Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ekologik ekspertizani tashkillashtirish

 

 

Mavzu № 3 : Ekologik ekspertizaning asosiy tamoyillari   

Reja :  

1. 

Ekologik ekspertizaning konuniyligi va oshkoraliyligi  

2. 

Davlat va  xukukning umumiy tamoyillari. 

3. 

Atrof – muxitni muxofaza kilishga oid tamoyillar.  

4. 

Xulosa  

 

 

 

Xar bir fan soxasi  shu jumladan ekologiya xukuki Fani  ijtimoiy 

munosabatlarni tartibga solish jaraёnida uz yunalishlari  yani tamoyillariga ega 

bulib, uz navbatida  xar bir fan  soxasining maksad va  vazifasidan kelib chikadi. 

Ekologiya xukukining tamoyillari  tabiat jamiyat tizmidagi uzaro  munosabatlar 

yunalishi chegaralarini belgilab berishda ekologik xukukiy  mexanizmning 

barkarorligini kafolatlashda va konunchilik koida talablarining ekologik 

munosabatlarini tartibga solish tartibini belgilashda  muxim axamiyatga egadir. 

Bizga malumki ekologiya xukuki tabiat bilan jamiyatning  urtasidagi uzaro 

munosabatlarni  xukukiy tartibga soladi. Shu jumladan tabiatning inkor etib 

bulmaydigan konuniyatlari  va xarakatlarining  tartibga  soluvchi  davlat 

konunlari mavjud.  Ekologik xukukiy tamoyillarning asosiy vazifasi shundan 

iboratki konuniyatlarning ustuvorligini   tan olgan xolda jamiyat azolarining 

tabiatga bulgan xarakatlarni ilmiy  asoslangan xolda  yunaltirishdan iborat.  

Tabiat va jamiyat urtasidagi uzaro munosabatlar juda xilma – xil bulganligi 

uchun  ekologiya xukukining  tamoyillarini kuyidagi  bulishimiz mumkin.  

1.  Davlat va xukukning umumiy tamoyillari.  

2.  Atrof tabiiy muxitni muxofaza kilishga oid tamoyillar.  

3.  Tabiiy  resurslardan okilona foydalanishga  karatilgan tamoyillar.  

Ekologiy xukuki tizimining soxasi  sifatida ekologiya  munosabatlarni tartibga 

solishda davlat va  xukukning kuyidagi tamoyillaridan foydalaniladi.  

•  Konuniylik  

•  İjtimoiy, adolat.  

•  Oshkoralik.  

Shaxslarning xukuk va burchlarining birligi va boshkalar. Atrof tabiiy muxit 

barkarorligini taminlash va muxofaza kilishning tamoyillari kuyidagilarni uz ichiga 

oladi.  Biosfera  va ekologiya tizimlari barkarorligi xozirgi va kelgusi avlodning 

genetik fondini saklash fukarolarning xaёt uchun kulay tabiiy muxitga ega bulish 

xukukini  taminlash. Jamiyatning ekologik siёsiy  iktisodiy va ijtimoiy 

manfaatlarini  uygunlashtirish.  Tabiatni muxofaza kilish chora – tadbirlarining 

tabiiy  resurslardan foydalanish tadbirlaridan ustuvorligini tan olish.  

•  tabiiy  resurslar  xolatini tiklash majburiylishi.  

•  Ekologiya espertizasini utkazishning  majburiyligi, tabiiy resurslardan  

fakat ilmiy asoslangan  xolatlardan okilona foydalanishning zarurligi, er 

osti va er usti boyliklari, usimlik va xayvonot dunёsi maxsulotlari  

foydalanganlik uchun xak tulash  kishlok xujaligiga muljallangan eralrning 

ustuvorligi, tabiiy resurslar kadastrining yuritish majburiyligi va boshkalar.  

  

Tabiat va jamiyat urtasidagi  uzaro munosabatlar  davlat va ekologik 

funktsiyasi Ushbu tamoyillar asosida va doirasida amalga oshirilib  tabiiy 

resurslardan okilona foydalanishga xizmat kiladi.  Ekologiy xukuki uz predmeti  

yunalishlariva vazifalariga  bulgani kabi  uz usullariga ega bulib,  Ushbu usullar 

tabiat va jamiyat tizimidagi ijtimoiy  munosabatlar xolatiga tasir  eti shorkali katta 

axamiyatga ega. Xozirgi paytda ekologik munosabatlar katnashaёtgan  jismoniy va 

yuridik shaxslar  xatti-xarakatlarini tugri yunaltirish uchun  turli usullar kulami  

ortib bormokda. Ekologik xukukiy munosabatlar tizimida usullardan foydalaniladi.  

