Barkamol avlod
Mahalliy uslublarda aytiladigan bolalar folklori
Download 420.97 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Yorg‘inchoq qo‘shiqlari.
- 18. Marosim qo‘shiqlari.
- 19. Yakuniy nazorat ishi To‘garak a’zolarining folklor san’ati bo‘yicha ko‘nikmalari
- To‘garak rahbarlariga eslatma
|
9. Mahalliy uslublarda aytiladigan bolalar folklori.
Mahalliy uslubida ijro etishda hududga xoslikga amal qilinadi. Qo‘shiqlar va harakatlarda shevaga xos so‘zlarni ishlatish, qo‘shiqqa va mahalliy uslubga xos bo‘lgan raqslarni sahnalashtirish, mahalliy liboslarni tanlash, liboslar turlarini ajrata olish, mehnat kiyimlari, bayram va sayl kiyimlari, mavsumiy kiyimlar orasidagi farqlarni bilish va tahlil eta olish tavsiya etiladi. “Jahr”, “Sadr” kabi turli yig‘inlarda ijro etiladigan qo‘shiqlar baxshiyona ohangda kuchli hayajon bilan kuylanadi. Qat’iy ohang mazkur qo‘shiqlarning musiqiy jihat o‘ziga xosligini belgilaydi. Muayyan bir kasb va hunar bilan bog‘liq “Novvoylar qo‘shig‘i”, “Zan-zan”, “Xavor-xavor”, “Tegirmon qo‘shig‘i” kabi mehnat qo‘shiqlari ham qadimiy ildizga ega. Ayrim tumanlarda “Bahor keldi”, “Turnalar keldi”, “Qor yog‘di” kabi lirik mavsumiy qo‘shiqlar ham keng tarqalgan. “Yig‘i”, “Yo‘qlov”, “Ovoz solish”, “Ovoz barovardi”, “Nola” kabi motam qo‘shiqlari hudud aholisi orasida hozir ham qo‘llanib kelinadi. Ularni odatda, ayollar faqat motam marosimlarida emas, balki boshqa qayg‘uli voqealar munosabati bilan ham alamli ohangda ijro etadi. Badiha tarzida, cholg‘u asbobisiz, faqat ayollar ijro etadigan “Alla” qo‘shig‘i alohida qatlamni tashkil etadi. 10. Oraliq nazorat ishi. To‘garak a’zolarining folklor san’ati bo‘yicha ko‘nikmalarini aniqlash uchun quyidagi amaliy topshiriq biletlarini tavsiya etamiz: Amaliy: 1-topshiriq:Bolalar folklor qo‘shiqlarini ijro etish. 2-topshiriq: Xorazm folklor-raqsini ijro etish.
36
bolalarning bilim va ko‘nikmalarini aniqlashda foydalanish mumkin.
Mehnat qo‘shiqlari xalq ijodiyotining eng qadimiy shakllaridan biri hisoblanadi. Bu qo‘shiqlar ibtidoiy insonning mehnat faoliyati bilan bevosita bog‘liq. Qo‘proq mehnat qo‘shiqlari jarayonida muayyan harakat tizimida mos keluvchi undov, xitob va nidolar xarakteridagi poetik parchalardan iborat tuzilishga ega bo‘lgan. Mehnat turlari ko‘p va xilma-xil bo‘lganidek, uning qo‘shiqlari ham turli- tumandir. Mehnat qo‘shiqlarining g‘oyaviy mavzu va janr xususiyatlariga qarab uch guruhga bo‘lib o‘rganiladi: 1. Dehqonchilik bilan bog‘liq qo‘shiqlar. 2. CHorvachilik bilan bog‘liq qo‘shiqlar. 3. Hunarmandchilik bilan bog‘liq qo‘shiqlar.
