Bazasi boshqarish

Indeksatsiyalash. Kalit bilan fayl yozuvlariga kirishning samarali 
vositasi indeksatsiyalashdir. Indeksatsiyalashda indeksli qo‘shimcha 
fayl yaratiladi. U ma’lumotlar fayli kalitining barcha mazmunini 
tartiblashtirib o‘zida saqlaydi. Indeksli faylda har bir kalit mazmuni 
uchun ma’lumotlar faylining tegishli yozuviga mo‘ljallangan 
ko‘rsatgich bo‘ladi. Hajmi asosiy fayldan kichik indeksli fayl mavjud 
bo‘lganda berilgan kalit bo‘yicha qidirilayotgan yozuv tez topiladi. 
Ma’lumotlar faylida yozuv ko‘rsatkichi yordamida ushbu yozuvga 
bevosita yo‘l ochiladi. Indeksatsiyalash faqat dastlabki emas, balki 
ikkilamchi kalit bo‘yicha ham amalga oshirilishi mumkin. 
Ma’lumotlar bazasini boshqarishning gibrid tizimi ingl: hybrid 
database management system рус: гибридная система управления 
базой данных Gibrid MBBT. U relyasion va obyektga yo‘naltirilgan 
tizimlarning ijobiy sifatlarini o‘zida mujassamlashtirgan. Relyasion 
MBBT ning tranzaksiyalariga ishlov berish vositalarini o‘z ichiga 

---

14 
olib, obyektga yo‘naltirilgan MBBT ning ko‘pgina ma’lumot turlarini 
ham quvvatlaydi. Gibrid MBBT “tuzilmalashtirilgan so‘rovlar tili” 
SQL dan foydalanadi.
Ma’lumotlar bazasini boshqarishning ko‘p o‘lchamli tizimi ingl: 
multidimensional database management system (MDDBMS) рус: 
многомерная система управления базой данных Ma’lumotlarning 
N-o‘lchamli kub shaklida taqdim etilishini ta’minlaydi. Shu tufayli 
MDDBMS murakkab hujjatlar tizimlarini qayta ishlaydi.
Ma’lumotlar bazasini moslashtirish ingl: database adaptation 
рус: адаптация базы данных Foydalanuvchining muayyan texnik 
vositalari yoki aniq dasturlari boshqaruvidagi ma’lumotlar bazasi 
faoliyatini ta’minlash maqsadida amalga oshiriladigan o‘zgartirishlar 
kiritish. ingl: database publishing рус: выпуск базы данных 
Ma’lumotlar bazasi nusxalarini muallif roziligi asosida cheklanmagan 
shaxslar doirasiga taqdim etish (jumladan, kompyuter xotirasiga 
yozish va bosma matn chop etish orqali ham). Bunday nusxalar soni 
ko‘rsatilgan asarlar tavsifiga ko‘ra mazkur doiradagi shaxslar 
ehtiyojlarini qondirishi lozim.