Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti fizikaviy va kolloid kimyo kafedrasi

II. bob Tajriba qism

II.1 Suv yuvish uchun turbidimetr

Filtrlarni ortiqcha yuvish katta suv yo'qotishiga olib keladi. Ayniqsa, suv nazorat qilish uchun, qaysi filtrlar yuviladi, Turbidimeter Back-Wash ishlab chiqilgan (FIG. 23). Qurilma loyqalik qiymatlarining keng doirasida ishlashi mumkin. Maxsus sensor suv idishiga botiriladi, bu esa yuvish suvining shaffofligi haqidagi ma'lumotlarni tezda olish imkonini beradi. O'lchov uchun LED nurlari detektorning markazidan oqib o'tadigan doimiy suyuqlik oqimidan o'tadi. O'tgan nur fotoselga kiradi. To'xtatilgan zarralar nurni emiradi va tarqatadi, detektorga tushadigan yorug'lik miqdorini kamaytiradi. Tsiklning boshida o'tuvchi nur miqdori 100% ga qabul qilinadi, bu filtrlarni yuvish uchun ishlatiladigan toza suvga mos keladi. Suv filtrdan yuvilgan zarralar bilan ifloslanganida, nurning o'tishi keskin tushadi. Cho'kma filtri bilan yuvilganda, suv toza bo'ladi va yorug'lik o'tkazuvchanligi oshadi. O'tgan yorug'lik miqdorini toza suv uchun olingan qiymat bilan taqqoslab, filtr yuvilganda aniqlanishi mumkin. Shunday qilib, filtrni yuvish uchun sarflangan vaqtni sezilarli darajada kamaytirish va suvni minimal darajada kamaytirish, filtrni maksimal yuvish samaradorligiga erishish mumkin.
Nefelometriyadan foydalanganda antijen reaktsiyasi — tekshirilayotgan protein) - Antikor (monospesifik antisyvorotka) suyuq fazada davom etadi va reaktsiya natijasida hosil bo'lgan immun komplekslar erimaydigan cho'kma shaklida tushib, bu esa atrof-muhitning loyqalanishiga olib keladi. Reaksiya samaradorligini oshirish va uni tezlashtirish uchun reaktivlar kolloid (odatda polietilen glikol) eritmasiga joylashtiriladi, uning mavjudligida reaktsiya bir necha daqiqada tugaydi.