Mehnatning turi bilan bog‘liq qo‘shiqlar rang-barang bo‘lib, ulardan bizga qadar “Qo‘sh qo‘shiqlari”, “O‘rim qo‘shiqlari”, “Hirmon qo‘shiqlari” yoki “Ho‘p mayda” kabi qo‘shiqlar etib kelgan. Markaziy Osiyo xalqlari qadim-qadimdan dehqonchilik bilan shug‘ullanib keladi. Dehqonchilik esa erta bahorda erni haydashdan boshlanadi. Er haydash og‘ir jismoniy mehnat bo‘lib, bunday og‘ir mehnat paytida dehqonlar qo‘shiq kuylab, o‘zlarini ovutganlar. Yozib olingan namunalarda esa og‘ir mehnatdan, shavqatsiz tengsizlikdan shikoyat ohanglari ish hayvonlarining tilidan bayon qilinadi.
Shoxlarim bor gaz-gaz quloch, Uyda o‘ynar qaldirg‘och
Hayday desam qornim och, Men qo‘shga qanday yarayin. Qo‘sh qo‘shiqlarining boshqa turlari ham mavjud. Ularda lirik bayon bevosita dehqon tilidan olib boriladi.
Qo‘sh haydamoq, bormoq, kelmoq.
Hammasidan qiyin ekan Ey ho‘kizim ro‘zg‘or ko‘rmoq. O‘rim qo‘shiqlari. O‘rim dehqon mehnatining samarasini ko‘rsatadigan payt. O‘rim qo‘shiqlari yakka yoki ko‘pchilik tomonidan ijro etilgan. Ularda bahorning injiq, yozning shavqatsiz kezlarida qilingan mehnatning samara berganligidan quvongan dehqonning ko‘tarinki ruhi, etilgan hosilni yig‘ib olishga bo‘lgan kuchli ishtiyoq tarannum etiladi. 37
O‘rog‘im olmos,
O‘rimdan qolmas, Sira ham tolmas, O‘rmasam bo‘lmas. Dehqon hayvonlarini haydab, kun bo‘yi xirmonda don yanchar ekan, baland ovoz bilan qo‘shiqlar aytadi. Ana shunday qo‘shiqlar xalq o‘rtasida “Xo‘p mayda” deb yuritiladi.
Qalqon qulog‘im hayda, mayda-yo mayda.
Temir tuyog‘im hayda, mayda-yo mayda, Xirmonni qilgin mayda, mayda-yo mayda.
Yorg‘inchoq qo‘shiqlari aslida dehqonchilik qo‘shiqlari sirasiga kirmaydi. Chunki, ular bevosita dehqon mehnati bilan bog‘lanmagan. Biroq yorg‘inchoq dehqonchilik mahsuloti bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun ham shartli ravishda bu qo‘shiqlar dehqonchilik qo‘shiqlari sirasiga kiritilgan.
Yorg‘inchog‘im gumbur-gumbur etadi, Nortuyalar quloq solib o‘tadi.
Karvon bilan rizqu-ro‘zimiz olib Eson-omon otajonim qaytadi. 12. Fasliy qo‘shiqlar.
Mavsumiy marosimlar yilning to‘rt fasliga oid xalqning yashash va mehnat tarzi bilan aloqadordir.
Bahor kirishi bilan dehqon va sorvadorlarning dala ishlari boshlanadi. Dehqon urug‘ sepishga tayyorgarlik ko‘rish, ariqlarni tozalash bilan shug‘ullansa, chorvador yaylovlarga ko‘chishga tayyorgarlik ko‘radi. Dehqon va chorvador turmushidagi barcha og‘ir yumushlar ilgari hashar yo‘li bilan amalga oshirilgan. Bahorgi mavsumiy marosimlarga “Shox moylar”, “Navro‘zi olam”, “Yomg‘ir chaqirish”, “Sust xotin” kabi marosim qo‘shiqlari kiradi.
Sust xotin, suzma xotin, Ko‘lankasi maydon xotin!
YOmg‘ir yog‘dir, ho‘l bulsin, Eru jahon ko‘l bo‘lsin. Maysalar quloq yozsin, Sutu qatiq mo‘l bo‘lsin!
Sust xotin, suzma xotin, Ko‘lankasi maydon xotin!
