Beloklar aminokislotalardan dúzilgen hám organizmlerdiń dúzilisi hám turmısında tiykarǵı rol atqaratuǵın joqarı molekulyar azotli organikalıq elementler bolıp tabıladı
Download 419.72 Kb.
|
Beloklar Kurs Jumisi
Belokdin’ dúzilisi haqqındaǵı zamanagóy ideyalardı qáliplestiriw ushın belok elementların proteolitik fermentler menen bóleklew boyınsha jumıslar zárúrli áhmiyetke iye edi. Olardan birinshilerden biri G. Meysner bolıp tabıladı. 1850 jılda K. Leman peptonlarni beloklardı pepsin menen bólekleniw ónimleri dep atawdı usınıs etedi. Bul processni úyrenip, F. Xoppe-Sailer hám S. Vurts ótken ásirdiń 70-jıllarında beloklardı ferment tásirinde gidrolizlanishi nátiyjesinde peptonlar payda boladı, degen zárúrli juwmaqqa keldiler. Olar strukturalıq ximiya kózqarasınan bunday tájiriybelerdi tuwrı aytıwǵa júdá jaqın edi, biraq, ókiniw menen aytamız, olar belok dúzilisi teoriyasına sońǵı qádemdi qo'ya almadılar. A. Ya. Danilevskiy da haqıyqatqa júdá jaqın edi, ol óziniń “Belok elementlarınıń bólekleniw ónimleriniń quramı, fizikalıq-ximiyalıq dúzilisi hám olardıń hár túrlı túrleri ortasındaǵı násillik baylanıslardı úyreniw” shıǵarmasında beloklar aminokislotalardan payda boladı, dep haqılı túrde aytıp ótken edi. kislotalar hám polimerik ózgeshelikke iye. Belokdin’ keyingi strukturalıq izertlewleri, sonıń menen birge, T. Kurtiusdin’ peptidlar sintezi boyınsha fundamental jumısı oxir-aqıbet peptid gipotezasini qáliplestiriwge alıp keldi, oǵan kóre beloklar peptid baǵları -CO-NH- menen baylanısqan aminokislotalardan qurılǵan. 1902 jılda E. Fischer aminokislotalardı analiz qılıw hám ajıratıw usılın jarattı, olar bólekleniwden qorıqpay fraksiyonel distillashga tap bolıwi múmkin bolǵan efirlarga aylanıwına tiykarlanǵan. Bul usıl járdeminde ol belok bólekleniw ónimlerin sapa hám muǵdarlıq anıqlawdı ámelge asırdı hám valin, prolin hám gidroksiprolin aminokislotaların jańalıq ashtı. Keyinirek aminokislotalardan polipeptidlar dep atalatuǵın kondensatsiya ónimlerin aldı. Turaqlı sintez etilgen di-, tri- hám basqalar.peptidlar, jámi 125 ke jaqın. Olardan biri 18 aminokislotadan ibarat bolıp, uzaq waqıt dawamında málim dúzılıwǵa iye bolǵan barlıq sintez etilgen organikalıq birikpelerdiń eń quramalıı bolıp qaldı. Fisher peptid baylanısıw payda etiw arqalı aminokislotalardı sızıqlı shınjırlarǵa jalǵaw mexanizmin jarattı (jáne bul termindi kirgizdi), D- hám L-aminokislotalardı sintez qılıw usılların islep shıqtı. Peptid teoriyası keyingi izertlewlerde tolıq tastıyıqlandi. Beloklardıń dúzilisin úyreniw bekkem ilimiy tıykarǵa qoyıldı. 1934 jılda Linus Paulin’ A. E. Mirskiy belok dúzilisi hám funktsiyası teoriyasın qáliplestirdi. 1936 jılda ol rentgen kristallografiyasi járdeminde beloklar hám aminokislotalardıń (beloklardı quraytuǵın monomerlar) atom hám molekulyar dúzilisin úyreniwdi basladı. 1942 jılda Poling jáne onıń kásiplesleri birinshi jasalma áyyemgiorlarni qabıl etip, qan quramındaǵı globulinlar dep atalatuǵın birpara beloklardıń ximiyalıq dúzilisin ózgertiwge eristiler. 1951 jılda P. hám R. B. Kori beloklardıń molekulyar dúzilisiniń birinshi tolıq xarakteristikaın baspa etdi. Bul 14 jıl dawam etken izertlew nátiyjesi edi. Shash, teri, bulshıq etler, tırnaq hám basqa biologiyalıq toqımalar daǵı beloklardı analiz qılıw ushın rentgen kristallografiyasidan paydalanǵan halda, olar belok quramındaǵı aminokislotalar shınjırları bir-biriniń átirapında spiral formasında buralib turıwın anıqladilar. Beloklerdin’ úsh ólshewli dúzilisiniń bunday xarakteristikası bioximiyada úlken tabıslardı kórsetdi. Download 419.72 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|