Бек, А. А. Волоколамское шоссе. Красноярск. 1960. Ebook 2013
Download 1.26 Mb.
|
шоссе (1)
|
20
1. Men dugonasida yerga tikilib o‘tirdim, pastga tushgan boshimni qo‘llarimga qo‘yib mana shunday (Baurjon Mo‘mish-Uli qanday o‘tirganini ko‘rsatdi), o‘ylanib qoldim. Kirsam maylimi, oʻrtoq batalyon komandiri? Men boshimni qimirlatib qo‘ydim. Pulemyotchilar rotasining siyosiy instruktori Jalmuhammad Bo‘zjonov kirib keldi. Oqsoqol, — dedi Bo‘zjonov qozoq tilida jimgina. Oqsoqol so'zma-so'z tarjimada "kulrang soqol" deb tarjima qilingan; tav oilaning kattasini ota deymiz. Shuning uchun Bo‘zjonov ba’zan menga qo‘ng‘iroq qildi. Bo‘zjonovga qaradim. Uning mehribon, yumaloq yuzi endi xafa edi. Oqsoqol ... rotada favqulodda holat] Serjant Baramboev o‘zini qo‘liga otdi. Baramboev? Ha... Kimdir yuragimni siqib qo'ygandek bo'ldi. Darhol hamma narsa og'riyapti: ko'krak, bo'yin, oshqozon. Baramboev ham men kabi qozoq, qo‘li mohir qozoq, pulemyot ekipaji komandiri, men kutmagan odam edi. U bilan nima qildingiz? O'ldirilganmi? Yo'q... bog'langan va... Nima bo `pti? Hibsga olinib, sizga olib kelindi. U qayerda? Bu yerda bering! Trk... Demak, mening batalyonimda birinchi sotqin, birinchi arbalet paydo bo‘lgan. Va kim? Oh, Baramboev !.. Sekin qadam tashlab, ichkariga kirdi. Avvaliga men uni tanimadim. Kulrang va oqsoqlangan yuzi xuddi niqobdek muzlagandek edi. Bu ruhiy kasallarning yuzlari. U bog'langan chap qo'lini havoda ushlab turdi; doka orqali yangi qon oqib chiqdi. O'ng qo'li qimirladi, lekin mening ko'zimga qarab, Baramboev salom berishga jur'at etmadi. Qo'l qo'rqib tushdi. Gapiring! buyurdim. Bu, o'rtoq batalyon komandiri, men o'zim bilmayman, qanday qilib ... Bu qasddan emas ... Men o'zim bilmayman. 21 U o'jarlik bilan bu iborani g'o'ldiradi. Gapiring! U mendan hech qanday la'nat eshitmadi, garchi u buni kutgan bo'lsa kerak. Qasam ichish kerak bo'lmagan paytlar bor . Baramboyevning aytishicha, u o‘rmonga yugurib kirib ketayotib, qoqilib, yiqilib tushgan va miltiq o‘q uzgan. •— Yolg'on! - Men aytdim. - Siz qo'rqoqsiz! Xoin! Rodi bunday halokatga! Men soatimga qaradim: taxminan uchta edi. Leytenant Rahimov! Rahimov batalyon shtab boshlig‘i edi. U astal. •— Leytenant Rahimov! Qizil Armiya askari Bloxni bu yerga chaqiring. Darhol kelsin. - Ha, o'rtoq batalyon komandiri. Bir soat va chorakda, o'n olti nolga teng, bu chekka yaqinidagi kliringda batalonni shakllantirishni yakunlang ... Bo'ldi. Bor! Rahimovga buyruq berdim. Men bilan nima qilmoqchisiz? Men bilan nima qilmoqchisiz? – Baramboev aytishga ulgurmay qolishidan qo‘rqqandek shoshib gapirdi. Men shakllanishdan oldin otaman! Baramboev tiz cho'kdi. Uning sog'lom va bog'langan , sharmandali qonga bo'yalgan qo'llari menga cho'zildi. O‘rtoq batalyon komandiri, rostini aytaman!.. O‘rtoq batalyon komandiri, men o‘zimman... ataylab... O'rindan turish! - Men aytdim. - Hech bo'lmaganda, qurt