Bajardi: Qilichova Gòzal. Ilmiy rahbar: M. B. Islomova. Navoiy

Kurs ishiningmaqsadi. Ijtimoiy pedagogik tadqiqot ishlarini olib borishning mohiyati,amaliy shart-sharoitlari, yònalishlari,tamoyillari va mohiyatini o‘rganish.
Kurs ishining vazifalari.
1.Ijtimoiy-pedagogik tadqiqotning o’ziga xosligi, uning murakkabligi darajasini o'rganish.
2. Tadqiqotchilik faoliyatini, o’quv-tarbiyani ishlarga ijodiy yondashishni
rivojlantirish.
3.mutaxassislikka oid va pedagogika- psixologiki fanlarga oid o’quv-tadqiqotKk ko’nikma va malakalarini shakllantirish.
Kurs ishining predmeti.Barcha pedagogika xodimlar va shuningdek
o‘quvchilarning ijodiy ishlari.
Kurs ishining obyekti: Tadqiqot olib borilgan jarayondagi muhit.
Kurs ishining gipotezasi:Pedagogik tajribalarni umulashtirish, tadqiqot ishlarini o’tkazishning en muhim yo’lidir. Masalan, ko’pgina tajribali o’qituvchilarning Ish tajribalari pedagogki fikr taraqqiyotiga muhim ta’sir ko’rsatadi. Ilg’or pedagogik tajribalarga tayanish va uning ma’nosiga tushunish ko’pgina ilmiy ishlarning manbai hisoblanadi.
Kurs ishining metodologik asosi.”Ta’lim to’g’risida”gi Qonun Maktab- o’rta –oliy ta’lim, ilmiy – tadqiqot institutlari shaklidagi ilmiy – ma’rifiy komplekslarni vujudga keltirish lozimligini.
Kurs ishining metodlari: Ilmiy faktlar olish va ularni analiz qilish – pedagogik tadqiqotning natijalarini oilada va maktabda olib borilgan tarbiya natijalaridan ajratish va tadqiqot ishlarining mazmuni bilan bolalarning tarbiyalanganligini o’rtasida bog’liqlik o’rnatish.
Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati:Ilmiy konsepsiyani ishlab chiqish, ya’ni tadqiqot natijasida olinganlarning muhimlarini ajratish, pedagogik nazariya uchun g’oya va xulosalar chiqarish.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi: kirish, 2 bob, 4 bo`lim , xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro`yxatidan iborat.


I-bob. Pedagogik taqdqiqotlarning òziga xos uslubiy tamoyillari.
1.1.Pedagogik tadqiqotlarning asosiy tarkibiy elementlari.
Har qanday fanning ilmiy maqomi va ijtimoiy obro’si ­ko’p jihatdan ilmiy bilimlarni tashkil etishning eng yuqori shakli sifatida nazariyasining rivojlanish darajasiga bog’liq bo’lib, u voqelikning ma’lum bir sohasining qonuniyatlari va muhim aloqalarini yaxlit ko’rish imkonini beradi. Ilmiy bilim har qanday fanning, jumladan, ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishi uchun zarurdir.
Ilmiy tadqiqot – bu olimning bilish faoliyati turlaridan biri bo’lgan ilmiy bilimlarni rivojlantirish jarayoni. Har qanday ilmiy tadqiqot ma’lum fazilatlar bilan tavsiflanadi: ob’ektivlik, takrorlanuvchanlik , dalillik ­va aniqlik.
