Bandixon tumani qiziriq agrotexnologiyalar texnikumi

(M) - Ko‘rsatilgan sababni tushuntiruvchi misol keltiring.
^^FkgnsizniMumashtisnfi^^^^—
Ushbu texnologiya tinglovchilarni o‘z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o‘z fikrini boshqalarga o‘tkazishga, ochiq holda bahslashishga, egallangan bilimlarni tahlil qilishga, qay darajada egallaganliklarini baholashga hamda tinglovchilarni bahslashish madaniyatiga o‘rgatadi.
Baxolash kursatkichlari va mezonlari

Baxolash kursatkichlari va mezonlari (ballarda)	Munozara ishtirokchilari
	Ma’ruzachilar (F.I.Sh)
	1	2	3	4
Ma’ruzaning

mazmuni (2,5)
-mavzuga monandligi (1,5)
-mantikiy aniklik (0,5)
-xulosalarni kiskaligi (0,5)
Informasion texnologiyalardan foydalanganlik (kurgazmalik)- (0,9)
Reglament-(0,6)
Jami-4 ball
Takrizchi (F.I.Sh)
-ma’ruzaning tavsifi (3,0)
-ma’ruzaning kuchli tomonlarini aniklash (1,2)
-ma’ruzaning zaif tomonlarini aniklash (1,2)
Reglament (0,6)
Jami-3,0 ball
Opponentlar, ishtirokchilar (F.Sh.I)
Savollar:
-xar biri uchun (0,3)
Kushimcha
-xar biri uchun (0,3)
Moxiyati buyicha (0,3)
Jai-3,0 ball

11. 
    Mavzu: O‘SIMLIKLARNING OZIQLANISHI. OZIQLANISHNING TASHQI VA ICHKI OMILLARI.
    

Reja:

1. 
   O‘simliklarning oziqlanishi
   
2. 
   O‘simliklarning havodan oziqlanishi
   
3. 
   O‘simliklarning ildizdan oziqlanishi
   

O„SIMLIKLARNING OZIQLANISHI
Yashil o‘simliklarning oziqlanishi bir paytning o‘zida ikki sferada sodir bo‘ladi. Ularning ildizlari bilan tuproqdan suv va unda erigan mineral tuzlarni olsa, poya va barglari yordamida atmosferadan CO₂ gazini o‘zlashtiradi. O‘simliklarda bir butun oziqlanish jarayonining ikki tomoni bo‘lgan havodan oziqlanish (fotosintez) va ildizdan (mineral) oziqlanish farqlanadi.
O„SIMLIKLARNING HAVODAN OZIQLANISHI
J. Pristli (1771) o‘simliklar nafas olish binobarida ifloslangan havoni tozalashini, Ya. Ingengauz (1779) bujarayon faqat yorug‘lik ishtirokida sodir bo‘lishini isbotladi.
J. Senebe va T. Sossyurlar tomonidan yashil o‘simliklar karbonat angidrid gazi va suvdan organik modda hosil qilish va bunda havoga erkin kislorod ajralib chiqishini ko‘rsatib berdi.
O‘simliklarning yashash sharoitini yaxshilash orqali fotosintez jarayonida hosil bo‘ladigan mahsulotlar miqdori va tarkibini boshqarish mumkin.
Barg tarkibidagi azot va magniyning 75, temirning 80, ruxning 70, kalsiyning 60, kaliy va misning 50% i xloroplastlar tanasida jamlanadi. Bu raqamlar mazkur elementlarning fotosintezida katta ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi.
Bir kg barg tarkibida 1—3 g atrofida xlorofill bo‘ladi yoki boshqacha aytganda,
Л
har 25 sim barg yuzasiga 1 mg xlorofill to‘g‘ri keladi. Bitta bargdagi xlorofill donalarining umumiy yuzasi shu barg plastinkasi yuzasidan qariyib 200 marta kattadir. Yoz faslida bir mg xlorofill bir soat davomida 5 mg karbonat angidridni assimilyasiyalashda ishtirok etadi.
Atmosfera havosidagi karbonat angidrid 0,03% dan 0,01% ga tushib qolsa, fotosintez to‘xtaydi. Karbonat angidrid miqdori 30 marta va undan ham ko‘proq oshirilsa (sun’iy sharoitlarda), fotosintezning samarasi ham shunga mos ravishda ortib boradi. Barg 12 mol karbonat angidridni o‘zlashtirib, 112 kkal energiya to‘playdi. Birga maydondagi kartoshka yoki qand lavlagi bir kecha kunduz 1 t ga yaqin karbonat angidridni o‘zlashtirib, 500 kg ga yaqin organik moddalarni sintezlaydi.
O‘simliklar bargi orqali atmosferadan kamroq oltingugurtni shuningdek, ildizdan tashqari oziqlantirishda azot, fosfor va ayrim mikroyelementlarni o‘zlashtirishi mumkin. Lekin tabiiy sharoitda barglar orqali uglerod o‘zlashtirilsa suv, azot va boshqa moddalarning asosiy qismi ildiz orqali yutiladi.
O„SIMLIKLARNING ILDIZDAN OZIQLANISHI
O‘simliklarning ildizdan oziqlanishi mineral oziqlanish deb ham yuritiladi. Bu tushuncha bir—biri bilan uzviy bogiangan quyidagi jarayonlarni o‘z ichiga oladi. O‘simliklarning ildiz tizimi tuproqning o‘zlashtirishga layoqatli oziq moddalar zaxirasi to‘plangan qatlamda rivojlanib (xemotropizm), o‘z nordon ajratmalari
bilan tuproq qattiq fazasiga ta’sir qiladi, singdirish kompleksi, TSK) tomonidan almashinib singdirilgan oziqa ionlarini eritmaga siqib chiqaradi va suvda qiyin eriydigan birikmalarni qisman eritadi.
Ildiz yuzasidagi bir qator fermentlar tuproqning mineral va organik moddalarini parchalash (gidroliz) da ishtirok etadi.
Ildiz tizimining faol yuzasi bilan muloqotda bo‘ladigan tuproq eritmasi tarkibidagi ayrim tuzlar diffuziya yo‘li bilan yutiladi.
Diffuziya va ionlarning almashinuvchan adsorbsiyasi natijasida hujayra qobig‘i harnda protoplazma membranasiga surilgan tuzlar ildiz tukchalari tomonidan yutiladi.
Singdirilgan ionlar protoplazma ichida akkumulasiyalanadi va ildizda ketadigan sintezlanish jarayonlarida ishtirok etadi.
Barg va ildizda sintezlanadigan organik moddalar o‘zaro almashinadi.
Ildiz orqali yutilgan mineral moddalar ksilema bo‘ylab o‘simlikning yer usti qismiga qarab harakatlanadi va bunda mineral hamda organik moddalarning bir qismi tuproqqa ajraladi.
Yutilgan ayrim moddalar qari barglardan yosli barglarga, vegetativ organlardan reproduktiv organlarga oqib o‘tish yo‘li bilan o‘simlik tanasida qayta o‘zlashtiriladi — reutilizasiya.

