekiston Respublikasi Yagona milliy baholash standarti (YaMBS) haqida ma’lumotlarga ega bo’ldim. Baholash standarti mamlakatimiz iqtisodiy rivojlanishining oʻziga хos jihatlarini aks ettiradigan aktivlar qiymatini baholash normalari, qoidalari, metodikalari jamlamasidir.
Amaliyot davomida baholash faoliyati bilan shug’ullanuvchi kompaniyasining faoliyati haqida, ichki tizimi va xizmat ko’rsatish turlari bilan kengroq ko’nikmaga ega bo’ldim. Amaliyot davomida baholash faoliyatiga oid qonun-qoidalar, amalga oshirilgan baholash xizmatlari, hisobot tayyorlash tartibi, mulkni baholashda qo’llaniladigan yondashuvlar, baholash uchun kerakli dasturiy (texnik) ta’minot va mazkur sohaga oid turli xil ma’lumotlarga ega bo’ldim.
Hozirgacha baholash sohasiga oid barcha tasdiqlangan qonun-qoidalar bu sohani chuqurroq o’rganishga harakat qildim. Mazkur bitiruv oldi amaliyotni barcha qonun-qoidalar va nizomlar doirasida ishlab chiqilgan tanishuv amaliyot dasturiga amal qilgan holda o’tadim. Milliy ta’lim tizimini mustahkamlash, uni zamon talablari bilan uyg’unlashtirish asosida jahon andozalari darajasiga chiqarishga katta ahamiyat berib kelinmoqda.
Mamlakatimizda zamonaviy bozor iqtisodiyotini barpo etish borasida misli ko’rilmagan o’zgarishlar amalga oshirilayotgan bo’lib, tadbirkorlik va xususiy mulkka asoslangan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarining rivojlanishiga keng imkoniyatlar tizimining yaratilayotganligi buning yaqqol isboti bo’la oladi. Bugungi kunda iqtisodiyotning ushbu sektori dunyoning deyarli barcha mamlakatlari va mintaqalarida asosiy rivojlanish manbaiga aylangan.
Xalq bankida o’tkazgan bitiruv oldi chiqarish amaliyotim mobaynida qiziqarli, foydali va yangi bilimlarga, yetarlicha ko’nikma va malakaga ega bo’ldim, shu bilan birga baholash sohasiga bo’lgan qiziqishim ham yanada ortdi.
Ushbu qisqa davr mobaynida: bir yil davomida Iqtisodiyot nazariyasi, Baholash ishi, Mikroiqtisodiyot va Kasbiy faoliyat asoslari fanidan o’rgangan nazariy bilimlarni amaliyotda qo’llashga erishdim. Mazkur ishlab chiqarish amaliyotidan xulosa qilib shuni aytishim mumkin-ki, yurtimizda baholash sohasiga yaxshi e’tibor berilayotgani, baholash faoliyati bilan shug’ullanuvchi tashkilotlarning yildan-yilga soni ko’payib raqobat kuchayib borayotgani va mijozlarga sifatli baholash xizmatlari taklif etilayotgani albatta quvonarlidir.
Bu bitiruv oldi amaliyoti esa kelajakda egallaydigan kasbimizni hozirdan amaliyot bilan chambarchas bog’lab tayyor yetuk va o’z ishini biladigan mutaxasis kadr bo’lib yetishimiz uchun xizmat qiladi.