emas, balki o'lishga muvaffaq bo'ling. Kechirasiz! O'rindan turish! U o'rnidan turdi. “Oh, Baramboev, Baramboev! — dedi Bo‘zjonov ohista. - Ayting-chi, nima deb o'yladingiz? Bir lahzaga o'zim aytgandek bo'ldi go'yo men buyurganimdek: "Jim bo'l!" Men o‘ylamagandim... — deb ming‘irladi Baramboyev. “ Men bir daqiqa ham o'ylamadim!... Qanday qilib o'zim ham bilmayman. U yana bu iboraga somondek yopishdi. Yolg'on gapirma, Baramboev! - dedi Bozzanov. - Batalyon komandiriga haqiqatni ayting. Rost, rost... Keyin qonga qarayman, 22 o'zimga keldim: nega men? Jin ursin... Meni otmang! Kechirasiz, o‘rtoq batalyon komandiri! Ehtimol, o'sha paytda u haqiqatni gapirgandir. Balki u bilan aynan shunday bo'lgandir: aqlning tutilishi, qo'rquv tufayli buzilgan qalbning bir zumda halokati. Ammo ular shunchaki jang maydonidan qochib ketishadi va ular Vatan oldida jinoyatchi bo'lishadi, ko'pincha bu qanday sodir bo'lishini keyinchalik tushunmaydilar. Men Bo‘zjonovga aytdim: Buning o'rniga Bloch guruh rahbari bo'ladi. Va bu otryad, u bilan birga yashagan va qochgan odamlar, uni saflar oldida otib tashlaydi. Bo‘zjonov menga engashib, pichirlab dedi: Oqsoqol, haqqimiz bormi? Ha! Men javob berdim. -Unda kimgadir javob beraman, lekin bir soatdan keyin aytganimni qilaman. Va siz hisobot tayyorlaysiz. Qizil Armiya askari Blox nafasi chiqib, dugga ichiga kirdi . Burnini hidlab, engil, bir oz chizilgan qoshlarini qimirlatib, u kelganini unchalik izchil bo'lmagan holda aytdi. Seni nega chaqirganimni bilasanmi? Men so'radim. Yo'q, o'rtoq batalyon komandiri. Buni qarang... Taniysizmi? Baramboevga ishora qildim. Oh, sen! .. - dedi Bloch. Ovozda nafrat ham, achinish ham eshitildi. - Va tumshug'i qandaydir iflos bo'lib qoldi! Siz uni otib tashlaysiz - sizning otryadingiz ... Bloch rangi oqarib ketdi. Chuqur nafas olib : Buni qilaylik, o‘rtoq batalyon komandiri. Men sizni otryad rahbari qilib tayinlayman. Siyosiy instruktor Bo‘zjonov bilan birga o‘sha odamlarni tayyorlang . va Qizil Armiya yulduzini yirtib tashladim . U kulrang, muzlagan yuz bilan turdi, qo'llari tushib ketdi. 2 "P" harfi shaklida saf tortgan batalonga chiqdim . O'rtasida 23 Baramboev odamlar tomonidan qoplanmagan ochiq safda, belbog'siz shinelda, safga qarab turardi. Batalyon, jim bo'l! Rahimov buyruq berdi. Sukunatda har doim qo‘mondonning qulog‘iga ilinadigan o‘ziga xos bir tovush charaqlab, uzilib qoldi: miltiqlar birdek harakatlanib, qotib qoldi. Qorong'i qalbda bir zum quvonch uchqunladi . Yo'q, bu palto kiygan olomon emas, bular askarlar, kuchlar, batalonlar. Sizning buyrug'ingiz bilan batalyon saf tortildi! —* Rahimov aniq xabar berdi. Shu soatda rus dalasida qo‘li sharmandalarcha bog‘langan, kamarsiz va yulduzsiz odam shakllanish oldida turardi, har bir so‘z – hatto odatiy hisobot formulasi ham – qalblarni hayajonga solardi. Blochning otryadi rahbari! Bo'limdan menga keling ! buyurdim. # Ular dala bo'ylab indamay yurishdi - kalta Bloch va sazhen Galliulin oldida , ularning orqasida kecha avtomatda navbatchilik qilayotgan Murin va Dobryakov - boshning orqa tomonida, oyog'ida juda jiddiy yurishdi. yon tomondan urayotgan shamoldan yuzlarini burmay, yuzlab odamlarning nigohi ostida beixtiyor tortib olishga urinardi. Ammo ular xavotirda edilar. Bloch buyurdi: Otryad, to'xtang! Miltiqlar bir harakatda elkadan oyoqqa tushdi ; u xabar berishni unutib, menga qaradi. Men o'zim unga qarab qadam tashladim, uni visor ostiga oldim. U xuddi shunday javob berdi va reglamentda talab qilinganidek, u bo'lim bilan kelganini unchalik izchil bo'lmagan holda aytdi. Nega, ayniqsa shu soatda so'rayapsizmi? Ha, aynan shu soatda biz armiya, harbiy qism ekanligimizni har bir mayda-chuydasi bilan ta’kidlashga harakat qildim. Bir qatorda turib, otryad buyruq bo'yicha safga o'girildi. Men aytdim: O'rtoq askarlar va komandirlar! Oldingdagilar “Signal!” deb chaqirganimda yugurib ketishdi. - va buyruq berdi: "Qurolda!" Bir daqiqadan so'ng ular o'zlariga kelib, qaytib kelishdi. Ammo ulardan biri qaytib kelmadi - ularning qo'mondoni. U frontdan qochish uchun o‘zini qo‘liga otdi . Vatanga xiyonat qilgan bu qo'rqoq 24 Endi mening buyrug'im bilan otishdi. Mana u! Baramboevga o'girilib, barmog'imni ko'rsatdim . U menga, yolg‘iz menga, umid izlab qaradi. Men davom etdim: , erdan, osmondan zavq olishni xohlaydi . Va u shunday qaror qildi: siz o'lasiz, men esa yashayman. Parazitlar shunday yashaydi - birovning hisobidan. Ular meni qimirlamasdan tinglashdi. Qarshimda turgan yuzlab odamlar hamma ham omon qolmasligini, boshqalarni o‘lim safdan tortib olishini bilishardi, lekin o‘sha damda hamma qandaydir chegarani kesib o‘tdi va men ularning qalbida to‘lqinlanayotganini so‘z bilan ifodaladim. Ha, ular jangda halok bo'lishadi. Ammo jangchi sifatida halok bo'lganlar vatanda unutilmaydi. O'g'il-qizlari faxr bilan aytadilar: "Otamiz Vatan urushi qahramoni edi!" Nevara, chevaralar ham shunday deyishadi. Ammo biz o'lamizmi? Yo'q. Jangchi jangga o‘lish uchun emas, dushmanni o‘ldirish uchun boradi. Janglarda bo'lib, harbiy burchini bajarib , uyiga qaytgan kishi ham Vatan urushi qahramoni deb nomlanadi. Qanday mag'rur, naqadar yoqimli eshitiladi: qahramon! Biz, halol kurashchilar, shon-shuhratning shirinligini tatib ko‘ramiz, siz esa, – yana Baramboyevga yuzlandim, – sizlar bu yerda o‘likdek, nomus va vijdonsiz cho‘kib ketasiz. Farzandlaringiz sizdan voz kechishadi. Kechirasiz...” dedi Baramboev qozoqcha ohista. Nima, bolalarni eslaysizmi? Ular xoinning bolalari bo'ldilar . Ular sendan uyaladilar, otalari kimligini yashiradilar. Xotiningiz saf oldida otilgan qo'rqoq, xoinning bevasiga aylanadi. U sizning xotiningiz bo'lishga qaror qilgan o'sha baxtsiz kunni dahshat bilan eslaydi. Biz siz haqingizda uyda yozamiz. U yerdagi hamma bilsin, biz