II.2 Fototurbidimetrik titrlash

Turbidimetrik tahlillarda juda suyultirilgan dispers sistemalar uchun fotometrik tahlil qonunlariga amal qiladi. Bir xil optik xususiyatga ega bo’lgan suspenziyalarni olish uchun harorat doimiyligiga, eritmalarning aralashish tartibi va aralashish tezligiga qat‘iy rioya qilish kerak, eritmalarning nisbiy to’yinganligi begona moddalarning mavjudligi katta ahamiyatga ega. Fototurbidimetrik titrlash usuli bilan oxirgi nuqta aniqlanganda uchratilgan qiyinchiliklar nazarga olinmaydi.
Fototurbidimetrik titrlashda fotokolorimetrik titrlash usulini qo’llab bajarish mumkin. Bunda tekshiriluvchi eritma saqlagan kyuvetaga byuretkadagi reagent eritmasidan oz-ozdan tomchilab qo’shiladi.
Reagent aniqlanuvchi ion bilan kam eruvchan birikma hosil qilishi zarur. Har bir qism reagent qo’shilganda galvanometr ko’rsatkichi yozib boriladi Titrlashning oxirgi nuqtasida maksimum loyqalanish kuzatiladi, bu galvanometr strelkasi bo’yicha minimal ko’rsatkichga to’g’ri keladi. Reagent qo’shishni davom ettirish loyqalanish intensivligini o’zgartirmaydi, ba‘zida xattoki, mayda zarrachalarning yopishib kattaroq zarrachalarga aylanishi hisobiga loyqalanishning kamayishiga olib keladi. Oxirgi nuqta grafik usulda topiladi.
Odatda bu usulda ko’pchilik organik dori moddalarning sifati va miqdori aniqlanadi. Har qanday organik moddalar o’zining quyidagi parametrlari bilan xarakterlanadi:
1.Reaksiyaga kirishish qobiliyatiga ega bo’lgan funksional guruxlar saqlashi;
2.Moddalarning fizik va agregat xolati bo’yicha tekshiriluvchi moddalar molekulalarining elektromagnit nurlar ajratishi.
Organik modda molekulalariga elektromagnit nurlari ta‘sir ettirilganda molekulalarda qo’zg’olish paydo bo’ladi va o’zidan nur ajratadi. Elektromagnit nurlanishni moddalar bilan o’zaro ta‘siri natijasida modda molekulasiga ma‘lum miqdor energiya yutiladi. Natijada molekuladagi energiya bir xolatdan boshqa energetik xolatga o’tadi. Ana shu energiya o’zgarishlarini o’rganish infraqizil (IQ) spektroskopiyani asosini tashkil etadi.
Organik moddalar molekulasi tuzilishini aniqlashda elektromagnit nurlanishning gamma nurlaridan boshlab radio to’lqin uzunligigacha bo’lgan barcha nurlar qo’llaniladi.Odatda organik molekulalar atrof muhit bilan uzviy muloqotda bo’ladigan o’z ichki energiyasiga ega bo’ladi. Ichki energiya molekulalar xarakteri, atomlar va atom guruxlarining tebranishi, hamda elektronlar xarakati bilan belgilanadi.Molekulaning ichki o’zgarishi turlari asosan, ular ichki energiyasining nurlanishiga, ya‘ni shu ichki nurning elektromagnit to’lqin uzunligiga bog’liq. CHunki to’lqin uzunligi va nurlanish energiyasi bir- biri bilan bog’liq.
SHuning uchun, moddalar ichki energiyasining sarflanishi, ular ajratadigan nurlanish to’lqin uzunligiga bog’liqligi bilan xarakterlanadi.
Moddaga ma‘lum chastotadagi nur ta‘sir ettirilsa, molekula Kvant energiyasini yutadi va natijada u qo’zg’algan xolatga o’tadi.Uning boshlang’ich energiyasi E0 o’zgaradi va E₂ gacha ortadi.Yutilgan energiya o’zida hKvant energiyasini ajratib o’zi ni boshlang’ich E₀ energetik xolatiga qaytadi. Ba‘zan yutilgan energiya qaytayotganda kamroq energiya ajratib boshlang’ich energetik xolatga emas, balki oraliq E₁ xolatda qoladi.
Qo’shimcha energitik qatlami hosil bo’ladi. Ana shu o’zgarishlarni o’rganish IK- spektroskopiyaning asosini tashkil etadi.Qiymati 4400 -1 sm gacha, asosan infraqizil nur qismida joylashgan bo’ladi. Spektroskopiyada qo’shimcha spektr, ya‘ni yuqori chastotaga ega bo’lgan bo’lakchalarni hosil bo’lishi asosan
yuqori energetik qatlamga siljishi hisobiga qo’shimcha energiya yutilishi bilan tushuntiriladi. Hosil bo’lgan to’lqin chastotalari sm^-1 uzunligida belgilanib to’lqin tebranish qiymatini aniqlaydi.
Organik birikma molekulasi qattiq bo’lmay, molekuladagi atomlar to’xtovsiz tebranma xarakatda bo’ladi. SHuning uchun xatto tashqi muhit ta‘siri bo’lmaganda ham molekula tebranish xolatida bo’lib, ma‘lum bir tebranish energiyasiga ega. Bunday xolat nol tebranish xolati deyiladi.
Ikki atomli molekula uchun tebranish faqat bog’lar bo’yicha bo’lib, yadrolar orasidagi masofa o’zgarishi mumkin. Murakkabroq molekulalarda atomlar tebranishi ikki turga bo’linadi.
1.Valentli tebranish (Υ )- bog’ning o’qi bo’yicha ritmik tebranish. Bunda tebranayotgan atomlar orasidagi masofa kattalashadi yoki kamayadi, lekin atomlarning o’zi valentli bog’ o’qida qoladi. (bog’ cho’ziladi yoki qisqaradi).
2.Deformatsion tebranish (δ) - atomlar valentli bog’ o’qidan chiqib valent burchagini o’zgartiradi. Bunda bog’lar tekislikda (tekislik tebranish) yoki har xil tekisliklarda (tekislikdan tashqari fazoviy tebranish) bir-biriga nisbatan o’z xolatlarini almashtiradilar.