Yomg‘ir yog‘dir, ho‘l bo‘laylik, Biz ham senga jo‘r bo‘laylik. Ko‘klamda o‘ynab–kulib, Ham sho‘xu ham zo‘r bo‘laylik.
Sust xotin, suzma xotin, Ko‘lankasi maydon xotin!
Yomg‘ir yog‘di, do‘l bo‘ldi, Eru jahon ho‘l bo‘ldi. 38
Yomg‘ir yog‘dir, ko‘k bo‘lsin, Qurg‘oqchilik yo‘q bo‘lsin. Arpa bug‘doy bosh tortsin, Kayvonilar osh tortsin.
Sust xotin, suzma xotin, Ko‘lankasi maydon xotin! Shaftolilar barg yozdi, Dunyo to‘la gul bo‘ldi.
Sust xotin, suzma xotin, Ko‘lankasi maydon xotin!
Yozgi marosimlar bilan bog‘liq qo‘shiqlar. Kishilarning xo‘jalik hayotida yoz faslining o‘rni alohidadir. SHunga qarab ushbu faslda o‘tkaziladigan marosimlar rang-barang bo‘lgan. Biroq o‘zbek marosim folklorida hozirga qadar bitta janr saqlanib qolgan. YOzgi marosimlar folkloridan faqat shamol to‘xtatish bilan bog‘liq ayrim janrlar saqlangan. Bular “Choy momo” marosimida ijro etiladigan qo‘shiqlardan iborat. Kuzgi marosimlar bilan bog‘liq qo‘shiqlar. Kuz faslida dehqon yoz bo‘yi qilgan mehnatining samarasini yig‘ishtirib oladi, chorvador esa qishlovga em-xashak, ozuqa tayyorlaydi. Kuzgi marosimlarga “Oblo baraka”, “Shamol chaqirish”, “Mirhaydar bobo”, “Galagov”, “Xo‘p mayda” marosim qo‘shiqlari kiradi.
O‘zbek xalq folklorida qishki marosimlardan faqatgina “Gap-gashtak” va “YAs-sun” marosimlargina saqlanib qolgan. “Gap-gashtak” marosimi erkaklar tomonidan mahalladagi choyxona yoki biror xonadonda o‘tkaziladi. “YAs-sun” marosimi asosan ko‘chmanchi chorvadorlar o‘rtasida qimizxo‘rlik marosimi sifatida yuzaga kelgan bo‘lib, uning ma’nosi davrada o‘tirish qoidalari demakdir. 13. An’anaviy sayl-bayram qo‘shiqlari.
An’anaviy sayil-bayramlarda o‘zbek xalqida ko‘pincha askiya va yor-yorlar aytiladi. Terma-o‘zbek folklorining mustaqil janri bo‘lib, uning yaratilishida baxshilarning roli nihoyatda kattadir. Ko‘pchilik hollarda ular dostonchilikning individual ijodi hisoblanadi. Pand-nasihat, odob-ahloq, soz va so‘z haqida yaratilgan, ijtimoiy hayotdagi turli hodisalar shaxs va jonivorlarning ta’rifi yoki tanqidiga bag‘ishlangan, baxshilartomonidan kuylanadigan 10-12 satrdan 150-200, ba’zan undan ham ortiq misralargacha bo‘lgan lirik, liro-epik she’rlarga “terma” deyiladi.
