Бек, А. А. Волоколамское шоссе. Красноярск. 1960. Ebook 2013
Download 1.26 Mb.
|
шоссе (1)
|
10
Tanishuvimizning birinchi oqshomidayoq Baurjon Momish-Uli polkga kelgan komandirlar - urushga yangi kelganlar bilan qanday suhbatlashayotganini eshitish nasib etdi. U askarning ruhi haqida gapirdi. G'oyani asta-sekin rivojlantirib, u, aytmoqchi, Volo- Kolamsk shossesi yaqinidagi janglardan biri haqida gapirib berdi. Yuragim urib ketdi. Tezda daftarimni olib, ochko'zlik bilan yozdim. Hali ham omadga ishonmay, taxmin qildim: mana ular uzoq kutilgan hikoyaning sahifalari. Suhbatdan bir daqiqa o'tib, men Baurjon Momish-Ulidan Volokolamsk shossesi yaqinidagi janglar tarixini boshidan oxirigacha aytib berishni so'radim . Yo'q, - javob qildi Baurjon Momish-Uli, - men sizga hech narsa aytmayman. Keyingi suhbatimizdan o‘quvchi xabardor. 6 Men bu ishda Baurjan Momish-Ulining nohaqlik qilganiga shubha qilmasdim. Men u xohlagan narsani xohlardim: haqiqat. Biroq, uning odamlarga, ayniqsa, askar taqdirini boshdan kechirmaganlarga nisbatan baholari ko'pincha keraksiz tikanli edi. Menimcha, bu qisman Baurjonning yoshligi bilan bog'liq. Biz uchrashgan kuni u o'ttiz yoshda edi. Qattiq rad javobini olgach, men turib olishni to'xtatdim, lekin Bourjon bilan ko'p kunlarni yonma-yon o'tkazdim. U sevardi va gapirishni bilar edi. Fursatdan foydalanib, sabr bilan yozdim. U menga o'rganib qolgan. Men uning hayoti haqidagi hikoyani Baurjanning do‘stlaridan o‘rgandim. Maktabda unga ikkita laqab berildi: Katta ko'zlar va Shan-Tayms. Ikkinchisi, so'zma-so'z tarjima qilinganda, " changga kirish mumkin emas" degan ma'noni anglatadi. Afsonaviy otning nomi shunday ediki, tuyogʻi koʻtarilgan chang ham unga tegmasdi. Bir kuni men Bourjonga aytdim: Va men siz haqingizda yozaman. Va bir joyda men maktabda Shan-Times bo'lganingizni aniq aytib o'taman. U tabassum qildi. Tabassum uni o'zgartirdi. Qattiq yuz birdan bolalarcha bo'lib ketdi. Sen esa artilleriya otisan, - dedi u mehr bilan. Xafa bo'lmang, bu iltifot. Artilleriya o'n bir ot sekin harakat qilmoqda, uni aylantirish qiyin, lekin burilib, asbobni o'zi bilan birga tortadi. Sen meni aylantirding... Men senga xohlaganingning hammasini aytib beraman. Ammo keling, rozi bo'laylik ... Bir oz orqaga suyanib, qinidan qilichni sug'urib oldi. Shishasiz kichkina chiroq bilan xira yoritilgan past, nam qazilmada engil naqshli pichoq yaltirab turardi. Keling, rozi bo'laylik, - davom etdi u. Siz haqiqatni yozishga majbursiz . Menga tayyor kitobni olib keling. Men birinchi bobni o'qiyman, aytaman: "Yomon, noto'g'ri! Chap qo'lingizni stol ustiga qo'ying." Bir marta! Chap qo'l pastga! Men ikkinchi bobni o'qiyman: “Yomon, noto'g'ri! O'ng qo'lingizni stolga qo'ying." Bir marta! O'ng qo'l pastga! To'g'rimi? Men roziman, deb javob berdim. Ikkimiz hazil qildik, lekin jilmaydik. Mo'g'ul tilida emas, katta qora ko'zlar menga qiziquvchan tikildi. Yaxshi, dedi. Qog'ozni qo'ying, qalam oling. Yozing: "Birinchi bob. Qo'rquv". QORQ 1 Yozing, - dedi Baurjon Momish-Uli, - "Birinchi bob. Qo'rquv". O‘ylanib turib dedi: "Qo'rquvni bilmagan holda, Panfilovlar birinchi jangga shoshilishdi ..." Sizningcha, nima deb o'ylaysiz: to'g'ri boshlanish? Bilmadim, dedim ikkilanib. Adabiyotning kaprallari shunday yozadilar, - dedi u qattiq ohangda. — Bu yerda yashayotgan shu kunlarda sizni ikki-uchta mina gohida yorilib ketadigan, o‘qlar hushtak chaladigan