1.  Ekologizatsiyalashtirish 

2.  Mamuriy xukukiy.  

3.  Fukroviy xukukiy.  

 Ekologizatsiyalashtirish 

usuli bugungi kunda jamiyat xaёtining siёsiy 

ijtimoiy iktisodiy manaviy jabxalariga  tobora kirir borib  tabiat konuniyatlarining 

ustuvorligini taminlash uni muxofaza kilish chora tadbirlari ishlab chikarish 

jaraёniga  kullanilishi  soglom ekologik muxitga erishish zaruriyatini oldimizga 

kuymokda. Ushbu usul orkali  shaxs davlat va jamiyat xaёtining barcha 

jabxalarining  ekologik koida va talablar asosida olib boirishini takazo etadi. 

Mamuriy xukukiy usul davlat va xukukning  muxim usullaridan biri bulib 

davlatning majburlov  chora – tadbirlarining kurranilishi  namoёn buladi.  

Ekologik xukukda bu usul keng kullanilib atrof tabiiy muxitni muxofaza kilish 

tabiiy resurslardan okilona foydalanish  ekologik  koida talablarini belgilanishi  

barcha koidani buzganlik uchun  javobgarlik  chora tadbirlarning kullanilishida 

katta axamiyatga ega.  

 

Fukaroviy xukukiy  usul ekologiya xukukida  tobora rivojlanib boraёtgan  

usul sifatida bevosita ekologik xukukiy  munosabatga  ishtirokchilarning kengligi, 

mulkning daxlsizligi moddiy ragbatlantirish  tabiatni muxofaza kilish chora – 

tadbirlarini kullanilishida  namoёn buladi. Ekologiya  xukuki tabiat  va  jamiyat 

tizimidagi murakkab munosabatlarni tartibga soladi.  Buning uchun  xam turli  

tushunchalar  toifalar  keng kullanilib  ekologik xukukiy koida talablarini 

kullanilishi va mazmunini  ochib beradi.    Ekologik xukukiy munosabatlar tizimi 

urganish oson bulishi  uchun uziga xos institut toifa va  nazariy koidalar majmuini 

birlashtirgan xolda  ekologik xukuki uz tizimiga  ega. Ekologik xukukning tizimi 

ekologik munosabatlarni tartibga solishdagi  axamiyati va  mazmuniga kura  asosiy 

institut  toifa masalalarining  malum tartibda  joylashishidir. Biz murakkab  

ekalogik xukukiy munosabatlar  yunalishlariga  taxlili kilish  va urganishni  

engillashtirish  maksadida  ekalogiya  xukuki  tizimini ikkki kismga bulib 

urganamiz.  

 

Ekalogiya  xukukining umumiy  kismi. Tabiat va jamiyat  urtasidagi uzaro 

bogliklik. Tabiiy resurslarga nisbatan mulk  xukuki. Ekalogiya  nazorati va  

ekalogik ekspertizaning  xukukiy xolati. Ekalogik  konunchilikni  buzganlik  uchun 

javobgarlik  kabi mavzularni uz ichigo olib tabiatni muxofaza kili shva  ulardan 

foydalanishning ilmiy nazariy jixatlari, umumiy ekalogik xukukiy koidalarni 

belgilaydi. Maxsus kismi esa   tabiiy resurslardan  okilona  foydalanish va 

muxofaza  kilish Bilan boglik kuyidagi erlarni  muxofaza kili shva ulardan 

foydalanishni xukukiy xolati.  Suv resurslarini muxofaza kili shva ulardan  

foydalanishni  xukukiy xolatini aniklash.  Er osti boyliklarining  xukukiy  xati  

usimlik dunёsidan foydalanish va  muxofaza  kilish  xukukiy kilishning xukukiy 

xolati.  Atmosfera  xavosini muxofaza kilishning xukukiy xolati.  Aloxida 

muxofaza  etiladigan xududlarning  ukukiy xolati.  Atrof tabiiy muxitni  xalkaro  

xukukiy  muxofaza kilish kabi xar bir tabiat obektining   xukukiy  xolatini kamrab 

oluvchi maxsus axamiyatdagi  ekalogik xukukiy koidalarni  uz ichiga oladi. 

Ekalogiya  ekspertizaning  asosiy prinsiplari kuyidagilardan iborat.  

  Konuniylik. Ekalogik ekspirteza Uzbekiston Respublikasining 

Konstitutsiyasidagi  moddalar Bilan ish olib bordilar.  

