Bazasi boshqarish

Tezkor xotirani buferli boshqarish 
Operatsion tizim kompyuter ishga tushurilishi bilan yuklanuvchi 
dastur bо’lib, bu dastur foydalanuvchiga shaxsiy kompyuter bilan 
muloqot qilish vositasi bо’lib xizmat qiladi, uning barcha qurilmalari 
ishini boshqarish imkonini beradi. Operatsion tizim yordamida tezkor 
xotiradan foydalanish, disklardagi ma’lumotlarni о’qish, yoki 
axborotlarni disketlarga yozish, amaliy dasturlarni ishga tushurish va 

---

76 
shu kabi turli ishlarni amalga oshiradi. Bundan tashqari quyidagi 
ishlarni ham amalga oshiradi: 

disketlarni turli xilda formatlash; 

disketlarda fayllarning joylashish jadvalini tashkil etish, ularni 
joylashtirish ishlarini, masalan nusxa olish jarayonlarini kuraylik . 
Nusxa olish dasturi ishi vaqtida bir necha о’nlab maxsus vaziyatlarga 
duch kelinishi mumkin, masalan axborotlarni о’qish yoki yozishdaga 
xatolik (disketdagi kerakli axborot joylashgan ba’zi yо’llarning ishdan 
chiqishi), disk yurituvchilarning ishga tayyor emasligi, (disk о’z 
о’rnida emas), nusxa olinayotgan fayl uchun diskda joy yо’qligi va 
h.k. Ana shu vaziyatlardan chiqish ishlarini bajarish va 
foydalanuvchiga bu xaqida kerakli xabar berib borishi kerak. 
Shunday 
qilib, 
operatsion 
tizimning 
asosiy 
vazifasi 
foydalanuvchini uning bajarishi va umuman bilishi ham kerak 
bо’lmagan ana shu zerikarli xamda juda murakkab ishlardan xolis 
etish, kompyuter bilan muloqot qilishda qulayliklar yaratishdir. 
Axborot almashuv tizimlari.
Axborot 
almashuv 
tizimi 
xizmat ko‘rsatishning yangi turi hisoblanib, elektron xotiralar orqali 
ma’lumot almashish jarayonini avtomatlashtirilgan holda amalga 
oshiradi.
Foydalanuvchi harflar dastasi, displey, bosgich va boshqa 
qurilmalar yordamida matnli ma’lumotlarni uzatadi va qabul qiladi. 
Bunda matnlar turli muharrirlar yordamida tahrirlanishi mumkin. 
Tegishli ma’lumotlar bilan bog‘lanishda maxsus qoida va qurilmalar 
ishtirok etadi. Bu jarayon interfeys buferi, xotira buferi va 
ma’lumotlarni uzatish apparati orqali boshqariladi (1.30-rasm). 
Teletekst tizimida har bir xabar 2400 bitG‘sek tezlikda uzatiladi. 
A4 o‘lchamli qog‘ozlarda 1500 belgi joylashadi. Har bir belgi 8-
razryadli raqamlar bilan shifrlanadi va sahifa 5 sek. ichida uzatiladi. 
4.3-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi 
Kompyutеr 
Muxarrir 
Xarflar dastasi 
Xotira 
Xotira bufеri 
Ma'lumotlarni
uzatish apparati 
Bosgich 

---

77 
Teletekst tizimi matnli ma’lumotlarni televizor signallari bilan bir 
qatorda uzatishga mo‘ljallangan. Har bir televizion signal o‘rtasida 
ma’lum bir vaqt bo‘sh qoladi. Ana shu vaqt oralig‘ida 36 KbitG‘sek 
tezlikda tegishli ma’lumotlar uzatiladi. Telemarkazda kelayotgan 
ma’lumotlar ajratiladi va yuborilayotgan xabar vaqt oralig‘ida qayta 
takrorlanadi. 4.4 -rasmda teletekst tizimining ko‘rinishi tasvirlangan. 
4.4-rasm. Teletekst tizimining tuzilishi 
Matn ko‘rilayotgan vaqtda televizor tasvirlari ko‘rinmaydi. 
Teletekst tizimi yordamida oynoma va ro‘znomalardan olingan 
maqolalar uzatilishi mumkin. 

Ma’lumotlar almashuvi - WINDOWS dasturlararo ma’lumotlar
almashuviga ega. Bu maxsus Clipboard (ma’lumotlar buferi), yoki 
DDE (ma’lumotlarning dinamik almashinuvi , ya’ni boshqa dastur
natijalaridan foydalanish), yoki OLE (ma’lumotlarni ulash yoki
bog‘lash) yordamida amalga oshiriladi. 

Clipboard Viewer - buferdagi ma’lumotlarni kо’rish 

FAR Manager, keyinchalik FAR, dasturining muallifi — 
Yevgeniy Roshal (Rossiya). Ushbu dasturning interfeysi NC juda 
о’xshash bо’lib, lekin faqatgina Windows tizimida ishlash uchun 
mо’ljallangan. FAR dasturi maxsus dastur-kliyent FTP bilan ishlashga 
mо’ljallangan va tekst redaktori bevosita buferdagi ma’lumotlarni 
о’qiy olish imkoniga ega. Kataloglarga qо’shimcha izoxlar berish 
imkoni ham mavjud. 

Bu dastur fayllar va direktoriyalar bilan asosiy amallarni: 
qidirish, nusxa kо’chirish, qayta nomlash,о’chirish kabilarni 
soddaroq,qulayroq va yaqqol bajaradi. 

Shunday qilib,FAR operatsion tizim vazifalarni bajaradi va 
uning imkoniyatlarini kengaytiradi.Operatsion tizimning buyruqlari 
bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri FAR dan chiqmasdan turib ishlash mumkin.