yerlarga olib borishni ataylab buyurgandim. Men qo'rquvni boshdan kechirishingizni xohlardim. Tasdiqlashingiz shart emas, men qo'rquvni bosishingiz kerakligini tan olmasdan bilaman. Xo'sh, nega siz va yozuvchi hamkasblaringiz siz kabi emas, balki qandaydir g'ayritabiiy odamlar kurashayotganini tasavvur qilasiz? Nega askar sizda mavjud bo'lgan insoniy tuyg'ulardan mahrum, deb o'ylaysiz? Sizningcha, u qanday zot, pastroq zot? Yoki, aksincha, qandaydir oliy ijod? Balki, sizningcha, qahramonlik tabiat in’omidir? Yoki paltolar bilan birga bir marta kapitanning sovg'asi 12 qo'rqmaslikni beradi, ro'yxatda belgilash: "qabul qilingan", "qabul qilingan "? Men allaqachon urushda ko'p vaqt o'tkazdim, men polk komandiri bo'ldim va menimcha, ta'kidlash uchun asosim bor: bu unday emas! Nemislar bepoyon yurtimizga bostirib kirganlarida nimaga ishondilar ? Ular general qo'rquv ular bilan tank ustunlari boshida sharqiy yurishga borishiga amin edilar, ularning oldida barcha tirik mavjudotlar ta'zim qiladi yoki yuguradi. 1941 yil 15 oktyabrdan 16 oktyabrga o'tar kechasi bo'lib o'tgan birinchi jangimiz ham qo'rquvga qarshi kurash edi. Va yetti hafta o'tgach, biz nemislarni Moskvadan itarib yuborganimizda, General Fear ham ularning orqasidan yugurdi. Nihoyat ular, ehtimol, bu urushda birinchi marta qo'rquv orqasidan quvish nimani anglatishini bilib oldilar. 2 Oktyabr oyining o'rtalariga qadar, Moskva yaqinidagi chegaralarda janglar boshlangan paytgacha, biz janglarda qatnashmadik . Qozog‘istonni tark etib, biz bir yarim oy Leningrad viloyatining botqoqlarida, frontdan o‘ttiz qirq kilometr uzoqlikda, ikkinchi mudofaa chizig‘ida, Oliy qo‘mondonlik zahirasi ro‘yxatida yashadik. 6 oktyabr kuni ertalab men buyruq oldim: batalonni ogohlantirib, eng yaqin temir yo'l chetiga o'tish. U erda biz allaqachon vagonlar va platformalarni kutayotgan edik. Cho'kib, biz tunga yo'l oldik. Qayerda? Hatto men, batalyon komandiri ham hozircha buni bilmasligim kerak edi. Biz frontga emas, frontdan uzoqlashayotgandek tuyuldi. Poyezd harakatlanayotganda oraliq nuqtalardan o‘tib, Bologoe bog‘lovchi stansiyasiga yugurdi . Yo'lda Bologoyeda biz uchun tushlik tayyor ekanligini aytishdi. Lekin kimdir shoshildi, kimdir bizning eshelonlarni qamchiladi. Kechki ovqat berilmadi. Lokomotivlarni almashtirish ikki-uch daqiqada amalga oshirildi. Shox - va yana yo'lda! Bolidan qayerga burilishni hamma qiziqib kutardi . Tez orada ma'lum bo'ldi: Moskvaga. Bizning eshelonlarimiz, 316-piyodalar diviziyasi, to'xtash joylarida tezligini pasaytirmasdan, bir yarim-ikki soat oralig'ida u erga shoshildi. 13 Nega, qanday maqsadlarda bizni o'tkazishyapti? Noma'lum. Nega biz bunday tezlikda yuguryapmiz? Moskvadan qayerga, qaysi yo'lga boramiz? Qayerda to'xtab qolamiz? Noma'lum Noma'lum. G'ayrioddiy tez harakat barchada tashvishli hayajonga sabab bo'ldi . Men o'yladim: nihoyat haqiqiy narsa, nihoyat biznesda, jangda! 