 

Asosliligi.  Biron   narsaga  asoslangan xolda ish olib boriladi. Ekalogik  

xavfsizlik talablarini  xisobga olishning majburiyligi  xar kanday 

 

rejalashtirilaёtgan xujalik faoliyatining  ekalogik  xavfsizligi.  Xujalik va  boshka  

xil faoliyatning atrof tabiiy muxitga va  fukorolar  sogligiga tasirini  baxolashning 

komplektliligi.  Shuning uchun ekkalogik ekspertiziya  muxim va murakkab 

amaliy va  xukukiy faoliyati  turi  sifatida kuyidagi umumiy tamoillar asosida 

amalga  oshiriladi.  Konuniyligi, ekalogik ekspertizaning mustakilligi,  oshkoraligi, 

ilmiy  texnikaviy asosligi, ekalogik  xavfsizligini xisobga olishning  majburiyligi.  

 

Demak, ekalogik ekspertiza  Fani faoliyati natijasida  ekalogik 

 

xavfsizlikning  ёki inson  xavfsizligiga  erishamiz. Ekspertiza  obekti  sifatida 

karalaёtgan  loyixalarga  baxo  berishda atrof  tabiiy muxit  barkarorligi axolining  

sogligi va xaёtiga tasir kursatuvchi omilarga etibor berish ustunligini nazarda  

tutudi. Ekspertiza natijalar tugri okilona bulishi uchun  biologik, kimёviy, fizikaviy 

texnologik  demografik  agroekologik  iktisodiy  va boshka  jabxalardagi bilimlarni 

jamlagan xolda  keng kamrovli  mexnat maxsuli bulishi va tekshirilaёtgan obektga 

nisbatan real  obektiv baxo berish kerak. Ekologik  muxim tamoyillaridan biri 

sifatida ushbu  jaraёnda  nodavlat – notijorat  tashkilotlari  ekologik ekspertizaning  

ommaviy va adolatli bulishini taminlaydi.  Ekologik ekspertizaning Ushbu 

tamoyillari katiy rioya etilgandagina  xar bir obektivga nisbatan xolisona, adolatli, 

konuniy, mustakil va  obektiv xulosa berish mumkin.  ekologik ekspertiza 

jaraёnida  turli shakllardagi  kuyidagi usullardan foydalanilgan xolda kuzda 

tutilgan maksadga erishildi. Malumot tuplash  ekspertizadan utaёtgan muayyavn 

obektga tegishli bulgan  barcha axborot malumotlarni yigish  va tuplash.  

 

Mavzu №4 : Ekologik ekspertizaning xuquqiy asoslari. 

 

Reja: 

1.  Ekologik ekspertizaning h’uquqiy asoslari qida tushuncha. 

2.  Ekologik ekspertiza tizimi h’aqida. 

3.  ekologik ekspertizasi qonunlari h’aqida tushuncha. 

Xulosa 

 

Tabiiy resurslardan foydalanish talablarini muttasil buzadigan foydalanuvchi 

resurslardan foydalanish h’uquqidan mah’rum etilishi mumkin. Davlat ekologik 

ekspertizasi xwjalik qarori qabul qilinishidan oldin wtkazilishi shart bwlgan atrof 

tabiiy muh’itni muh’ofaza qilish tadbiridir. Davlat ekologik ekspertizasi 

Wzbekiston Respublikasi qonunlaridan belgilangan tartibda wtkaziladi. 

Wzbekiston Respublikasining 31 avgust 2000 yil qonunni tarixida. 

Davlat ekologiya ekspertizasining ijobiy xulosasiz loyixalarini rwёbga 

chiqarish man etiladi. 26 modda Wzbekiston Respublikasining 2000 yil 31 

avgustdagi qonuni bilan chiqariladi. Jamiyatchilik asoslari ekologik ekspertizasi 

jamoat birlashmalarining tashabbusiga kwra ularning mablag’lari h’isobida ёki 

jamiyatchilik asosida mutaxassislarning mustaqil guruh’lari tomonidan amalga 

oshiriladi. Wzbekiston Respublikasi h’ududidagi atrof tabiiy muh’itning h’olati va 

uning resurslarining kuzatish h’isobiga olish, ularga bah’o berish va ularning 

istiqbolini taminlash maqsadida atrof tabiiy muh’itning davlat monitoringi tizimi 

tashkil etadi. Wzbekiston Respublikasi Vazirlar mah’kamasi tomonidan 

tasdiqlanadi. 