sizni o‘zimiz yo‘q qildik. Kechirasiz... Meni jangga yuboring... Baramboev buni unchalik aniq aytmadi, lekin sezildi: hamma uni eshitdi. Yo'q! - Men aytdim. Hammamiz jangga boramiz! Butun batalon jangga boradi! Men qadam bosib chaqirgan bu jangchilarni ko'ryapsizmi? Siz ularni taniysizmi? Bu siz buyurgan otryad, ular siz bilan birga yugurishdi, lekin qaytib kelishdi . Va ular jangga kirish sharafidan mahrum bo'lishmagan. bilan yashagansiz 25 ular bir qozondan yeb, yonma-yon, bir xil palto ostida , halol askardek uxladilar. Ular jangga boradilar. Bloch, Galliulin , Dobryakov va Murin - hamma jangga kirishadi, o'qlar va snaryadlar ostida qoladilar. Lekin avval seni, jangdan qochgan qo'rqoqni otib tashlashadi! Va men buyruqni aytdim: Bo'lim, hamma yoq! Birdan rangi oqarib, jangchilar o'girildi. Men yuzim sovib ketganini his qildim . Qizil Armiya askari Bloch! Xiyonatchidan paltoni olib tashlang! Blox g'amgin ohangda Baramboevga yaqinlashdi. Men ko'rdim: uning, Baramboevning bog'lanmagan o'ng qo'li ko'tarilib , ilgaklarni o'z-o'zidan yecha boshladi. Bu meni hayratda qoldirdi. Yo‘q, go‘yo yashashga ishtiyoqi kuchli bo‘lgan uning yashashga irodasi yo‘q edi – u o‘limni sekingina qabul qildi. Palto olib tashlandi. Bloch uni tashladi va bo'limga qaytdi . Xoin, hamma yoq! Baramboev menga oxirgi marta iltijo bilan tikilib, boshini burdi. Men buyurdim: Qo'rqoq, Vatan xoini, qasamni buzuvchi uchun ... ayriliq ... Miltiqlar ko'tarilib, muzlab qoldi. Lekin biri titrab ketdi. Murin lablari oppoq, qaltirab turardi. Va birdan Baramboevga chidab bo'lmas achinib ketdim. 3 menga kelmadi : "Uni ayamang, kechiring!" Hali jangda bo‘lmagan, qo‘rqoqqa shafqatsiz bo‘lmagan, “Yong‘in!” deyishimni intiqlik bilan kutayotgan odamlar ham: “Buni qilma, meni kechir! ” Va shamol to'satdan bir daqiqaga so'ndi, havo to'xtadi, go'yo men bu jim iltijoni eshitishim uchun. Men Galliulinning keng orqa tomonini ko'rdim, uning boshi chiziqdan yuqoriga chiqdi. Buyruqni bajarishga tayyor bo'lgan u qozoq, bir necha soat oldin o'z vatanidan uzoqda, unga eng yaqin bo'lgan qozoqni nishonga oldi. Uning orqasidan Galliulin, xuddi shunday gap keldi: “Meni majburlama! Kechirasiz!" 26 Men Baramboev haqida bilgan barcha yaxshi narsalarni esladim: u xuddi qurol ustasi kabi qanday ehtiyotkorlik bilan va mohirlik bilan pulemyotni yig'ib, qismlarga ajratganini esladim , men qanday yashirincha g'ururlanar edim: "Mana, qozoqlar, biz mexaniklar xalqiga aylandik". Men yirtqich emasman, erkakman... Va baqirdim: Bir chetga qo'ying! O‘tkir miltiqlar pastga tushmagandek, xuddi cho‘yandek yiqilib tushdi. Va og'irlik yuraklardan tushdi. Baramboev! — deb baqirdim. U ortiga o'girildi, savol ko'zlari bilan qaradi, hali ham ishonmasdi , lekin allaqachon hayot bilan yorishib ketgan. Paltongizni kiying! men? Kiying... Navbatga turing, bo‘limga! U hayron bo‘lib jilmayib qo‘ydi, ikki qo‘li bilan