Baqa yuragi misolida harorat koeffitsiyenti va aktivlanish energiyasini shtraube usulida hisoblab topish

Ishning borishi. Shtraube metodiga muvofiq tayyorlangan yurak preparati stol ustida qoldirilgan kameraga joylashtirilib, 5-6 minut o`tganidan so`ng, preparat ritmini sanashga kirishiladi. Buning uchun sanash boshlanishi bilan bir vaqtda, sekundomer yurg`izilib, yurak 20 marta qisqarganidan so`ng to`xtatiladi. Shu xildagi sanash uch-to`rt marta takrorlanib, ulardan yurak ritmining 1minutdagi o`rtacha soni hisoblab topiladi. So`ngra, yurak preparati harorati xona haroratidan 10°Cga yuqori kameraga o`tkaziladi. Kamera ichidagi harorat turg`unlashgach, yuqorida ko`rsatilgan tarzda, yurak ritmi yana bir necha bor sanab olinadi. Sanash tamom bo`lgach, yurak preparati harorati xona haroratiga teng kameraga ko`chirilib, avvalroq ritm tiklanishi kutiladi. Dastlabki ritm tiklangach, preparat harorati xona haroratidan 10°C ga past kameraga o`tkaziladi va kameradagi harorat turg`unlashgach, yurak ritmi yana bir necha marta sanab olinadi. Sanash ishlari nihoyasiga yetkazilganidan keyin, hisoblab topilgan o`rtacha ritmlar asosida; yurak ritmining haroratini 10°C ga oshirish uchun mos harorat koeffitsienti Q₁₀, so`ngra jarayonning "aktivlash energiyasi" hisoblab topiladi. Shu xildagi hisoblashlar haroratni 10°C ga pasaytirib o`tkazilgan tajriba ma`lumotlar asosida ham bajariladi.
Hisoblashga, misol. Faraz etaylik: xona harorati 18°C ( T<sub>1</sub> = 273 + 18 = 291 K) bo`lgan sharoitda yurak 38 sekund davomida 20 marta qisqardi. Demak, yurak 1 minutda 20.60/38 = 31 marta qisqardi. Harorat 10^oC ga oshirilganda esa ya`ni 28°C (T<sub>2</sub>=273+28=301) da 20 sekund davomida 20 marta, 1 minutda esa 20.60/20=60 marta qisqardi. Demak, R<sub>t</sub>=31 va R<sub>T+10</sub>=60 teng. U holda, mazkur jarayonning harorat koeffitsientiga teng bo`ladi:

Yuqorida bayon etilganidek, agarda bizga jarayonning harorat koeffitsienti va tajriba sharoitidagi haroratlar ma`lum bo`lsa, u holda biz o`rganmoqchi bo`lgan jarayonning "aktivlanish energiyasini" ham hisoblab topa olamiz. Buning uchun jarayon harorat koeffitsientining o`nli logarifmi va haroratlar kattaliklarini tenglamaga qo`yib, hisoblash ishlarini bajaramiz. Yuqoridagi ma`lumotlardan foylalanib, qurbaqa yurak ritmining aktivlanish energiyasi uchun quyidagini hosil qilamiz: agarda Q<sub>10</sub>= 1,9 ga teng bo`lsa, uning o`nli logarifmi, ya`ni I_g Q₁₀ = I_g 1,9 = 0,2785 bo`ladi. Tajriba sharoitidagi harorat T₁ = 291, T₂ = 301 dir. Unda jarayonning "aktivlanish" energiyasi

E = 0,46(T₂ T₁) I_g 1,9= 0,46 291 301 0,2785 =

= 11221 kal.mol = 11,221kkal.molga teng bo`ladi.