Wzbekiston Respublikasi Prezidentining iqtisodiy va manaviy soh’alarida 

isloh’otlarni erkinlashtirish chuqurlashtirish mamlakat xavfsizligini taminlash 

dasturini amalga oshirish borasida chora-tadbirlar twg’ri 2000 yil 2 iyundagi 26-

12-sonli farmoni bajarilishi taminlashga doir h’arakatlar dasturiga muvofiq, 

shuningdek, «Ekologik ekspertiza» si Wzbekiston Respublikasi Qonuni rwёbga 

chiqarish. 

Davlat ekologik ekspertizasi bu ixtisoslashtirilgan ekspert bwlimlari 

Wzbekiston Respublikasi davlat tabiatni muh’ofaza qwmitasi organlari tomnidan 

oshiriladigan ekologik ekspertizasi turidan Prognoz qilinaёtgan, mwljallanaёtgan 

ёki amalga oshirilaёtgan xwjalik va boshqa xil faoliyatning ekologik talablariga 

muvofiqligini, atrof muh’itni muh’oaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona 

foydalanish bwyicha tutilaёtgan tadbirlarning etarliligiga va asosligiga aniqlash 

ekologik ekspurtizaning maqsadi h’isoblanadi. 

Davlat tabiatni muh’ofaza qilish qwmitasining davlat ekologik ekspurtizasi 

organlari, davlat ekologik ekspertizasi yagona tizimini tashkil etadi. Tabiiy 

resurslardan foydalanish bilan bog’liq xwjalik va boshqa faoliyati tartibga soluvchi 

normativ va texnik ywriqnoma uslub xujjatlar texnik shartlar, standartlar ekologik-

normativlar, qoidalari ywriqnomalar va boshqalari. 

Ekologik ekspertiza twg’risida Tabiatni muh’ofaza qilish twg’risida 

Wzbekiston Respublikasi Qonunlarida Wzbekiston Respublikasining boshqa 

Qonun h’ujjatlari belgilangan obektlari davlat ekologik ekspertizasida wtkaziladi. 

Fan-texnika yutuqlarining va ilg’or tajribali h’isobga olgan h’olda tabiatni 

muh’ofaza qilish nuqtai nazaridan mwljallanaёtgan  ёki amalga oshirilaёtgan 

faoliyat texnologik tizimlar muqobillarining taxlili, ekspertiza obekti rwёbga 

chiqarish natijasida atrof muh’itni Davlat ekologik ekspertizasi taqdim etgan 

tabiatni muh’ofaza qilish twg’risidagi qonun h’ujjatlari normativ h’ujjatlari 

talablarga javob bermaydigan materiallarni rad etish. Ekologik ekspertizaga taqdim 

etilgan materiallarning ishonchliligini joyning wziga borib aniqlash. Davlat 

ekologik ekspertizasi ekspertining h’uquq va majburiyatlari ekologik ekspertiza 

h’aqida qonun h’ujjatlari, mazkur nizomga muvofiq belgilanadi. 

Davlat ekologik ekspertiza buyurtmachisining h’uquq va majburiyatlari 

ekologik ekspertiza twg’risidagi, Wzbekiston Respublikasi Qonuni, Wzbekiston 

Respublikasining boshqa qonun h’ujjatlari bilan belgilanadi. 

Davlat tabiatni muh’ofaza qilish qwmitasining Davlat ekologik ekspertizasi 

buyurtmachilar wrtasidagi kelishmovchiliklar qonun h’ujjatlariga belgilash tartibda 

Wzbekiston Respublikasi xwjalik sudlarida kwrib chiqilishi mumkin. 

Ekologik ekspertizaning h’uquh’olati qoidalari Wzbekiston Respublikasi 

tabiatni muh’ofaza qilish twg’risida ekologik ekspertiza twg’risidagi qonunlarida, 

Wzbekiston Respublikasi tabiatni muh’ofaza qilish davlat qwmitasi, sog’liqni 

saqlash vazirligi ekologik ekspertizasini wtkazish tartibi twg’risidagi mah’fiy 

h’ujjatlar belgilanadi. 

Wzbekiston Respublikasi ekologik ekspertizasi twg’risidagi qonun 3-

moddasidagi ekologik ekspertiza quyidagi maqsadda wtkaziladi. Ekologik 

ekspertiza muh’im va murakkab faoliyat turi sifatida quyidagi umumiy va wziga 

xos tamoyillar asosida amalga oshiriladi. Qonuniylik ekologik ekspertiza 

mustaqilligi, oshkorligi milli texnikaviy asosligi ekologik xavfsizlik talablari 

h’isobga olishning majburiyligi h’ar qanday rejalashtirilaёtgan xwjalik va boshqa 

xil faoliyatning ixtimol tutilgan ekologik xavflilik prezupsiyasi, va boshqa xil 

faoliyatning atrof tabiiy muh’itga va ah’olining sog’ligiga tasiri maxsuli bwlishi va 

tekshirishlar obektiga nisbatan real obekt bah’o berilishi kerak. 