paltosini ushladi va ketayotganda uni kiyib, yengiga tushmay, bo‘lim tomon yugurdi. Murin, mehribon ko'zoynakli, miltig'i titrayotgan Murin, pastga tushirilgan qo'li bilan uni sezdirmasdan chaqirdi: "Yaqin turing! " Baramboev yana jangchi, o'rtoq edi. Men uning yoniga borib yelkasiga qoqdim. Endi jang qilasizmi? U bosh irg‘ab kuldi. Va atrofdagi hamma tabassum qildi. Hamma oson edi ... Sizga ham osonmi? Bu hikoyani o‘qiganlar ham “Ket!” buyrug‘iga yetib, yengil nafas olishsa kerak. Ayni paytda, bunday emas edi. Buni faqat o'ylarimda ko'rdim ; tush kabi porladi. Bu boshqacha edi. Murinning miltig‘i titrayotganini payqab, baqirdim: Murin, titrayapsizmi? U titrab ketdi, qaddini rostladi va stokni qattiqroq bosdi, qo'li mustahkam bo'ldi. Men buyruqni takrorladim: Qo‘rqoq, vatan xoini, qasamni buzuvchi uchun ... ayriliq... olov! Va qo'rqoq otib tashlandi. Meni hukm qiling! Bir kuni ko‘chmanchi otamni sahroda zaharli o‘rgimchak chaqib olgan edi. Dadam qumlar orasida yolg‘iz edi, atrofda tuyadan boshqa hech kim yo‘q edi. Bu o'rgimchakning zahari o'limdir 27 zig'ir. Ota pichoqni chiqarib, o'rgimchak tishlagan joyidan o'z tanasidan bir parcha go'shtni kesib tashladi . Men hozir shunday qildim: men o'z tanamdan bir bo'lakni pichoq bilan kesib tashladim. Men insonman. Menda hamma narsa insoniy qichqirdi: "Yo'q, rahm qil, meni kechir!". Lekin men kechirmadim. Men komandirman, ota. Men o'g'limni o'ldirdim, lekin yuzlab o'g'illar oldimda turishdi. Men qalblarda qon bilan hayratga tushishim kerak edi: xoinga rahm-shafqat yo'q va rahm ham bo'lmaydi! Men har bir jangchi bilishini istardim: agar siz o'zingizni o'zgartirsangiz, qanchalik kechirishni xohlasangiz ham, kechirilmaydi. Bularning hammasini yozing, askar shinelini kiygan yoki kiyishga tayyorlanayotgan har bir kishi o'qib chiqsin. Ularga xabar bering: siz, ehtimol, yaxshi edingiz, ehtimol sizni sevishgan va maqtashgandir; lekin, nima bo'lishidan qat'iy nazar, harbiy jinoyat uchun, qo'rqoqlik uchun, xiyonat uchun o'lim bilan jazolanasiz. O'LMANG, YAŞA! 1 Ertasi kuni ertalab men yana saytni aylanib chiqdim. Kechagidek askarlar xandaq qazishardi. J4o _ _ ular g'amgin edi. Quloq hech qayerda kulgini ushlamadi , nigohlar tabassumlarga duch kelmadi. G'amgin qo'shinning qo'mondoni bo'lish qiyin. Men xandaqgacha haydayapman. Ko'ryapman: jangchi xandaqni ustunlar bilan yopdi, tepasiga tuproq sepdi. Nima qilib qo'yding? Xandaq, o'rtoq batalon komandiri. Va tepada nima bor? Daraxtlar, o'rtoq batalon komandiri. U yerdan ket! Endi men sizga ular qanday daraxtlar ekanligini ko'rsataman. Qizil Armiya odami sakrab chiqadi. Men to'pponchani olib, oldingi o'qga bir nechta o'q otdim. Qaytarib olish! Qarang, buzildimi? Yarim daqiqadan so'ng u tezda baqiradi: Buzildi, o‘rtoq batalyon komandiri! Nima qurdingiz? Bu nima, qovunchilarning kulbasi 28 Markaziy Osiyoda? U yerda quyoshdan yashirinasanmi?.. Nega