Bajardi: tursunova sohiba bia-80 guruh talabasi

Mahsulot ishlab chiqarish rejasining bajarilishi tahlili

Ko‘rsatkichlar	Bazaviy bahodagi qiymati ming so‘m										Reja bajarilishi, %
	2015 y.			2016 y.			2017 y.			2015			2016		2017
	reja	xak	reja		xak	reja		xak
Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, ming so‘m	260050	282792	420600		442606	502600		532036	108.7			105.2		105.8

Korxonada mahsulot ishlab chiqrish rejasi 2015 yilda 108.07 %ga, 2016 yilda 105.2 %ga, 2017 yil 105.8 % ga bajarilgan.
Kompleks iqtisodiy tahlilga oid ayrim manbalarda mahsulot hajmini o‘sishi mahsulot hajmini indeksi deb ham ataladi. Bu ko‘rsatkich korxonaning rivojlanish dinamikasini ifodalaydi.

Mahsulot ishlab chiqarish hajmining dinamik tahlili

Ko‘rsatkichlar	Bazaviy bahoda qiymati				Mutlaq o‘zgarishi (+,-)
	2015 y.	2016 y.	2017 y.	2016 y. 2015 yilga nisbatan		2017 y. 2016 yilga nisbatan	2017 y. 2015 yilga nisbatan
Ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, ming so‘m	282792	442606	532036	+159814		+89430	+249244

Korxonada mahsulot ishlab chiqarish hajmining dinamik o‘zgarishlari 2016-yil 2015-yilga nisbatan 159814 ming so‘mga o‘sgan, 2017-yil 2016-yilga nisbatan 89430 ming so‘mga, 2017-yil 2015-yilga nisbatan 249244 ming so‘mga ortgan.
Mahsulot (ish, xizmat)lar hajmini o‘rganishda solishtirma, ulgurji baholarda hamda joriy yilning amaldagi baholarida aniqlangan ma’lumotlar tahlil qilinadi. Dinamikasini aniqlash uchun hisobot davrida ishlab chiqarilgan haqiqiy mahsulot hajmi o‘tgan yillardagisi bilan taqqoslanib ko‘rsatkichlarni o‘zgarishi mutloq va nisbiy (foiz)larda aniqlanishi lozim.
Faoliyatning eng muhim samaradorlik ko‘rsatkichlaridan biri bo‘lib, ishlab chiqarilgan mahsulotning sifati hisoblanadi. Mahsulot sifatining oshishi o‘z navbatida sotilgan mahsulot hajmining oshishiga va foydaning ko‘payishiga, oqibatda rentabellik darajasining yuqori bo‘lishiga sababchi bo‘ladi.
Mahsulot sifati navlar bo‘yicha belgilanadigan mahsulotlarni ikki kategoriya bo‘yicha tarkiblash mumkin:
- oliy sifat kategoriyasi;
- birinchi sifat kategoriyasi.
Mazkur sifat kategoriyalari orqali mahsulotning xalqaro va mamlakat standarti talablariga mosligi o‘rganiladi.
Mahsulot sifatini oshirish realizatsiya jarayonini tezlashtiradi, mahsulotga bo‘lgan talabni to‘laroq qondiradi, tovar pul muomalasini tezlashtiradi, eksport imkoniyatlarini oshiradi.

Ko‘rsat-kichlar	Mahsulot birligini bahosi, so‘m	Ishlab chiqarilgan mahsulot, (dona)			Reja-ning bajarilishi, %		Jami mahsulotdagi ulushi, (%)			Ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati (ming so‘m)
		biznes rejada	haqi-qatda	biznes rejada			haqi-qatda	biznes rejada			haqi-qatda
1	2	3	4	5		6		7	8			9
Oliy sifatdagi mahsulot	10000	5000	6000	120		45,4		43,0	50000			60000
Birinchi sifatdagimahsulot	6000	10000	15000	150		54,6		57,0	60000			80000
Jami	X	15000	21000	140		100,0		100,0	110000			140000

Mahsulot sifati qator ko‘rsatkichlar tizimi bilan baholanadi. Xarakterli xossalariga ko‘ra belgilangan belgilangan me’yorlarga (xalqaro va mamlakat standartlariga mosligi), pishiqligi, puxtaligi, chidamliligi, va h.k. ko‘rsatkichlari bilan farqlanadi.
Mahsulot sifatining tahlili
1
O‘rtacha nav (sort)lilik koeffitsiyenti:

rejada	haqiqatda
10000/(15000*10000/1000)=0,733	140000/(21000*10000/1000)=0,666

2Mahsulot biriligining o‘rtacha sotish bahosi

rejada	haqiqatda
110000/15000=7333 sum	140000/21000=6666 sum

Mahsulot sifatiga odatda quyidagi omillar ta’sir qiladi: foydalanilayotgan xomashyo va materiallar sifati; xodimlarning malakasi va texnik tayyorgarlik darajasi; ishlab chiqarishda ishtirok etadigan texnika va texnologiyani holati va uning progressivligi; ishchi va xodimlarning mahsulot sifatiga javobgarligi hamda ularning moddiy rag‘batlantirilishi va hokazo.