11. 
    Mavzu. Tuproqning o‘simliklar oziqlanishi bilan bog‘liq xususiyatlari
    

1.1. Ma’ruza mashg‘ulotining o„qitish texnologiyasi

O ‘quv soati: 2 soat	Talabalar soni:
O ‘quv mashg ‘ulotining shakli	Kirish ma’ruzasi
Ma’ruza mashg‘ulotining rejasi	Tuproqlarning o‘ simliklarni oziqlanishi Tuproqdagi oziq moddalarning yalpi miqdori O‘g‘it qo‘llash bilan bog‘liq xossalari.
O ‘quv mashg ‘ulotining maqsadi Tuproq paydo qiluvchi jinslarning mineralogik va mexanik tarkibini xosil bo‘lish jarayonlarini o‘rganish.

Pedagogik vazifalar: o‘quv fanining ahamiyati va vazifalari, hamda o‘quv fanlari tizimidagi roli, o‘rni bilan tanishtirish; fanning strukturaviy tuzilishi va tavsiya etiladigan o‘quv-uslubiy adabiyotlar haqida ma’lumot berish; iqtisodiyot tarmoq fanlari nazariyasi va amaliyoti sohasidagi yangiliklarni yoritish; fanni o ‘ rgatish j arayonidagi uslubiy, tashkiliy ishlar maz-munini, hamda baholash muddatlari va shakllarini yoritish; fanning boshqa fanlar bilan bog‘liklik tomonlari haqida ma’lumot berish.	O ‘quv faoliyatining natijalari: Talaba: fanning ahamiyati va vazifalarini tushuntiradi; o‘quv faoliyati bo‘yicha fanning strukturaviy tuzilishini tushuntiradi; fandagi nazariy va amaliy yangiliklarni yoritadi; fan bo‘yicha uslubiy va tashkiliy ishlarning asosiy tomonlari, hamda baholash shakllari va muddatlarini yoritadi;
O ‘qitish uslubi va texnikasi	Ma’ruza, «aqliy hujum», namoyish etish
O ‘qitish vositalari	Ma’ruza matni, proyektor, tarqatma materiallar, kodoskop, slaydlar, format qog‘ozlari, markerlar, skotch
O ‘qitish shakli	Jamoaviy va guruhlarda ishlash.
O ‘qitish shart-sharoiti	Texnik vositalardan foydalanishga va guruxlarda ishlashga mo‘ljallangan auditoriya
Monitoring va baholash	Savol-javob, Nazorat savollari