indamaysan? Qizil Armiya askari istamay dedi: •— U hamma joyda topadi ... Kim u? U javob bermaydi. Men u o'limdan qo'rqishini tushunaman. Men so'rayman: *Yashashni xohlamaysizmi? Men buni xohlayman, o'rtoq batalyon komandiri. Keyin uni ajratib oling, o'sha tayoqlarni do'zaxga tashlang! Qalinligi telegraf ustuniga o‘xshagan jurnallarni qo‘ying, besh qator qilib qo‘ying, toki snaryad tegsa olinmaydi. Qizil Armiya askari endi xandaqqa, keyin o'rmonga qaraydi: u erda, o'rmonda, chetidan uzoqda, og'ir yog'ochlarni kesib, u erdan sudrab borish kerak. Balki urmaydi, deydi u. Bu erda ham yashagan, garchi u hech kimga yoqmasa ham, bu "balki" so'zi. Bu jangga yig'ilgan jangchining so'zi emas edi. Tarqaling! qichqiraman. "Agar besh qator qo'ymasangiz, men ularni yana sochaman." Xo‘rsinib, qo‘liga belkurak olib, tepasiga to‘plangan yerni tirmaladi. Men indamay tomosha qilaman. Yo'q, u bu xandaqdan dushmanga daxlsiz bo'lib, nemislarni mag'lub etishiga hali ham ishonolmaydi . Ularning o‘qlari ostida qolishlariga ishonmaydi. Yurak boshqacha. 2 Ba'zi vzvodlar o'sha kuni jadvalga muvofiq jonli o'q otishdi. Dushman paydo bo'lishi mumkin bo'lgan qarama-qarshi qirg'oqda fashistlarning beli baland va to'liq bo'yi tasvirlangan uzoq va yaqin nishonlar o'rnatildi. o‘z xandaqidan, yerosti uyidan o‘q otish mahoratiga ega bo‘lishini xohlardim ; Men oldinda yotgan barcha erlarning o'qqa tutilishini xohlardim. Nishonlarga pulemyot va miltiqlar bilan zarba berildi. Men xandaqlarga chiqib, hamma bilan ishladim. - Urmadim ^ O'ylab ko'ring: nega? Siz noto'g'ri ko'rinishga ega bo'ldingizmi yoki to'g'ri maqsadni olmadingizmi? Qani, qamrovingizni tekshirib ko'ring... Yana otaylik... 29 Nihoyat, jangchi fashistlarning bo'yalgan tumshug'iga uchta o'qdan ikkitasini qo'ydi. Bu yomon natija emas, bunday hollarda askar g'ururini yashirishi qiyin, lekin... Nima baxtsiz? Ular paydo bo'lganda, siz ularni shunday olib tashlaysiz. Siz ularni o'q bilan olib keta olasizmi? Ha, ular, o'rtoq batalyon komandiri, bu yerdan ko'tarilmaydi. Qayerda? Ularni kim taniydi... Bu men allaqachon eshitgan so'zlar edi. Bu noma'lum narsadan qo'rqish edi. 3 Va men yana o'yladim. Etti kilometrlik chiziqni aylanib o'tib, qazilmaga qaytib, kechki ovqatlanib, shtab-kvartirada ishladim, tunab qoldim, men o'yladim va o'yladim. Batalonga nima bo'ldi? Kecha o‘ldirmadimmi, saflar oldida o‘q uzib, o‘z jonini saqlab qolish uchun qochgan xoinni, hayotga muhabbatning buyuk kuchini shu voleybol bilan o‘ldirmadimmi, o‘zlik degan buyuk instinktni bosdimmi ? - saqlash? Men bir maqolada o'qiganimni esladim: "Jangda odamda ikkita kuch kurashadi: burch ongi va o'zini o'zi saqlash instinkti. Uchinchi kuch, tartib-intizom, aralashadi va burch hissi o'z zimmasiga oladi. "Shundaymi? Generalimiz Ivan Vasilyevich Panfilov bu haqda boshqacha gapirdi. Bir kuni, Olmaotada, tungi suhbatda (hali savol