Bank faoliyati indd

4.2. Tijorat banklari depozitlarining tarkibi va dinamikasi tahlili
O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklarining depozit siyosatining si-
fat darajasini tahlil qilish uning tarkibi va dinamikasini baholashni taqozo 
qiladi.
4.1-jadval
O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklari depozitlarining tarkibi va 
dinamikasi
(foizda)
Depozitlarning turlari
2009 y.
2010 y.
2011 y.
2011-yilda 2009- 
yilga nisbatan 
o‘zgarishi, punkt
1 Transaksion depozitlar
55,4
50,0
47,6
-7,8
2 Muddatli depozitlar
41,4
47,4
51,5
10,1
3 Jamg‘arma depozitlari
3,2
2,6
0,9
-2,3
Depozitlar-jami
100,0
100,0
100,0
X
Ma’lumotlardan ko‘rinadiki, transaksion depozitlarning bank depozitlari 
umumiy hajmidagi salmog‘ining pasayish tendensiyasi mavjud. Tahlil qi-
lingan davr mobaynida ularning salmog‘ini 7,8 punktga pasayishi yuz berdi. 
Bu pasayish muddatli depozitlar salmog‘ining oshishi hisobiga yuz berdi. Bu 
holatni ijobiy baholash lozim, chunki u bankning xorijiy valyutadagi resurs 
bazasini mustahkamlanayotganligidan dalolat beradi.
Endi biz aholining muddatli omonatlarini jalb qilish amaliyotini tahlil 
qilamiz.
4.2-jadval
O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklarining depozit bazasi tarkibida 
jamg‘arma depozitlari salmog‘ining o‘zgarishi
(foizda)
Ko‘rsatkichlar
2009 y
2010 y.
2011 y
2011-yilda
2009-yilga nisbatan 
o‘zgarishi
Depozitlar jami 
Shu jumladan:
-jamg‘arma depozitlari
100,0
5,6
100,0
5,6
100,0
5,8
X
+0,2

---

55
Jamg‘arma depozitlarining asosiy qismi, odatda, aholining muddatli 
omonatlaridan iborat bo‘ladi. Ma’lumotlar tahlili shuni ko‘rsatdiki, respub-
likamiz tijorat banklarining depozit bazasi tarkibida jamg‘arma depozit-
larning salmog‘i juda kichik va u tahlil qilingan davr mobaynida sezilarsiz 
darajada o‘zgargan. Holbuki, aholining muddatli omonatlari tijorat banklari 
uchun muhim resurs manbai hisoblanadi. Fikrimizning isboti tariqasida bir 
tarixiy voqeaga murojaat qilishimiz mumkin: 80-yillarning boshida bir guruh 
AQSh tijorat banklarining rahbarlari FZTga aholining muddatli omonatlari 
bo‘yicha majburiy zaxira stavkalarini pasaytirishni so‘rab murojaat qildilar. 
Chunki, ular Yaponiya banklarining xalqaro bozorlardagi yuqori darajadagi 
raqobatbardoshligining asosiy sababi yapon banklari resurslari tarkibida aho-
li omonatlarining yuqori salmoqqa ega ekanligi, deb hisoblardilar. FZT bu 
murojaatni to‘g‘ri qabul qildi va aholining muddatli omonatlariga nisbatan 
eng past stavka belgiladi (3%).
Endi biz mamlakatimizning ikki yirik tijorat banki misolida depozitlar-
ning sifat ko‘rsatkichlarini tahlil qilamiz.
4.3-jadval