tomosha, yig‘inlar va sayillarda ijro etiladi. Askiya arabcha “zakiy” so‘zidan olingan bo‘lib, so‘zamol, zakovatli, o‘tkir zehnli degan ma’nolarni anglatadi. Zakiy so‘zining ko‘pchilik shakli azkiyo bu keyinchalik talafuzi o‘zgarib, askiya shakliga kelib qolgan. Askiya ijrochilari askiyaboz, askiyachi deb yuritiladi. Askiyachilar tarafma-taraf bo‘lib olib, qochirim so‘zlar bilan askiya boshlaydilar, tinglovchilar 39
esa u yoki bu tomonning so‘zga chechanligi, hozirjavobligidan mamnun bo‘lib kuzatadilar. Tomonlardan biri ustun kelganda, kulgi qahqahaga aylanadi. Lof-o‘zbek xalq prozasining mustaqil janrlaridan biri bo‘lib, o‘zining tuzilishi hajv hamda yumorga asoslanishi bilan latifa va askiya janrlariga yaqin turadi. SHuning uchun ham u yoki bu lofbozning so‘zga chechanligi, zukkolik va hozirjavoblik fazilati mazkur janrning tashkil topishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Lof janri asosan, qiziqchi va askiyabozlar orasida shakllangan va ijro etilgan. Har bir lofda notabiiy aoqealar, salbiy belgilar kulgu ostiga olindi. Lof aytish mubolag‘ali epizodga mantiqiy javob qaytarish, so‘zga chechanlik musobaqasi shaklida o‘tadi. 14. Topishmoq qo‘shiqlar. Hayotni o‘ziga xos badiiy idrok etish shakli bo‘lgan topishmoq folklorning ommaviy janrlaridan biridir. Shakli, vazifasi, ish harakati va holati jihatidan bir- biriga o‘xshash ikki predmet narsa va hodisaning jumboqlanib, ikkinchisiga xos o‘xshash belgilar asosida uni topishga mo‘ljallab she’riy yoki nastiy tuzilishda berilgan savol yoki topshiriq “topishmoq” deb yuritiladi.
Men o‘xshayman qoziqqa, Zarurman osh - oziqqa. Qizil, sariqdir tilim, YAshil rangli kokilim. Kimningki bo‘lsa lafzi, Topsin, mening ismim (sabzi)
Tongda tushib uyg‘otar, Dov-daraxtni yayratar. Illatlarni yo‘q qilar, Xastaga malham bo‘lar. Keksalarning huzuri, Foydali quyosh (nuri)
O‘zim qizil, kichikman, Ko‘p foydali mevaman. SHamollashga davoman, Issiqni tushiraman. Yesang, dard bo‘lar unut, Deydilar, qora (shotut)
Kichkina, dumaloqman, Mitti yo kattaroqman. Nomim ko‘pdir va tayin, Kishmish, CHaros, husayin. Topa qol, yetdi ko‘zim, Aytaqol, nomim (uzum)
Bahor kelishi bilan Ochaman o‘z gullarim. Bo‘lsa agar fasli yoz, Beraman zo‘r hosilim. Mevam sariq, qizildir, U judayam shirindir. Qani top-chi kitobxon, Mening ismim (gilosxon)
Xo‘b mazali mevaman, Bol yig‘ishni sevaman. Mening turim ikki xil, Tukli, tuksiz - luchchakdir. Yesang-chi, chiqar boli, Nomim derlar (shaftoli)
40
15. Sho‘x qo‘shiqlar va yallalar.
To‘y marosimlari tadbirlariga har xil aytimlar ham kirgan, jumladan, “Kelin yig‘isi” qo‘shiqlar to‘y ma’rakalarni, ulug‘lash, madhiyalar, tabriklar, pand nasihat, alyorlar aytishdan iborat bo‘lgan, ular yakka-yolg‘iz, musiqa asbobi bilan ba’zan usiz guruh bo‘lib ijro etilgan. Ular orasida barcha xalqlarda ommalashgan qo‘shiq “YOr-yor” dir. U naqorat to‘rtlik uslubida tarkib topgan. To‘y marosimlarida qo‘shiqlar voqea tasnifining va badiiy ifodaning zarur vositasi sanalgan. Ular ko‘pincha kelin va uning dugonalari tomonidan kuyov uyiga borish vaqtida jamoaviy bo‘lib cholg‘u asboblari-doira jo‘rligida va cholg‘u asboblarisiz yoki qarsak chalgan holda ijro etiladi. Ba’zi bir xalqlarda erkaklar tomonidan “YOr-