Ilmiy izlanishlar bilan, qoida tariqasida, ­bunga professional tayyorgarlik ko’rgan olimlar shug’ullanadi; ular tajriba va laboratoriya jihozlari bilan jihozlangan ilmiy muassasalarda ishlaydi. Har bir fan yangi bilim olish uchun o’ziga xos usul va vositalardan foydalanadi. Ilmiy nazariyalarni yaratish uchun olimlar fanning kontseptual va kategorik apparatidan foydalanadilar, ilmiy ma’lumotlar tizimiga egalik qilishadi. Tadqiqot jarayonida bilim zaruriy shart sifatida ham, vosita sifatida ham, ilmiy tadqiqot natijasi sifatida ham harakat qilishi mumkin.Biz sizga shunga o’xshash mavzuda maqola yozishga yordam beramiz Ilmiy tadqiqotning ikki turi mavjud: empirik va nazariy. Empirizm falsafiy ta’limot bo’lib, hissiy tajribani bilishning yagona manbai sifatida tan oladi. Empirik ­bilim voqelikni, amaliy tajribani o‘rganishga asoslanadi. Empirik tadqiqotlar bilan shug’ullanuvchi, qoida tariqasida, amaliyotchilar – muayyan faoliyat sohasidagi mutaxassislar (o’qituvchilar, ijtimoiy pedagoglar, psixologlar va boshqalar).Nazariy tadqiqotlar, yuqorida aytib o’tganimizdek, maxsus tayyorlangan odamlar: ­professorlar, dotsentlar, ilmiy muassasalarda, shuningdek, oliy o’quv yurtlarida ishlaydigan ilmiy xodimlar tomonidan amalga oshiriladi.Empirik tadqiqotda, qoida tariqasida, ­kuzatish, tavsiflash, tajriba kabi usullardan foydalaniladi; nazariy tadqiqotlarda bu usullar bilan bir qatorda abstraksiya, ideallashtirish, aksiomatizatsiya, rasmiylashtirish, modellashtirish va boshqalar usullari qo‘llaniladi.Bundan tashqari, empirik va nazariy darajada tahlil – sintez, induksiya – deduksiya kabi mantiqiy usullar va boshqalar. Ishlatiladi.Ular haqida quyida batafsil ma’lumot beriladi.Empirik va nazariy tadqiqotlar ham olingan natijalar bilan farqlanadi. Birinchi holda, ular ­bayonotlar, qoidalar, tavsiyalar shaklida belgilanadi, ikkinchi holda, ular nazariy bilimlar: ilmiy tushunchalar, qonunlar va qonuniyatlar, kashfiyotlar va ixtirolar va boshqalar.
Empirik va nazariy bilimlarni taqqoslash ­jadvalda keltirilgan:
Empirik bilim
Ilmiy bilim
1.Empirik tadqiqotlar ­kasbiy faoliyat bilan shug’ullanuvchi amaliyotchilar tomonidan amalga oshiriladi.
2.Ilmiy tadqiqotlar buning uchun maxsus tayyorlangan olimlar tomonidan amalga oshiriladi.
3.Kognitiv faoliyat tizimli va maqsadli emas.
4.Ilmiy faoliyat ­tizimli va maqsadli.
5.Bilish usullari – kuzatish, tavsiflash, tajriba va boshqalar.
6.Idrokning maxsus usullari: abstraktsiya, ideallashtirish, ­rasmiylashtirish, modellashtirish va boshqalar.Va boshqalar shaklida qayd etiladi .­
O’zlashtirilgan bilimlar ilmiy tushunchalar, qonuniyatlar va ­qonuniyatlar, ixtirolar va kashfiyotlar va boshqalar shaklida o’z aksini topadi.Empirik va nazariy bilimlar o’rtasidagi farqga qaramay ­, ular bir-biri bilan chambarchas bog’liq: nazariy tadqiqot bilimlarga, voqelikni o’rganish jarayonida ochilgan faktlarga asoslanadi. Empirik daraja voqelikni o‘rganish, yangi fakt va hodisalarni aniqlash va ular asosida umumlashtirishlar qurish, xulosalar chiqarish, amaliy tavsiyalar berish imkonini beradi. Nazariy darajada ilgari kashf etilgan faktlar va hodisalarning o’zaro bog’liqligini tushuntirishga, qonunlarni shakllantirishga imkon beradigan umumiy qonuniyatlar ilgari suriladi, ular asosida kelajakdagi hodisalarning rivojlanishini bashorat qilish mumkin. Bu faqat ilmiy tadqiqotning umumiy sxemasi, yangi ilmiy qonuniyatlarni ochishdir.
Hozirgi davrda pedagogikaning dolzarb muammolari.
