Baxtiyorova yulduzning

NIKOH TO‘YI BILAN BOG‘LIQ URF-ODATLAR
Nikoh bu-muqaddas narsadir. Bu haqidagi nikoh to‘yida nimalar qilinishini Zuxandirova Abadan momo aytib berdi. Ular: <> marosimi bo‘ladi <> kelin va ikki kelin yangalari qatnashadi. <> birinchi bo‘lib marhum va marhumalarni eslashdan boshlanadi. Keyin qaynota va qaynonaga salom beriladi.Ularga salom berib bo‘lib boshqa qarindoshlarga egilib salom beradi. Buning ma’nosi yig‘ilgan xalqqa yangi kelin ta’zim qilib, yoshi kattalar duosini olib, xalqqa yuzini ochadi. <>da kelinning yuziga ro‘mol yopib qo‘yilib, bir nechta ro‘mollar arqon qilib bog‘lanadi va o‘rik daraxtining shoxiga bog‘lanadi. Buning ma’nosi bola-chaqasi ko‘p bo‘lsin degan ma’noda qilinadi va shoxini bir kichkina o‘g‘il bola ushlab turadi. Yangi tushgan kelinning birinchi farzandi o‘g‘il bo‘lsin degan niyat bilan qilinadi. <> da o‘rtaga bonka idishi qo‘yiladi va <> da kimning nomi chiqsa shu odam pul solib ketadi. Bu ham kelinning egilib salom berganiga ko‘rimlik hisoblanadi.
Kelinshek keldi ko‘rin’iz
Iyilip salem berin’iz,
Quanishli to‘ylasin
Qaraqalpaq elimiz.

Jipek bolip jayilip

Elime altin guz keldi.
Kelinshek bolip qiyilip
Alatawdan qiz keldi.

Minaw altin bosag‘an’

Iyilip kel kelinshek
Tatiwliqtin’ torqasin
Kiyinip kel kelinshek.

To‘y degen quanishdin’ basi bolar

Toy dese quwrap qalg‘an bas jumalar,
Bul toydi qosiq menen baslayin men
Siyliqti togeberin’ jan ag‘alar.

Toyin’iz qutli bolsin diymen tag‘i

U’lkemnin’ jaynay bersin baxit bag‘i
Jigitler qizdirin’lar merekeni,
Saz shertip qosiq aytar keldi wag‘i

Toy berse awilimnin’ danqi shig‘ar

Toyg‘a dep bala-shag‘a sendey ag‘ar
Toy qadesin sorasam toyxanada
Bermiymen dep qadeni kim buzar.
Yangi kelinga bag‘ishlab qaynonasi yangi quroq ko‘rpacha tikib qo‘yadi va kelin kelgan payt tagiga to‘shaydi. Buning ma’nosi ikki yosh quralib, uvali-juvali bo‘lsin, o‘zidan ko‘paysin degan ma’noda qilinadi. Kelinning ko‘rpa to‘shagini, mebellarini olib kelgan payt yigitning yangalari sandiqni ochadi va sandiqning ichidan kelinning kiyimlari, idish tovoqlari bo‘ladi. Ularni shu yig‘ilgan qarindosh urug‘lariga ko‘rsatadi. Ko‘rpa to‘shaklarini ochayotganda quda tarafdan ko‘rpalarning orasiga mato solib qo‘yadi va ochgan odam shu matoni oladi. Kelinning yuklarini uyning egasi niyat qilib qo‘ygan odamlariga ochdiradi. Yuk ochgan odamlarga berilgan matoni boshqalar peshonasiga surtadi. Bizga ham yetirsin deb. Sochqilar sochiladi. Mebelni tushirgan yigitlarga tuhfa sifatida pul beriladi. Kelinning ko‘rpa-to‘shagini qiz tarafdagi yangalar yig‘adi va kelinning qaynonasi mato beradi. Odatda, qiz yangalar to‘rtta bo‘ladi. Bittasi to‘y sayliga chiqadi va u bosh yanga hisoblanadi. Qolgan uch yangasi to‘y tarafda qoladi. Ikkitasi yuk yig‘adi. Bosh yangaga qaynona yanga ko‘ylak va pul beradi. Yangalar kelinning qaynonasiga qo‘g‘irchoq olib kelib sotadi. Ya’ni bu qo‘g‘irchoq chaqaloq ma’nosida bo‘lib yangi kelin tezroq farzandli bo‘lsin deb qilinadi. To‘ydan keyin qo‘g‘irchoqni kelin o‘ziga olib qo‘yadi.
Bizda qudalarni o‘zgacha usul bilan kutiladi va qudalar uchun o‘zgacha dasturxon yoziladi. Qudalarni yaxshilab kutish uchun qarindosh urug‘lardan chaqqoni qo‘yiladi. Qudalarning ko‘nglini olish shularning zimmasida hisoblanadi. Ayol qudalar bir tog‘ora bo‘rak va patir olib keladi va to‘yga kelganlar shulardan yeyishadi. Buning ma’nosi bizni ham shu kunlarga yetkazsin degani. Kechki to‘y tugagandan keyin, agar qizni uzatib olgan bo‘lsa, qizning yangalari ham kuyov bolaning uyiga boradi.