Shunday qilib, ekologik ekspertiza ushbu tamoyillarga qatiy rioya etganlarni 

h’ar bir obektiga nisbatan h’olisoni keng qamrovli, adolatli, qonuniy, mustaqil va 

obektiga xulosa berish mumkin. 

Ekologik ekspertizasi jaraёnida turli shakldagi quyidagi usullardan 

foydalangan h’olda kwzda tutilgan maqsadga erishiladi. 

•  Malumotlar twplash-ekspertizadan wtaёtgan muayyan obektga tegishli 

bwlgan barcha axborot, malumotlarni yig’ish va twplash. 

•  Umumiylashtirish-obekt h’aqidagi twplangan iqtisodiy, texnologik, 

ekologik, gidrologik, kimёviy va boshqa malumotlarni wz ywnalishlari 

bwyicha malum tizimga kiritish. 

•  Taxlil qilish-umumlashgan malumotlar bankini wz ywnalishi va 

xususiyatlari bwyicha wrganish, tasniflash. 

•  Bah’olash-ekspertiza wtkazilaёtgan obekt ywnalishlari bwlimlari, tashkil 

etuvchi qismlari xavfli zararli darajasini aniqlash. 

•  Xulosa berish ekspertiza wtkazilaёtgan obektning ekologik qoida 

talablarini mosligi ёki ushbu qoidalarga zid ekanligi h’aqida yakuniy, 

adolatli, obektning tasirini bah’olashning keng qwllashni va keng 

qamrovligi. 

Ekspertiza natijalari twg’ri odilona bwlishi uchun biologik, kimёviy, 

fizikaviy, texnologik, demogratik, agro-ekologik, iqtisodiy va boshqa jabh’alardagi 

bilishlar jamlangan h’olda keng qamrovli ijodiy mexnat xulosa qilish. 

Tabiat jamiyat tizimida ekologik ekspertizaning bir necha turlari yani 

ijtimoiy-iqtisodiy ekspertiza, siёsiy h’uquqiy ilmiy texnikaviy ekspertiza, 

sanitariya ekologik ekspertizani qwllanishi mumkin. 

Wzbekiston Respublikasi ekologik ekspertiza twg’risidagi qonunining 4-

moddasida ekologik ekspertizasi quyidagi tizim belgilangan. 

Davlat ekologik ekspertizasi jaraёnini h’ar bir obektni h’ajmi va wziga xos 

xususiyatlariga kwra bir necha bosqichlarini wz ichiga oladi. 

1.  Tayinlash obektiga nisbatan ekologik ekspertiza tayinlash va maxsus 

komissiya ekspertlar guruh’i tuzish. 

2.  Obekt h’aqida malumotlar twplash, umumlashtirish va bah’o berish. 

3.  Obektni ekologik qoida-talabga mos malumotlar twplash. 

4.  Obekt h’aqidagi xulosani bank muassasalariga yuborish. 

5.  Davlat ekologik ekspertizasi xulosani izidan nizolarni h’al qilish. 

Ekologik audit-ekologik auditlar tomonidan qonun xujjatlarida belgilangan 

tartibda va shartlarda wtkaziladigan atrof tabiiy muh’it h’olatiga salbiy tasir 

kwrsataёtgan, ishlab turgan korxonalar va boshqa obektlarni mustaqil ekologik 

ekspertiza qilishdir. 

Ekologik audit Davlat ekologik ekspertizani farqli ravishda xwjalik va ishlab 

chiqarish obektini mulkdorligi qaroriga binoan wtkaziladi. 

Ekologik ekspertiza-muh’im va murakkab jaraёn bwlib, atrof tabiiy muh’itni 

barqarorligini saqlash, tabiatdan samarali foydalanish va ah’olining ekologik 

xavfsizligini taminlashga qaratilgan tashkiliy-h’uquqiy chora-tadbirlardan iborat. 

 

 

Mavzu № 5 : Ekologik ekspertiza turlari. 

Reja: 

 

1.  Davlat ekologik ekspertizasining tashkil qilish va wtkazish. 

2.  D.E.E. ni wtkazish uchun ekspert guruxi tashkil qilish va uning ish yuritish 

tartibi. 