bermang, chalg'itmang, suhbatni keyinroq aytib beraman) Panfilov: “Askar jangga o'lish uchun emas, balki o'lish uchun boradi. yashang!” Bu so'zlar menga yoqdi, ba'zida ularni takrorlardim. Endi, birinchi jangga tayyorgarlik ko'rayotganda, Moskva yaqinidagi janglarda halok bo'lgan batalon haqida o'ylab , Panfilovni esladim, bu so'zlarni esladim. Yashash istagi, hayotni saqlab qolish instinkti , barcha tirik mavjudotlarga xos qudratli asosiy harakatlantiruvchi faqat parvozda namoyon bo'ladimi? Tirik mavjudot kurashganda, urishganda, tirnaganda, tishlab, o'zini himoya qilib, hujum qilganda, qudratli va asosiysi bilan ochiladigan o'sha instinkt g'azab va kuch bilan harakat qilmaydimi ? o'ttiz Yo‘q, Vatanimiz kelajagi , har birimizning ertangi kunimiz uchun olib borilayotgan misli ko‘rilmagan urushda hayotga muhabbat, yashashga intilish, o‘zimizni asrashdek buzilmas instinkt biz uchun dushman emas, balki do‘st bo‘lishi kerak. Ammo uni qanday uyg'otish va zo'riqish kerak? 4 Ma'lum bir soatda, jadvalga muvofiq, kompaniyalarda suhbatlar o'tkazildi yoki gazetalar ovoz chiqarib o'qildi. Men o'sha soatda bo'linmalarga borishga qaror qildim - siyosiy instruktorlarning jangchilarga aytganlarini tinglash uchun. Birinchi kompaniyada darslarni siyosiy instruktor Dordiya olib borardi. Jangchilar miltiqlari bilan ajralib turmasdan, xandaklar yonida ochiq osmon ostida bir guruh bo'lib o'tirishdi. Kamdan-kam qor yog'di. Qorong'i ignalarda birinchi, hali ham shaffof oq zarbalar paydo bo'ldi. Atrofda hamma jimjit edi, lekin hamma o‘zgacha bir tuyg‘u bilan uzoqlarga qaradi – hamma kutib turardi: u yerda hamma narsa g‘ulg‘ulaga tushdi; hozirgacha faqat hikoyalardan ma'lum bo'lgan hushtak va qichqiriq bilan minalar va snaryadlar uchadi; dala bo'ylab, erta qorda qora chiziqlar qoldirib, harakatda o'q uzayotgan tanklar harakatlanadi; ular o'rmondan yugurib chiqib, erga yiqilib, yana sakrab turishadi, yashil palto kiygan odamlar - bizni o'ldirish uchun kelayotganlar. Dordiya gohida qog'ozga qarab gapirardi . Bu to'g'ri so'zlar edi, bu muqaddas haqiqatlar edi. Nemis fashizmi Vatanimizga xoinlik bilan hujum qilganini, dushman Moskvaga tahdid solayotganini, Vatan bizdan kerak bo‘lsa o‘limni, lekin dushman o‘tib ketishiga yo‘l qo‘ymaslikni talab qilganini, biz Qizil Armiya askarlari, biz, Qizil Armiya askarlari o‘zimiznikisiz jang qilishga majburmiz, deb eshitdim. eng qimmatli - hayotni ayamang. Men jangchilarga qaradim. Ular boshlarini quyi solib yoki kosmosga tikilib, ma'yus, charchagan holda o'tirishdi. Eh, siyosiy instruktor Dordiya, ular sizni yaxshi tinglashmayapti... Bu sezildi: uning o'zi, urushdan oldingi o'qituvchi, xayolparast Dordiya bundan qiynaladi. U batalyonda mehmon emas. U, o'zi gapirganlar singari, hayotidagi birinchi jangga duch keldi. Ehtimol, ertaga, ertaga, u yuragi olov ostida urib, xandaqdan yugurishi kerak. 