3 Moskvadan bir yuz yigirma kilometr g'arbda joylashgan Volokolamsk yaqinidagi o'rmonga tushdik . Meni stansiyaga polk komandiri huzuriga chaqirishdi. Men tuval yonida tizilgan perchinli minoralarni eslayman , kamuflyaj naqshlari bilan bo'yalgan - yashil va kulrang dog'lar. Bu neft va benzin idishlari edi. bu temir minoralar bir vaqtning o‘zida asta-sekin ko‘tarilishini ko‘rishimni bilarmidim? bir lahzaga osilgan bo'lsa, yiqilib? Vokzal binosiga yaqinlashganimda - keyinroq undan bo'sh derazalar ustidagi dumlari kuygan ochiq g'isht qutisi qolgan edi - men uzoqdan to'plar bilan to'la uzun platformalar poezdiga ko'zim tushdi. Kimdir menga qo'ng'iroq qildi. Poyezdda men diviziyamiz artilleriya polki komandiri polkovnik Malininni ko‘rdim. Bir ko‘ring, dindan qayt, dedi. — Xo roshi? Men artilleriyachi, batareya komandiri, o‘z talabim bilan piyoda askarlarga o‘tganimni bilgan kunidanoq u meni murtad deb atadi. Qurollar zavod usulida yog'langan - yuqoridan qoraygan qalin to'p moyining qalin qatlami bilan. Bizning diviziya artilleriyamizdan tashqari ular bu yerga endigina yetib kelishdi. Voy, dedim, og'irlari bor! Biz bu begemotlarni serflar kabi o'rnatamiz ... Biz uzoq muddatga shu yerdamizmi? ; I Biz qishlashimiz kerak. Men xafa bo'ldim. Shunga qaramay, bu biz orqada, yana zaxirada ekanligimizni anglatadi. to'rt kun oldin radio orqali butun dunyoga: "Qizil Armiya yo'q qilindi, Moskvaga yo'l ochiq" deb e'lon qilgan Vyazmadan narida nemislar Moskvani ko'rayotgan frontni kesib o'tganini bilmasdim. ." Va o'sha paytda Moskva shahar chegaralaridan bir yuz yigirma-yuz ellik kilometr uzoqlikda, tarixga "poytaxtga uzoqdan yaqinlashish" nomi bilan kirgan yangi jabhani jadal ravishda yaratdi. Fuqarolik kiyimidagi kommunistik batalyonlar Moskva temir yo'l vokzallaridan nutq va orkestrlarsiz yo'lga chiqdilar , yo'lda qurol va kiyim-kechaklarni olishdi. Biz kelishimizga bir-ikki kun qolganida Oliy Kengash nomidagi piyodalar maktabi yuk mashinalarida Volokolamsk orqali Moskva dengiziga ko‘chirildi; Moskva Qizil Bayroq ordenili artilleriya maktabi o'quv qurollari bilan u erga ergashdi. Moskva - Men bu yuksak so'zni aytaman, bu shtab, Kreml, Vatan degan ma'noni anglatadi - Moskva dushmanni kutib olish uchun yangi kuchlar va qurollarni, shu jumladan bu qurollarni yubordi. Polk shtab-kvartirasi diviziyaga Volokolamsk viloyatidagi mudofaa inshootlarini qabul qilish va jihozlash buyurilganligini tasdiqladi. Menga batalonimning guruhini ko‘rsatishdi. 4 Kechqurun biz Volokolamskdan o'ttiz kilometr uzoqlikdagi Ruza daryosiga tungi yurishga chiqdik. Janubiy Qozog'istonda yashovchi, men qishning oxiriga o'rganib qolganman, lekin bu erda, Moskva viloyatida, oktyabr oyining boshida ertalab sovuq edi. Tong otishi bilan muzlagan yo‘l bo‘ylab, g‘ildiraklar bilan yulib tashlangan qotib qolgan loy bo‘ylab, biz batalyon uchastkamizdagi eng katta aholi punkti bo‘lgan Novlyanskoye qishlog‘iga yaqinlashdik. Ko'z darhol bulutli osmonda qoraygan past qo'ng'iroq minorasining siluetini ta'kidladi. Batalonni qishloq yaqinida, o'rmonda qoldirib, men jahon kompaniyalari qo'mondoni bilan razvedkaga chiqdim. Mening batalonim o'ralgan Ruza qirg'og'i bo'ylab etti kilometr o'lchandi. Jangda, bizning qoidalarimizga ko'ra, bunday sektor hatto polk uchun ham katta. Bu, odmako, emas 15 yashagan. Ishonchim komilki, agar dushman haqiqatan ham bu yerga kelib qolsa, uni bizning yetti kilometrda batalon emas, besh-o‘n batalyon kutib oladi. Bunday hisob-kitob bilan, men istehkomlarni tayyorlash kerak, deb o'yladim. Tabiatni chizishimni kutmang. Oldimizdagi manzara go'zal edimi yoki yo'qmi, bilmayman. Qorong'i oynada, ular topografiyada aytganidek, keng, sust Ruza emas, go'yo o'yilgan, katta barglari yoyilgan bo'lib, ularda, ehtimol, yozda oq zambaklar gullaydi. Balki bu go'zaldir, lekin men o'zimga e'tibor qaratdim: ahmoq daryo, u sayoz va dushmanning o'tishi uchun