Bazasi boshqarish

Predmet sohani infologik, datalogik va jismoniy modellari 
Ma’lumotlarning infologik modeli-biror bir kompyuter va MBBT 
ga bog‘liq bo‘lmagan, umumlashtirilgan jarayon sohasi tavsifidir. (ish 
jarayonlari, qiymatlar to‘plami, qiymatlar tipi, uzunligi, o‘zaro 
bog‘liqligi va h-zo)
Insonga mo‘ljallab tavsiflangan model, qiymatlarni saqlash uchun 
xizmat qiladigan jismoniy soha parametrlariga bog‘liq bo‘lmaydi. 
Ushbu model tavsifi kompyuter uchun emas, balki insonlarga 
mo‘ljallanadi. Infologik model jarayon sohasini to‘liq akslantirganligi 
uchun ish jarayonida biror bir 
o‘zgarish sodir bo‘lmasa 
o‘zgartirilmaydi. 
Infologik jihatidan ma’lumotlarni tizim xotirasida ifodalash 
shakliga bog‘liq bo‘lmagan holda mazmuni bilan bog‘liq savollar 
qaraladi, ya’ni: 
1. Tizimdagi real dunyoning qaysi obyektlari va jarayonlari 
haqidagi ma’lumotlarni yig‘ish va qayta ishlash talab etilgan? 
2. Ularda qaysi asosiy xarakteristkalar va o‘zaro aloqalar inobatga 
olinadi? 
3. Axborot tizimiga obyektlar va jarayonlar haqidagi qaysi 
tushunchalar kiritiladi hamda ularning qaysi xarakteristka va o‘zaro 
aloqalarini aniqlashtirish zarur? 
Shunday qilib, infologik loyihalashda tizimni axborot talabini 
tashkil etuvchi real dunyo, ya’ni predmet soha aniqlanadi. 
Infologik model kompyuterda masalani echish jarayonlarini inson 
tushunchasiga muvofiq ravishda tasvirlash uchun xizmat qiladi. Bu 
model ma’lumotlarni saqlash parametrlariga bog‘liq emas. Bunday 
modelni qurish uchun juda ko‘plab uslublar mavjud. Ular graf 
modellari, semantik tarmoqlar, ‘mohiyat-bog‘lanish’ modeli va h-
zolardir. 
Ma’lumotlarning datalogik modeli - Infologik model MBBT 
uchun ‘tushunarli’ bo‘lgan kompyuterga yo‘naltirilgan datologik 
modelda o‘z aksini topishi lozim. 
Datologik aspektda axborotni axborot tizimida tasvirlash savollari 
qaraladi. Datologik loyihalashda ma’lumotlarni qabul qilish, saqlash 

---

143 
va qayta ishlash vositalarining imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda 
tizimda axborot yordamida ma’lumotlarni mos ifodalash shakllari 
ishlab chiqiladi hamda axborotni tasvirlash va o‘zgartirish model va 
metodlari keltiriladi. 
8.3.-rasm 
Faoliyat sohasi (MB da akslantirilgan haqiqiy qismi) 
Datalogik modelda infologik model ma’lumotlari tuzilmasi aniq 
bir modelda (ierarxiya, tarmoqsimon, relyatsion) ko‘riladi. Hozirgi 
kunda ma’lumotlar datalogik modeli relyatsion talab asosida 
yaratiladi. 
Ma’lumotlarning jismoniy modeli- Ma’lumotlarni kompyuterda 
biror bir MBBT da jismoniy tashkil qilinishi va ma’lumotlar kiritilishi 
jismoniy modelni tashkil qiladi. Jismoniy modelda datalogik modelda 
yaratilgan tuzilma bevosita tanlangan MBBT da ko‘riladi. 
Datologik va jismoniy modellar kompyuterga yo‘naltirilgan 
hisoblanadi. 
Kompyuter uchun mo‘ljallangan modellar aniq bir MBBT ga 
mo‘ljallab yozilishi lozim. MBBT tavsiflangan modellarga asoslangan 
holda qiymatlarga kirish imkonini yaratadi.
Yuqoridagi ishlar amalga oshirilgandan so‘ng MBBT da MB 
yaratiladi. Uch karali (infologik, datalogik va jismoniy) arxitektura 
saqlanayotgan ma’lumotlarning mustaqilligini ta’minlaydi va ular 
foydalanilayotgan amaliy dasturlarga bog‘liq bo‘lmaydi. MB 
administratori (MBA) zaruriyat tug‘ilganda ma’lumotlarni boshqa 
tashqi xotiraga ko‘chirishi yoki jismoniy modelga o‘zgartirish kiritib, 
uning jismoniy tuzilmasini o‘zgartirishi mumkin. MBA tizimga yangi