31 xandaq, er bo'kirish yonida ko'tarilganda. Va u erda, tinch osmon ostida emas, askarlar bilan suhbatlashish uchun. Keyinchalik men uni shunday soatlarda ko'rdim - uning qog'ozga yozilmagan o'ziga xos tabassumi va o'z so'zlari bor edi. Ammo o'sha kuni hamma kabi o'zi uchun cheksiz muhim narsani boshdan kechirar ekan, bu tuyg'uni jangchilarning qalbiga qanday yetkazishni bilmas edi. U takrorladi: “Vatan talab qiladi ”, “Vatan buyuradi”... .. Nega tayyor iboralar bilan gapiryapsiz, siyosiy instruktor Dordiya? Axir, nafaqat po'lat, balki so'zlar ham, hatto eng muqaddas bo'lganlar ham , agar siz ularga yangi kesma bermasangiz, eskirgan tishlari bo'lgan tishli kabi "slip" qiling! Va nega siz: "o'l, o'l" deb takrorlaysiz? Hozir aytish kerakmi? Siz o'ylayotgandirsiz: bu urushning shafqatsiz haqiqati, ko'zingizni o'girmasdan ko'rish kerak bo'lgan haqiqatni qabul qilish va ilhomlantirish kerak. Yo'q, Dordiya, bu urushning shafqatsiz haqiqati emas. 5 Men Dordianing tugashini kutdim. Keyin u bitta Qizil Armiya askarini tarbiyaladi . -g- Vatan nimaligini bilasizmi? Bilaman, o‘rtoq batalyon komandiri. Yaxshi javob bering! Bu bizning Sovet Ittifoqimiz, bizning hududimiz. O'tir. Boshqasi so'radi: Va qanday javob berasiz? Vatan... bu yerda tug‘ilganman... Xo‘sh, qanday qilib... mahalla... O'tir. Sizchi? •• # - Vatan? Bu bizning sho‘ro hukumatimiz... Bu... Xo‘sh, aytaylik, Moskvani... Biz hozir uni himoya qilamiz. Bormaganman... Ko‘rmaganman, lekin bu Vatan..., Demak, siz vataningizni ko'rmadingizmi? U jim. Xo'sh, vatan nima? 32 So'ray boshladi: tushuntiring! Mayli, tushuntiraman... Yashamoqchimisiz? istayman. Sizchi? istayman. Sizchi? istayman. Kim yashashni xohlamaydi, qo'lingizni ko'taring. Bir qo'l ko'tarilmadi. Ammo boshlar endi pastga tushmadi - jangchilar qiziqish uyg'otdi. Shu kunlarda ular ko'p marta eshitdilar: "o'lim" va men hayot haqida gapirdim. Hamma yashashni xohlaydimi? Yaxshi. Men Qizil Armiya askarini ichaman: Uylanganmi? Ha. Xotiningizni sevasizmi? Men xijolat bo'ldim. Sevgi deysizmi? Agar sevmaganimda turmushga chiqmasdim. To'g'ri. Bolalaringiz bormi? Bir o‘g‘il, bir qizi bor. Uy bormi? Yemoq. Yaxshi? Men uchun yaxshi... Uyga kelishni, xotiningni quchoqlashni, bolalaringni quchoqlashni xohlaysanmi? Endi bu uyga bog'liq emas ... biz kurashishimiz kerak. Xo'sh, urushdan keyin. Xohlaysizmi? Kim xohlamaydi! Yo'q, yo'q! Qanday qilolmayman? Qaytish yoki qaytmaslik sizga bog'liq. Bu sizning qo'lingizda. Siz tirik qolishni xohlaysizmi? Shunday qilib, sizni o'ldirmoqchi bo'lganni o'ldirishingiz kerak. Siz jangda joningizni saqlab qolish va urushdan keyin uyingizga qaytish uchun nima qildingiz? Siz miltiqni yaxshi bilasizmi? Yo'q. Xo‘sh, mana... Demak, nemisni o‘ldirmaysiz. U sizni o'ldiradi. Yae dermaga tirik qayt. Yaxshi yuguryapsizmi? Shunday... Yaxshi sudralayapsizmi? Download 1.26 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|