1Tarbiyaviy jarayonning mohiyati va qonuniyatlari:
2.Shaxs axloqiy irodaviy sifatlarini shakllantirishning yo’llari, xususan ongli, mehnatga munosabat, vatanparvarlik, javobgarlik, burchni sevish, pok vijdon kabi milliy hamda umuminsoniy sifatlarni shakllantirish.

3.Shaxsni shakllantirishning umumiy asoslari ta’limni mehnat amaliyoti bilan bog’lash, aqliy, jismoniy va mehnat, estetika va mavkuraviy, ijtimoiy va individual sifatlarin shakllantirish.

4.Tarbiya va o’z- o’zini tarbiyalash, tarbiya va qayta tarbiyalash va xaqozo.
5.O’quvchilarni tug’ma qobilyat va mahoratlarini aniqlash va rivojlantirsh, ta’limga individual yondashish.
6.Bolaning har – xil yoshdagi sifatlarini, motiv va qiziqishlarini aniqlash, ularning tarbiyachilarga ota – onalariga, tengdoshlariga, kattalarga munosabatlarini, o’z – o’zini tarbyalashlarini o’rganish.
7.Tarbiyaviy ishlarning tashkil etilishining samarali yo’llarini izlash.
8.O’qituvchi ta’siri xulqidagi etika va estetika.
8.Bolalar jamoasini shakllantirishning samarali yo’llari.
10.Bolalarning bilish faoliyatini faollashtirish ularning aqliy faolligini rivojlantirish.
11.O’quv ishining samarali yo’l va usullarini izlash.
12.Bolani oilada va maktabda tarbiyalashning yagona tizimini yaratish va h.
Ilmiy tadqiqot uchun quyidagilar muhim.
1). Muhim ilmiy tushuncha va tasavvurlarni bilish.
2). Faktlar, hodisalarni aniq yozib borish.
3). Bir – biriga o’xshash faktlarni ularning muhim belgilariga ko’ra tanlash.
4) Faktlarni umumiy qoidalarga muvofiq belgilariga ko’ra gruhlash.
5) Fakt va hodisalarni tahlil qilish, ularning umumiy, alohida, muhim va ikkinchi darajalarini ajratish.
6) Fakt va hodisalarni taqqoslash, ularning o’xshashlik va farqlarini, tasodifiy yoki qonuniylarini topish.
7). Tushunchalarni aniq belgilash, chunki tushuncha ilmiy bilishning fanga erishilgan darajasini aniqlash pog’onasi.
8). Isbot va rad qilishlarni ilmiy diskussiya va ma’lum fandagi har xil tadqiqotlardagi qarashlar asosida ko’rsatish.
9). Rivojlanish tendensiyasini ko’ra bilish.
10). Ilmiy xulosa.
Ilmiy tadqiqotning eng muhim tarkibiy elementlari katoriga quyidagilarni kiritish mumkin.
1.Tadqiqot predmeti (yoki ob’ekti), ya’ni nima o’rganiladi (sifatning shakllanishi : uning boshqa sifatlar bilan aloqasi, hodisa yoki jarayonning harakteristkasi, ma’lum yoshdagi, ma’lum muhitdagi bola tarbiyasining tashqi va ichki omillari, tendensiyasi, sharoit va mohiyatini aniqlash).
2.Тадқиқотнинг мақсади, яъни тадқиқотнинг предмети нима учун ўрганилади.( тарбиянинг илмий асосларини ишлаб чиқиш, тадқиқот мавзуси юзасидан янги илмий информацияларини топиш, амалий ишлар натижасини таҳлил қилиш,ва бошқалар).
3.Tadqiqotning vazifasi, yangi o’rganilayotgan ilmiy muammoni tekshirishning predmetga muvofiq maqsadini konkretlashtirish. Maqsad fanning umumiy holatiga ko’ra pedagogik nazariyaning rivojlanishi zaruriyati belgi-lanadi.Tadqiqotning vazifasi faqat maqsaddan kelib chikibgina qolmay, maktabda tadqiqot ishlarini hisobga olish sharoitlari, tadqiqotning imkoniyatlari, amaliyot tajribalaridan kelib chikadi.