qulay. Biroq, biz tomondagi qirg'oq yonbag'irlari tanklar o'tishi mumkin bo'lmagan holga keltirildi: yangi uzilgan loy bilan yaltirab, belkurak izlari saqlanib qolgan, harbiy tilda eskarp deb ataladigan shaffof tog'ora suvga qulab tushdi. Daryoning narigi tomonida uzoqni ko'rish mumkin edi - ochiq dalalar va alohida massivlar yoki, ular aytganidek, o'rmonning takozlari. Bir joyda, Novlyanskoye qishlog'idan biroz qiyshayib, qarama-qarshi qirg'oqdagi o'rmon deyarli darhol suvga tutashdi. Unda, ehtimol, rus kuzgi o'rmonini chizgan rassom orzu qiladigan hamma narsa bor edi, lekin bu to'siq menga jirkanch tuyuldi: bu erda, bizning olovimizdan yashiringan dushman hujumga diqqatini jamlashi mumkin edi. JK Bu qarag'aylar va archalar bilan do'zaxga! Ularni kesib tashlang! O'rmonni daryodan uzoqroqqa ko'chiring! Aytganimizdek, hech birimiz bu erda tez orada janglar bo'lishini kutmagan bo'lsak ham, bizga mudofaa chizig'ini jihozlash vazifasi berildi va biz buni Qizil Armiya ofitserlari va askarlari uchun bo'lgani kabi, to'liq vijdonan bajarishimiz kerak edi. 5 Ertasi kuni chekinishning birinchi xabarchilari paydo bo'ldi : aholi hamma narsani bir joyda qoldirib, sarson-sargardon bo'lib ketishdi; ular orasida qamaldan kichik guruhlarga bo'lingan jangchilar ham bor edi. Men ularni birinchi marta batalyon oshxonasida - askarlar paltosida sayr qiluvchilarni uchratdim. 16 Ular olovda isinishdi. Ularni iqtisodiy vzvod komandiri, urushdan oldin unchalik katta bo'lmagan qurilish loyihasining direktori bo'lgan keksa leytenant Ponomarev qiziqish bilan ko'rib chiqdi . O'sha kuni oshxonada ishlagan oshpazlar va jangchilar ham bu erga to'planishdi ... Ponomarev “Diqqat!” deb buyruq berdi. va hisobot bilan yugurdi. o‘tirganlarga so‘roq bilan qaradim gulxan: u erda ba'zi odamlar o'rnidan turdi, ba'zilari shunchaki ko'chib ketishdi. Qanday odamlar? Men so'radim. Qizil Armiyaning cho'ntakli kichkina askari olovdan chiqdi. Atrofdan, o'rtoq katta leytenant! O'sha kuni ertalab men bu so'zni birinchi marta eshitdim. Qanday muhit? Qayerda? Vyazma yaqinida, o'rtoq katta leytenant ... Endi u bu erga shoshilmoqda. JSSV? Kimligi ma'lum. /, nemis ... Uni ko'rdingizmi? Uni ko'rasizmi? No'xat, minalar kabi quyiladi ... Yoki avtomagistral bo'ylab tanklarda yugurib, har tomonga o'q uzadi. Siz tanklarni ko'rdingizmi? Kinoda, o'rtoq katta leytenant, tanklarga bemalol qarash mumkin ... Ammo bu erda qarashga vaqt yo'q! Ko'zlardagi hamma narsa to'sqinlik qiladi, u shovqin-suron va har tomonga otilganda yorug'likni ko'rmaysiz . Miltiq qayerda? Men bilan, xavfsiz ... Men uzr so'rayman, o'rtoq katta leytenant, tozalanmagan ... Qayerdasiz? Shakllanish uchun Moskvaga... Tez yurdik, ko‘pchilikni ortda qoldirdik. Men, o‘rtoq katta leytenant, ularni olib chiqish uchun qo‘mondonlikka oldim... Moskvada, jangni qabul qilamiz, deyishadi. Endi ketaylik... Bu yerda sovib ketolmaymiz, u tez orada keladi... Qozonxonangizdan kechki ovqatlanasizmi, o‘rtoq katta leytenant? Kichkina, cho'ntakli askarning parvozni tan olgan soddaligi ayniqsa dahshatli edi. Uni qiziqish bilan tinglashdi. Men uning “qismi”ni yana bir bor ko‘zdan kechirdim. Hamma uzoq vaqtdan beri soqolini qilmagan, yuzlarini uzoq vaqt yuvmagan, shundan yuzlarida xuddi shu kulrang qoplama yotardi. Etiklar va o'rashlarda, olovda quritilmagan loy. Hammasi paltolarida nishonsiz edi. Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|