Qishning erka farzandi, Zaminga bo‘ldi mehmon. Na zar, na parga o‘xshar, Tabiat unga mezbon. Qo‘lingizda tutsangiz, Aylanar suvga darrov. Bolalarning quvonchi Ortadi, gar yog‘sa (qor)
um-dumaloq, yashilman, SHo‘rtang, hamda nordonman. Dovuchchaga o‘xshayman, YOz faslida pishaman. Mevalar ichra men xon, Nomim erur (ko‘ksulton)
Gapimga sen sol quloq. Kichikkina shapkam bor, U hatto o‘zimga tor. Ichim to‘la donalar, Esang, nafsing qonadir. Po‘chog‘imda malham bor, Meni deyishar (anor)
Sariqdirman, cho‘zinchoq, Qomatimga sen bir boq. Men-chi, yozda pishaman, Hammaga xush yoqaman. O‘zim juda shirinman, Sariq yoki yashilman. Eyaver, men juda pok, Gar tanisang, nomim (nok)
Mazali, tilyorarman, Men ko‘ngilni olarman. Ayni yozda pishaman, So‘ng bozorga chiqaman. CHaqqon mening bozorim YAxshi ketar savdoim. Gapni cho‘zmayman bugun, Mening nomimdir (qovun)
Gilosxonga men singil, Bilmasang, endi bilgil. Men gilosga o‘xsharman, Undan kechroq pisharman. Xo‘b foydali mevaman, Kamqonlikka davoman. Esang, foydali qancha, Aytayin, ismim (olcha)
Mening yuzim qip-qizil, Ba'zida esa sarg‘ish. Ba'zida-chi meni yeb, Mustahkam bo‘ladi tish. Menda vitamin ko‘pdir, Xosiyatim so‘zlay bir. Meni yeb, ishdan tolma, Deyishar, nomim (olma)
Siyohrang yo och ko‘kman, SHirin, nordon mev--aman. Hohlasang meni yemoq, Darkordir avval yuvmoq. Menman mevalar zo‘ri, Nomim-chi, top (olxo‘ri)
Qovoqning qarindoshi, Pishishda juda ilg‘or, Ham qovunning qondoshi. Palakdan uzsang agar, Hidi olamni tutar. Mo‘jazgina gavdasi Barchaga oziq bo‘lar. Topmasang, bo‘lma halak, SHiringina (handalak)
41
yor”, kabi qo‘shiqlar cholg‘u asboblari jo‘rligida yoki duet-aytishuv shaklida kelin va kuyov vakillari ikkita ayollar guruhi tomonidan ijro etilishi keng tarqaldiki, bu ijrolarda ma’lum ma’noda qochirim-kinoyalar aks etadi. 16. Xalq aytimlari.
Xalq aytimlari turlariga afsona, rivoyat, naql, latifa va boshqalar kiradi. Afsonalar-o‘zbek xalq og‘zaki ijodining qadimgi janrlaridan biri bo‘lib, u ijtimoiy hayot bilan bog‘liq bo‘lgan voqea va hodisalarni xayoliy uydirmalar asosida hikoya qiladi. U kishining tabiat hodisalari va ijtimoiy voqealarni bilish hamda tushunishga bo‘lgan intilishlari jarayonida vujudgv kelgan. Afsona forscha so‘zdan olingan bo‘lib, folklor to‘garagi statistikasi, sehr-jodu hamda hayotiy uydirmalarga asos bo‘lgan nasriy hikoyalarni bildiradi. Rivoyatlar-hayotiy voqealarni hayotiy uydirmalar vositasida aks ettiruvchi og‘zaki ijod janrlaridan biridir. Ularda tarixiy voqealar va ayrim shaxslar bilan bog‘liq bo‘lgan voqealar, kishilar turmushi, geografik joylar-sahro, ko‘l, cho‘l, shahar, qishloq va boshqalarning barpo bo‘lishi hamda vayron qilinishi haqida hikoya qilinadi. Rivoyatlarda lutf va nazokat, aql va tadbir, ishq va vafo, yaxshilik va odamiylik kabi ilg‘or g‘oyalar zulm va zo‘rlik, xavfsizlik va adolatsizlik singari illatlarga qarama-qarshi qo‘yiladi.
