Baxriddinova n. M. Zaripova m. D

 
 
 
 

---

98 
1-amaliy mashg’ulot 
 
Havoni changdan tozalashning maqsadlari, usullari, vositalari va 
texnik-iqtisodiy ko`rsatgichlari 
Mashg’ulotning maqsadi: 
1. Havoni changdan tozalashning maqsadlari, usullari, qurilmalari va ularning texnik-
iqtisodiy ko`rsatgichlarini bilib olish.
2.Ishlarni bajarishda qo`llaniladigan tenglamalar, fizik kattaliklar va ularning o`lchov 
birliklarini aniqlab olish. 
Mashg’ulotni o`tkazish uchun kerakli o`quv va ko`rgazmali qurollar: 
 
1.Ma`ruzalarmatni. 
2.Ma`lumotberuvchimanbalar. 
 
Nazariy ma`lumotlar
 
 
Ma`lumki, ishlab chiqarish korxonalarida materiallarni yanchish, aralashtirish, uzatish 
va quritish jarayonida zarrachalarning o`lchami 3÷70 mkm atrofida 
bo`lganchanglarpaydobo`ladi. 
Yoqilg’ilarni yoqish paytida tutunlar, bug’larni kondensatsiyalashda esa tumanlar paydo 
bo`ladi. Tutun va tumanlar tarkibidagi qattiq va suyuq zarrachalarning o`lchami 0,3÷5,0 mkm 
atrofida bo`lishi mumkin.
Sanoat korxonalarida havo yoki gazlarni boshqa aralashmalardan tozalash uchun 
quyidagi usullardan foydalaniladi: 
1. Og’irlikkuchita`siridachangnicho`ktirish; 
2. Markazdanqochmakuchlarta`siridachangnicho`ktirish; 
3. Elektrkuchlarita`sirida (maydonida) changnicho`ktirish; 
4. Changlihavonifiltrlash; 
5. Changlihavoyokigazlarniyuvishyo`libilantozalash. 
Havo yoki gazlarni boshqa aralashmalardan tozalash uchun bir qator tozalash 
qurilmalari ishlatiladi: chang cho`ktirish kameralari, siklonlar, skrubberlar (shu jumladan, 
Venturiskrubberi), uyurmali chang ushlagichlar, rotatsion qurilmalar, qattiq materiallardan 
tayyorlangan filtrlar, elektr filtrlari va hokazolar. 
Havo yoki gazlar quyidagi 3 ta asosiy maqsadlarda tozalanadi: 
Atrof-muhit havosining ifloslanishini kamaytirish, ya`ni havo tarkibidagi changning 
miqdori uning ruxsat etilgan chegaraviy kontsentratsiyasidan (RECHK) oshib ketmasligini 
ta`minlash uchun; 
Havo yoki gaz tarkibidan qimmatbaho mahsulotlarni ajratib olish uchun; 
1.Texnologik jarayonlarga salbiy ta`sir etuvchi va asbob-uskunalar, hamda qurilmalarning 
buzilishini tezlashtiruvchi moddalarni havo yoki gaz aralashmalari tarkibidan ajratib olish 
uchun. 
Shuni yodda tutish kerakki, havo yoki gaz tozalangan hisoblanadi, agar havo tarkibidagi 
changning miqdori uning RECHK sining 30% ni tashkil etsa. Aks holda havo toza 
hisoblanmaydi. 
Masalan, havo tarkibida uglerod oksidi (CO) mavjud bo`lib, havoni ushbu gazdan 
tozalash kerak bo`ladi. Ma`lumki, CO ning havodagi RECHK si 5 mg/m