3.  Ekologik ekspertiza turlari. 

4.  Olib borish tartibi. 

Xulosa. 

 

Ekologik ekspertiza keng qamrovli va muh’im ah’amiyatga ega bwlgan jaraёn 

bwlib, uni amalga oshirish ywnalishlari, tartibi, qwllanilaёtgan usullari, berilaёtgan 

xulosaning moxiyatiga asosan murakkab tizimni tashkil etadi. 

Tabiat va jamiyat tizimida ekologik ekspertizaning bir necha turlari, yani 

ijtimoiy-iqtisodiy ekspertiza, siёsiy-xuquqiy ekspertiza, ilmiy-texnikaviy 

ekspertiza, jamoatchilik ekologiya ekspertizalari bwlinishi mumkin. 

Amaldagi qonunchilik xujjatlari ekologik ekspertizaning ixcham tizimi etirof 

etiladi. 

Wzbekiston Respubilikasi «Ekologik ekspertiza twg’risidagi qonunning 4-

moddasida ekspertiza quyidagi tizim belgilangan: Ekologik ekspertiza davlat va 

jamoat ekologik ekspertizasi, shuningdek, ekologik audit tarzida amalga 

oshiriladi». 

Shuni aloxida takidlab wtish kerakki, ekologik ekspertiza tizimining 

poydevorini davlat ekologik ekspertizasi tashkil etadi. 

Davlat ekologik ekspertizasining Wzbekiston Respubilikasi tabiatni 

muh’ofaza qilish davlat qumitasi olib boradi va quyidagi asosiy guruxlarga 

xisoblanadi: 

Davlat ekologik ekspertizasini tayinlaydi va wtkaziladi: 

Ekologik ekspertizaga tegishli bwlgan meёriy – texnik, xuqqiy uslubiy xujjatlarni 

ishlab chiqadi va tasdiqlaydi. 

Ekologik ekspertizachi komissiyasi, uning azolari va ekspertlar guruxini 

tuzadi. Davlvt ekologik ekspertizasi xulosalari talablarini bajarishni nazorat qildi 

va xokazo. 

Ekologiya qonunchilik xujjatlarida ekspertiza wtkazishni shart bwlgan 

obektlar belgilangan bwlib, ular jumlasiga: 

Davlat dasturlarining kontsepsiyalarining ishlab chiqish kuchlarining iqtisodiy 

va ijtimoiy soxa tarmoqlarini joylashtirish h’amda rivojlantirishning sxemalarining 

loyixalari: 

Barcha turdagi qurilishlar uchun er uchastkalarini ajratish materiallari: 

Loyixa oldi va loyixa xujjatlari: 

Tabiiy resurslardan foydalanish Bilan bog’liq xwjilik va boshqa xil faoliyatni 

tartibga soluvchi meёriy-texnik va ywriknoma-uslubiy xujjatlarning loyixalari: 

Barcha turdagi qurilishlar uchun er uchastkalarini ajratish materiallari: 

Loyixa oldi loyixa xujjatlari: 

Tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog’liq xwjalik va boshqa tartibga 

soluvchi meёriy-texnika va ywriqnoma-uslubiy xujjatlarning loyixalari: 

Texnika texnologiya, materiallar maxsulotlarining Yangi turlarini yaratishga 

doir xujjatlar: 

Atrof tabiiy muh’it va fuqarolar xaёt iva sog’lig’ini zarari va xavfi tasir 

kwrsatuvchi ishlab chiqarish jaraёnini amalga oshiraёtgan barcha turdagi 

korxonalar. 

Shaxar soliq xujjatlarining barcha turlari: 

Maxsus soliq xujjatlarining barcha turlari: 

Ushbu obektlarga nisbatan davlat ekologik ekspertizasini wtkazish. Majburiy 

xisoblanadi va mulkchilik shakli h’amda mamuriy bwysunishdan qatiy nazar h’ar 

bir obektga bu borada imtiёz bermaydi: 

Davlat ekologik ekspertizasining subektlari bwlib, odamda buyurtmachi, 

pudratchi, istemolchi h’isoblanadi. Buyurtmachi – ekspertizani tayinlash, tashkil 

etish h’uquqlariga ega bwlgan maxsus vakolatlar organidir. Pudratchi – muayyan 

obektni ekspertiza qiladigan tashkilot bular qatoriga ilmiy-tadqiqot institutlari, 

korxona  ёki maxsus komissiya ekspertlar guruxi bwlishi mumkin. İstemolchi 

bwlib, ekologiya ekspertizasi xisoblangan korxona – tashkilot, muassasa 

h’isoblanadi. 