yuritilgan va u ramziy hikoya ma’nosida qo‘llnilgan. O‘zbekistonda esa “Zarbulmasal” o‘rnida, asosan, naql termini qo‘llniladi. Naql-axloqiy norma hamda odob haqida yuzaga kelgan fikrlarni izohlovchi ta’limiy xarakterdagi ma’joziy hikoyadir. O‘zbek xalq naqllaridan “Har kim qilsa o‘ziga”, “Odam odam bilan tirik”, “Ko‘rpangga qarab oyoq uzat”, kabilar xalq orasida keng tarqalgan. Latifalar-og‘zaki nasrning ma’lum va mashhur janrlaridan biri, u hajman kichik, mazmunan lo‘nda ifodalovchi bir yoki ikki epizoddan tashkil topgan bo‘lib, asosida o‘tkir hajv yoki engil yumor yotadi. Tanqid yoki yumor esa so‘z o‘yini, turli xil qochirimlar vositasida yuzaga keladi va fosh etuvchi xushchaqchaq kulgi yaratadi. Latifa temini arabcha latif va lutf so‘zlaridan olingan bo‘lib, nozik, ko‘p ma’noli so‘z, mayin kinoya, qochirimlardan iborat bo‘lgan kulgili hikoyalarni anglatadi. Latifa janrining o‘ziga xos tomoni asarlarning yagona qahramoni Nasriddin Afolkor obrazidir. Bu obraz ko‘proq “Nasriddin Afolkor to‘garagi”, “Xo‘ja Nasriddin”, “Mullo Nasriddin” singari atamalar bilan yuritiladi. 17. Gulyor laparlar. Qo‘shiq va laparlar janrlari bir-biriga yaqindir. Lapar nibatan kichik diapazonli kuydan iborat. Kuylar uchun ritmning ravonligi va aniqligi xarakterlidir. Qo‘shiqda har bir misradan so‘ng naqorat so‘zi va shuningdek, har bir she’r bandidan keyin keladigan naqoratlarni uchratish mumkin. Lapar raqsbop kuyga ega bo‘lib, ko‘pincha o‘yin va raqs bilan ijro etiladi. Laparni dialog shaklida ikki qo‘shiqchi-yigitlar va qizlar xalq ishqiy-lirik mazmunida ijro etiladi. “Yor-yor”-to‘y marosim qo‘shig‘i, xalq so‘zi, kelinni kuyovnikiga olib borayotgan vaqtda ayollar tomonidan ijro etiladi. “YOr-yor”larning mahalliy 42
variantlari keng tarqalgan. Ushbu namuna ko‘p shaklli, tor diapazonli kuyi va oddiy intonatsion ritmik holati bilan ajralib turadi. Laparlarning musiqiy asoslari ko‘pgina belgilari bilan qo‘shiq uchun xosdir. Lapar aytish Farg‘ona, Toshkent va Xorazm laparlarini bir-biriga qiyos qilib, kuyning ta’sirchanligi va ijro uslubining o‘ziga xosligi bilan ajralib turish ahamiyati. Agar Farg‘ona vodiysida laparlar ijrosi ikki qo‘shiqchi tomonidan dialog shaklida dutor, doira jo‘rligida aytilsa, Xorazmda garmon, g‘ijjak va dutor jo‘rligida yakka ijrochilar tomonidan ijro etiladi. Bunga Respublika professional va havaskor ansambllar repertuarlaridan mustahkam o‘rin olgan va xalq orasida keng tarqalgan Xorazm laparlaridan “Xiva dutori”, “Qora ko‘zim”, “Dilbar” kabilarni misol sifatida ko‘rsatish mumkin. Farg‘ona vodiysi laparlarining o‘ziga xos musiqiy ijro uslubi mavjud bo‘lib, bu uslub kuyning ohangdorligi, ritmik tuzilmaning ravonligi, cholg‘u asbobining o‘ziga xos jo‘ravozligi, laparlarning dialog shaklida ijro etish bilan belgilanadi. Xalq orasida keng tarqalgan Farg‘ona laparlaridan “Qora soch”, “Qilpillama”, “Bilakuzuk”, “Hilila yor” va boshqalarni misol qilib ko‘rsatish mumkin.