4.Tadqiqotning dastlabki konsepsiyasi, tadqiqotchi o’z ishiga asos qilib oladigan nazariy qoida-lar.Tadqiqotchining tayanch pozisiyasi – fanning holatini chukur tahlil qilish natijasida, adabiyotlardagi eng muhim umumiy g’oyalarini ko’rsatish, qoida va tavsiyalar.Dastlabki konsepsiya fanda nima ma’lum, hamma tomondan tan olingan, qaysi masalalar bo’yicha alohida qarashlar yo’q, nima (ma’lum) kam o’rganilgan, fanda qaysi savollarga javoblar yo’q kabilarni aniqlashga yordam beradi..Bu esa tadqiqotning maqsadi va vazifalarini aniqlashga, gepotezalar ishlab chiqishga yordam beradi.
5.Ilmiy gipoteza, ya’ni o’rganilayotgan jarayon, hodisa qanday boradi, ma’lum sifat shakllanishi bilan bolada qanday o’zgarishlar bo’ladi, jarayonning borishi nimaga bog’liq bo’ladi va hakozolarni taxmin qilinmoqda. Gipoteza ongda bajaraladigan o’ziga xos tadqiqot. U tadqiqot boshlan-masdan oldin ilmiy xodim tomonidan ishlab chiqiladi.
6.Tadqiqot metodikasi – tadqiqot vazifalari bajarilishiga yordam beradigan, ilmiy gipotezalarni tekshirishga, ishonchli ilmiy faktlarni olishga yordam beradigan priyom, yo’l va usullar ro’yxati.
7.Ishlab chiqarilgan tadqiqot metodlari sohasida ilmiy faktlar olish va ularni analiz qilish – pedagogik tadqiqotning natijalarini oilada va maktabda olib borilgan tarbiya natijalaridan ajratish va tadqiqot ishlarining mazmuni bilan bolalarning tarbiyalanganligini o’rtasida bog’liqlik o’rnatish.
8.Ilmiy konsepsiyani ishlab chiqish, ya’ni tadqiqot natijasida olinganlarning muhimmlarini ajratish, pedagogik nazariya uchun g’oya va xulosalar chiqarish.
9.Tadqiqot natijalarini amaliyotda qo’llash – bu ishning yakuniy etapining muhim elementi. Unda konkret metodik tavsiyalar ishlab chiqiladi, metodik qo’llanmalar yaratiladi, tadqiqotchining pedagogik g’oyalarini ommaviy qo’llash uchun targ’ibot qilinadi.
Har qanday pedagogik tadqiqot o’z ichiga yuqoridagi izchillikni olishi va bu tarkibiy qismlar orasida uzviy bog’liqlik bo’lishi lozim.
Pedagogik tadqiqotlarda asosan quyidagi yo’nalishlar bo’lishi mumkin.
1.Tarbiya nazariyasi.
2.Didaktika.
3.Oliy maktab pedagogikasi.
4.Pedagogik psixologiya.
5.Oila pedagogikasi, kasbga yo’llash, chet el pedagogikasi va boshqalar.
Tadqiqotning asosiy predmetlari qilib quyidagilarni olish mumkin.
1.O’qituvchi (yoki ota- ona) faoliyati.
2.Pedagogik jamoa (yoki oila) faoliyati.
3.Bolalar jamoasi faoliyati.
4.Jamoatchilik ishlari (ishlab chiqarish, turar joylardagi maktabdan tashqari muassasalari, klublar, madaniyat uylari va hakozolar).
5.Bolalarning o’z faoliyati.
6.Tarbiyaviy jarayon ob’ekti va sub’ektining o’zaro ta’siri.
Pedagogik tajribalarni umulashtirish, tadqiqot ishlarini o’tkazishning eng muhim yo’lidir. Masalan, ko’pgina tajribali o’qituvchilarning ish tajribalari pedagogik fikr taraqqiyotiga muhim ta’sir ko’rsatadi. Ilg’or pedagogik tajribalarga tayanish va uning ma’nosiga tushunish ko’pgina ilmiy ishlarning manbai