Davlat ekologiya ekspertizasi jaraёni h’ar bir obektning xajmi va wziga xos 

xususiyatlariga kwra bir necha bosqichlari wz ichiga oladi, yani; Tayinlash – 

obektga nisbatan ekologik ekspertiza tayinlash va maxsus komissiya, ekspertiza 

tayinlash va maxsus komissiya ekspertlar guruxi tuzish. 

Obekt h’aqida malumotlarni twplash umumlashtirish va baxo berish bosqichi: 

Obektning ekologik qoida talablariga mo sёki zid ekanligi h’akida xulosa 

tayёrlash va uni tasdiqlash: 

Obekt h’aqidagi xulosani muassasalarga yuborish: 

Davlat ekologik ekspertizasi xulosasi yuzasidan nizolarni xal qilish: 

Shuni takidlash kerakki, davlat ekologik ekspertizasining xulosasi muh’im 

ah’amiyatga ega bwlib, obekt h’aqida salbiy xulosa berilgan taqdirda bank 

muassasalari Ushbu obektni moliyalantirmaydi va faoliyati bekor bwlishi mumkin. 

Demak davlat ekologik ekspertizasining ekologik ekspertizasi tizmida wrnini 

egallaydi va ekologik xavflarni taminlashga xizmat qiladi. Ekologik ekspertizaning 

tizimida jamoatchilik ekspertizasi aloxida axamiyat kasb etadi. 

Jamoat ekologik ekspertizasi nodavlat, notijorat tashkilotlar, fuqarolar 

tomonidan amalga oshirib, rejalashtirilaёtgan, amal qilaёtgan turli obektlar 

yuzasidan wtkazilishi mumkin. 

Jamoat ekologik ekspertizasi davlat ekologik ekspertizasi wtkazilganligidan 

qatiy nazar amalga oshiriladi. 

Jamoat ekologik ekspertizasining xulosasi tavsiya axamiyatiga ega bwladi, 

davlat xokimiyati va xuqukni muh’ofaza qiluvchi organlarga taqdim etilishi 

mumkin. 

Shuni takidlash lozimki, rivojlangan xorijiy davlatlarda jamoatchilik 

ekspertizasining taraqqiy etgan ekologik madaniyati saviyasi darajasining 

yuqoriligini kwrishimiz mumkin. 

Ekologik ekspertiza tizimida ekologik audit xam muh’im ah’amiyatga 

h’isoblanadi. 

Ekologik audit – ekologik auditorlar tomonidan qonun xujjatlarida 

belgilangan va shartlarda wtkazilgan, atrof tabiiy muxit h’olatga salbiy tasir 

kwrsataёtgan, ishlab turgan korxonalar va boshqa obektlarni mustaqil ekologik 

ekspertiza qilishdir. 

Ekologik audit davlat ekologik ekspertizasidan farqli ravishda xwjalik va 

ishlab chiqarish obektini miqdorining qaroriga binoan wtkaziladi. 

Ekologik ekspertiza muh’im va murakkab jaraёn bwlib, atrof tabiiy muh’itni 

barqarorligini saqlash, tabiatdan samarali foydalanish va axolining ekologik 

xavfsizligini taminlashga qaratilgan tashkiliy – xukuqiy chora-tadbirlaridan 

iboratdir. 

4-modda 

Davlat ekologik ekspertizasini wtkazishda quyidagi talablar Davlat ekologik 

ekspertizasini wtkazishda taqdim etilgan materiallarning tabiatni muh’ofaza qilish 

twg’risidagi xujjatlarga muvofiqligini tekshiriladi. Rejalashtirilaёtgan  ёki amalga 

oshirilaёtgan xwjalik va boshqa xil faoliyatlarning ekologik va ijtimoiy oqibatlari 

twg’risidagi malumotlarning twg’riligi  va twliqligi taxlil qilinadi. Biologik, 

kimёviy moddalar va texnologiyalarning atrof tabiiy muh’itga tasirini 

baxolashning asosligi tekshiriladi. 

Rejalashtirilaёtgan  ёki amalga oshirilaёtgan xwjalik va boshqa xil faoliyatni 

amalga oshirish oqibatlarining ekologik xavfliligi darajasini baxolashning 

twg’riligini tekshiriladi.ekologik xavfsizlik talabalarini taminlashga doir chora- 

tadbirlarning etarliligi va asosligi aniqlanadi: ekologik normativlar loyixalarning 

asosliligi tekshiriladi. 