Marosim musiqasi merosi ikki turdan-vokal (marsiya va qo‘shiqlar) va cholg‘u (cholg‘u ohanglari, usullar, kuylar)dan iborat. Ularning har bir marosimda diniy sehrlovchi, xabar berish-aloqa qilish, manfaatdorlik- tantanovorlik, estetik jihatdan aniq bir vazifani bajaradi. Marosim musiqasi janri tarkibini aniqlashda marosimning fojiaviy mohiyatini nazarda tutish lozim, chunki u musiqa folklorida real tarzda namoyon bo‘ladi. Marosim musiqasi paydo bo‘lishidayoq, u qandaydir voqeaga mo‘ljallangan va yilning ma’lum bir kunlari yoki biror munosabat bilan ijro etilgan. Marosim musiqasida so‘z va harakatning mustahkam aloqasi u yoki bu marosim harakatlariga mos asarlarning nafaqat mazmunini, balki ularning tuzilmasini, musiqaviy-poetik xususiyatlarni, ijro uslubini, ijrochilar tarkibini belgilab beradi. Marosim musiqasining marosimdagi o‘rni bir xil emas. Bir tomondan, unda marosimlarning vazifasini bajaruvchi asarlarni ajratish mumkin. Masalan, yomg‘ir chaqiruvchi “Sust xotin”, “Tasadduq”, shamolni chaqiruvchi “Shamol chaqirish” yoki shomon rasm rusmi jo bo‘lgan “Ko‘chirik”, Ushbu marosimlarning afsun- sehrga mo‘ljallanishi ko‘rinib turibdi. Ijrochilar ruhlarga, tabiatga, hayvonlarga duoxonlik yo‘li bilan murojaat qilganlar “Sust xotin”, “Shamol chaqirish”, “Badik”, “Kuch”, “Xo‘sh-xo‘sh”, “Choy momo” va boshqalar, ushbu harakatlar ularni tasavvurlaricha, yil fasllarning almashishiga sabab bo‘ladi. Ikkinchi tomondan, marosimlarda afsungarlik, manfaatdorlikka asoslanmagan asarlar ham mavjud edi. Ularni ijro etishdan maqsad-marosim qatnashchisining sodir bo‘layotgan voqeaga munosabatini ifoda etishdan iboratdir.
To‘garak a’zolarining folklor san’ati bo‘yicha ko‘nikmalarini aniqlash uchun quyidagi amaliy topshiriq biletlarini tavsiya etamiz:
43
An’anaviy sayl-bayram qo‘shiqlarini ijro etib berish.
Amaliy topshiriq berilishidan oldin folklor buyumlarini yasash hamda vaqtdan unumli foydalanish uchun maxsus jixozlar tayyorlab qo‘yilishi va folklor cholg‘u asboblari ham soz holatda bo‘lishi lozim. Ushbu savollar va topshiriqlarning bittasidan guruhdagi bir necha bolalarning bilim va ko‘nikmalarini aniqlashda foydalanish mumkin.
44
1. Maktabdan tashqari ta’limga qo‘yiladigan Davlat talablari. O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirining 2015 yil 31 martdagi 7-mh-sonli buyrug‘i. 2. M.Dadaboev. “Ohanglarda qalb sadosi”. Namangan sh. Namangan nashriyoti 2002 3. O.Ibrohimov va boshq. Musiqa 4- sinf. G‘.G‘ulom nomidagi adabiyot va san’at nashriyoti. T; 2003 4. M.Olimov. qo‘shiq aytaylik. Andijon. 1997 5. X.Nurmatov va boshqalar. Musiqa alibosi. 1- sinf T; O‘qituvchi 1998 6. Q.Usmonov YAkka musiqa darsligi. “Fan” nashriyoti 1998 7. M.Dadaboev “Hur yurtimni kuylayman” nomli nashri 8. O‘zbekiston- vatanim manim. 3- kitob. 9. M.Dadaboev. Kuylang bulbullar. Namangan 1998
1. “Ziyonet”.uz
Download 420.97 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|