Ko‘rsatkichlar	Bazaviy bahoda qiymati				Mutlaq o‘zgarishi (+,-)
	2015 y.	2016 y.	2017 y.	2016 y. 2015 yilga nisbatan		2017 y. 2016 yilga nisbatan	2017 y. 2015 yilga nisbatan
Jami mahsulot hajmi, ming so‘m	282792	442606	532036	+159814		+89430	+249244
Innovatsion mahsulot hajmi, ming so‘m	52300	85602	120400	+33302		+34798	+68100
Innovatsion mahsulotlar soni	3	5	8	+2		+3	+5
Innovatsion mahsulotlarning jami mahsulot tarkibidagi salmog‘i,%	18.4	19.3	22.6	+0.9		+3.3	+4.2

Mahsulot ishlab chiqarishda eng muhim masala bu innovatsion, yangidan yaratilgan mahsulotlar hajmining, eksportga yo‘naltirilgan mahsulotlarni ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yilganligiga baho berishdan iboratdir.
Innovatsion mahsulot – yangi, takomillashtirilgan, texnologik o‘zgarishlar tufayli yaratilgan mahsulotdir. Oldingi mahsulotlardan sezilarli yoki tubdan farq etuvchi mahsulotlardir.
Eksportga yo‘naltirilgan mahsulotlarning jami mahsulotlar tarkibidagi salmog‘iga baho berish orqali korxonaning joriy va istiqboldagi taktik strategiyalari ishlab chiqiladi.

Mahsulot ishlab chiqarish va sotishni dinamik tahlili


Korxonada innovatsion mahsulotlarning hajmi 2016-yilda 2015- yilga qiyosan 33302.0 ming so‘mga, 2017-yil 2016-yilga qiyosan 34798 ming so‘mga, 2017-yil 2015-yilga qiyosan 68100 ming so‘mga ortgan. Shu bilan birga jami mahsulotlar tarkibida innovatsion mahsulotlar hajmi 2015-yilda 18.4 %ni, 2016-yilda 19.3 %ni, 2017-yilda 22.6 % ni tashkil etganligini ijobiy baholash mumkin. Innovatsion mahsulotlarning soni ham mos ravishda 2, 3 va 5 taga ko‘paygan.

2-SAVOLGA JAVOB.
ISHLAB CHIQARILGAN VA SOTILGAN MAHSULOTLAR TANNARXINI TAXLILI.
Ishlab chiqarish xarajatlarining omilli tahliliXarajatlarning umumiy miqdori korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot hajmiga, mahsulot birligiga o'zgaruvchan xarajatlar darajasiga va butun mahsulot uchun doimiy xarajatlar miqdoriga qarab o'zgarishi mumkin. Shunday qilib, umumiy xarajatlarni tahlil qilish uchun faktoriy model quyidagi shaklni oladi:bu erda
Ztot - umumiy xarajat, million rubl;
V VPtotal - ishlab chiqarish hajmi, million rubl;
B - ishlab chiqarish birligiga o'zgaruvchan xarajatlar darajasi, million rubl
;A - doimiy xarajatlar darajasi, million rubl.
2007 yilda ishlab chiqarishning umumiy tannarxini omilli tahlil qilish uchun ma'lumotlar, mln.

Xarajatlar	2006/2007
	Miqdori, million rubl	Narx haydovchilar
		Chiqish hajmi, dona.	O'zgaruvchan xarajatlar, million rubl	Ruxsat etilgan xarajatlar, million rubl
	359 032	897 340	0,24	143 670
	375 341	965 294	0,24	143 670
	442 911	965 294	0,31	143 670
Haqiqiy	468 305	965 294	0,31	169 064

Maxsus o'zgaruvchan xarajatlar darajasining o'sishi tufayli ishlab chiqarish xarajatlarining o'sishi 67,570 million rublni tashkil etdi. (442 911 - 375 341) 2007 yilda va 50 325 million rubl. (531 407 - 481 082) 2008 yilda.Doimiy xarajatlar 2007 yilda 2006 yilga nisbatan 25 394 million rublga, 2008 yilda esa 2007 yilga nisbatan 21 983 million rublga oshdi, bu ham umumiy xarajatlarning o'sishining sabablaridan biri bo'ldi.Shunday qilib, 2007 yilda xarajatlarning umumiy miqdori 2006 yil darajasidan 109,273 million rublga yuqori. (468 305 - 359 032) yoki + 30%, 2008 yilda esa 2007 yilga nisbatan 85 085 million rubl (553 390 - 468 305) yoki + 18%. Ishlab chiqarish hajmining o'sishi hisobiga 2007 yilda 16 309 million rublga oshdi. (375 341 - 359 032), 2008 yilda 12 777 million rubl. (481 082 - 468 305). Mahsulot tannarxining o'sishi hisobiga xarajatlarning o'sishi kuzatildi - 92,964 million rubl. (464 512 - 428 622), yoki 2007 yilda 24,77% ga. 2008 yilda ishlab chiqarish xarajatlarining o'sishiga xarajatlar o'sishi hissasi 72 308 million rublni yoki 15,03% ni tashkil etdi.Mahsulot tannarxining muhim umumlashtiruvchi ko'rsatkichi ishlab chiqarish hajmining bir rubliga to'g'ri keladigan xarajat bo'lib, bu foydali, birinchidan, u juda universaldir: uni har qanday sohada hisoblash mumkin, ikkinchidan, u to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatkichni aniq ko'rsatadi. xarajat va foyda o'rtasidagi bog'liqlik. U mahsulot ishlab chiqarish va sotishning umumiy tannarxining joriy narxlarda ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxiga nisbati bilan aniqlanadi.

Ishlab chiqarish hajmi	Formula	2006/2007	2007/2008
rejaga muvofiq		487 256	636 129
Reja narxlarida haqiqiy		524 155	663 289
Haqiqiy narxlarda haqiqiy		636 129	682 413