D.E.E. Wzbekiston Respublikasi davlat tabiat komiteti tizimidagi ekspert 

organlar mutaxassislar  kuchi Bilan ёki omillar mutaxassislar va jamoatchilik 

vakillaridan tashkil topgan ekspert komissiyalari (guruh’lari) ёrdamida wtkazilishi 

mumkin. 

Ekspertiza wtkazilishi muddati qoidaga binoan materiallarning twla komplekti 

topshirilgan kundan boshlab uch oydan boshlamasligi kerak. 

D.E.E. wtkazish jaraёni uch bosqichdan iborat: tayёrlov, asosiy va 

yakunlovchi bosqichlarga: 

A) tayёrgarlik (tayёrlov) bosqichida Wzbekiston Respublikasi davlat tabiat 

qumitasi tizimining shtatidagi ekspertlari tomonidan 

-tavsiya qilingan xujjatlar tarkibi mazkur xujjatning talablariga mos kelish-

kelmasligi tekshiriladi. 

-ekspertizaning vazifalari, chegarasi va ywnalishi tariflanadi, uning formasi va 

wtkazish usuli aniqlanadi. 

-ekspertizaning asosiy  ywnalishlari bwyicha mutaxassislar shtatdan tashqari 

Ekspert komissiyasi guruxi tuziladi, uning azolari wrtasida vazifalar taqsimlanadi, 

ish grafigi tuziladi v ax.k, kerakli xujjatlar rasmiylashtiriladi. 

V) asosiy bosqich davomida Ekspertizaga tavsiya qilingan xujjatlar kwrib 

chiqiladi va tekshiriladi. Unda 

-mazkur xwjalik faoliyati turini amalga oshirishga ixtiёjning asoslanishi 

realizatsiya qilish usulini tanlash tavsiya qilinaёtgan texnik muxandis va 

arxitektura – rejaviy echimlarning progressivligi, material, xom-ashё va energetik 

resurslardan va boshqalardan foydalanishning komplektligi va ratsionalligi. 

Aniklangan tasir faktorlarning twliqligi va ularning ekologik xavfi darajasi 

atrof muxitga xwjalik faoliyatining tasiri eh’timoli masshtablari 

-ekspertizani amalga oshirishda ekologik ijtimoiy va iqtisodiy oqibatlari 

twg’risida malumotlarning borligi inobatga olinadi. 

Ekspertiza ishlari jaraёnida oldindan tasirlangan ekspertiza ywnalishlari 

bwyicha individual ekspert xulosa va Ekspert guruxi xulosasi tayёrlanadi. 

Agar yani vazirlar ёki kwrib chiqish ywnalishlari ayniqsa, ekspert guruxi 

D.E.E. tayinlangan organ oldiga ekspertiza wtkazish muddatini wzgartirish 

kwtarilgan masalalar bwyicha qwshimcha Ekspertlar jalb qilish masalasini quyish 

mumkin. 

Ekspertiza davomida xujjatni tayёrlovchilar tomonidan inobatga olinmagan 

potentsial xavfli tasirlar aniqlangan taqdirda loyixa Ushbu tasirning xavflilik 

darajasi va uning oqibatlari baxolanmagan h’olda qayta ishlashga qaytariladi. 

V) Yakunlovchi bosqich davomida Ekspert guruxi tomonidan kwrilaёtgan 

xujjat bwyicha xulosa loyixasi tayёrlanib u buyurtmachi loyixani ishlab chiqqan 

tashkilot vakillari jamoatchilik qatnashgan ekspert guruxi muxokama qiladi. 

Jamlama xulosa ekspert guruxining barcha azolari tomonidan va ularning 

roziligisiz wzgartirilmaydi.  

G) ekspert guruxining xulosasi quyidagilardan iborat bwlishi kerak. 

-Amalga oshirishga tavsiya qilinaёtgan xwjalik faoliyatining qisqacha tavsifi. 

Tavsiya qilinaёtgan xwjalik echimining Ekspert baxolari. 

-Loyixa bwyicha prinspial muloxazalar. 

-Xulosalar 

-Loyixani amalga oshirish imkoniyatlari va shartlari. 

-Uni qayta ishlashga ёki qayta qurishga extiёj 

-Amalga oshirishga muvofiq kelmaydigan chetga chiqishlar. 

Xulosa va takliflar aniq va tushunarli tariflanishi kerak. 

Jamlama xulosaga Ekspert komissiyasi azolari tomonidan aloxida ilova 

qilinadi.