Odatda valentli va deformatsion tebranishlarni me‘yoriy tebranishlar deb ataladi. O’z shakliga ko’ra me‘yoriy tebranishlar simmetrik (S) va assimmetrik (aS) tebranishlarga bo’linadi.Murakkab molekulalar uchun valentli va tebranishlar bir necha xil bo’ladi. Ba‘zi valent tebranishlardan misol keltiramiz.
Molekulada valentli va deformatsion tebranishlar to’xtovsiz va aniq kvant chastotasida yuzaga keladi. SHunda agar molekulaga shu chastotali yorug’lik nur tushsa, energiya yutilishi ro’y beradi va spektrogrammada chiziqlar ko’rinishida o’z aksini topadi. Ko’p sonli bir xil atomlar gruppasi saqlagan molekulalarni tajribaviy tekshirish shuni ko’rsatadiki, molekulalarning qolgan qismining turlicha bo’lishiga qaramasdan bir xil gruppa atomlar aniq bir chastota intervalida energiyani yutadilar.
Spektrdagi chiziqlar o’rni to’lqin uzunligi yoki to’lqin chastota bilan belgilanadi. IQ- spektrlarni grafik tasvirlashda ko’proq to’lqin ko’rsatkichi (sm^-1) dan foydalaniladi. To’lqin soni 1 sm masofada qancha to’lqin joylashishini ko’rsatadi.
Infraqizil spektrlar bo’yicha molekula xolatini xarakterlash mumkin. Bu birinchi navbatda molekula va atom yadrolarining tebranuvchi va aylanma xarakatiga tegishli. SHuning uchun infraqizil spektrlarni ko’proq molekula spektrlari deb ham atashadi.
Infraqizil yoki boshqacha aytganda molekulyar spektrlar murakkab tuzilishga ega. Ularni o’rganish molekulaning nozik tuzilishini sinchiklab tekshirishga juda qo’l keladi.Agar turli juft atomlar molekulasidagi tebranish yo’lni solishtirilsa, ba‘zi xollarda atomlar jufti bir vaqtning o’zida yaqinlashishi va uzoqlashishi kuzatiladi. Boshqa xollarda turli atomlarning yaqinlashishi va uzoqlashishi bir vaqtda bo’lmaydi. Bunday tebranishlar antisimmetrik tebranish deyiladi. Rasmda (a) SN bog’larining tebranishlari simmetrik, (v) rasmdagi tebranish esa antisimmetrik. Guk qonuniga asoslanib, kvant mexanikasidan foydalanib, atomlar tebranish chastotasini xisoblash mumkin va shu usulda spektrni o’qish, ya‘ni spektr chastotalarini aniq bir atomlar tebranishlariga tegishli ekanligini xisobga olinadi. Lekin amaliyotda bu oddiy molekulalarda amalga oshirilgan (masalan: atsitilen).
Murakkab molekulalarda ko’p atomlarning valentli, deformatsion tebranishlarini o’zaro ta‘siri kuzatiladi va Yuqorida gi hisoblash nisbiy xarakterda bo’ladi.Murakkab tuzilishga ega molekulalar spektrini o’qish qiyin
bo’lganligi uchun spektrlarni o’rganishda solishtirish usulidan foydalaniladi. Buning asosida tuzilishi bir-biriga yaqin birikmalar spektrlarini solishtirish yotadi: bunda shuni ham nazarda tutish kerakki, birikmadagi yo u yoki bu o’zgarish spektrtrlarda aksini topadi. SHunday qilib, ko’pgina atom guruxlari (-ON, -NN₂, -NO₂ va boshqalar) xamda ma‘lum bir bog’lar (-S=S-,S=C) turli birikmalarda kam farqlanuvchi aniq chastotalar bilan xarakterlanadi. Bunday chastotalar xarakterli yoki guruxli chastotalar nomini oldi.
Spektrda xarakterli chastotalarning topilishi moddaning spektri bo’yicha funksional tarkibiy tahlilda ahamiyatli bosqichdir.Boshqa tarafdan organik molekula skeletini tashkil qiluvchi qator bog’lar (S-S, S-O, S-N) tebranishlari molekulaning boshqa qismlari tebranishlariga juda bog’liq bo’lib, tuzilishning arzimagan o’zgarishi natijasida tebranishlar kuchli o’zgarishga sabab bo’ladi.
Spektrning mos keluvchi qismlari moddalarning chinligini aniqlash uchun ishlatiladi. Chunki har bir modda faqat ungagina xos bo’lgan yutilish chiziqlari yig’imiga ega bo’ladi.
Bu chiziqlar spektrning 1500-700-sm qismida joylashgandir. Bu qismni ba‘zida " barmoq izlari" qismi deb ataladi. CHunki u barmoq izlari kartotekasiga o’xshab "kimyoviy individiumni" aniqlash imkoniyatini beradi. Rasmda turli atom guruxlari va bog’lamlarning IQ- chastotalar spektrida, joylashishi sxematik tarzda ko’rsatilgan.
Tahlil uchun tekshiriluvchi moddalarni ikki xil usulda tayyorlanadi:
1.Ma‘lum (2-5mg) miqdordagi moddani oz miqdordagi mineral yog’da yoki to’g’ot keladigan erituvchida bir xil aralashma xosil bo’lgunicha aralashtiriladi. Hosil bo’lgan pastani NaCl yoki tuzlardan tayyorlangan plastinkalar orqali tahlili amalga oshiriladi.
2.Aniqlanuvchi moddani quruq kaliy bromid (kaliy bromid yoki kaliy xlorid IK-spektroskopiya uchun) bilan 1:200 prizmali uskunalar uchun, 1:300 difraksion reshotkalar uchun nisbatda olinib stupkada aralashtiriladi, so’ngra maxsus moslamada vakuum sharoitda preslanadi.
Hosil bo’lgan rangsiz diskni IK uskunasiga joylashtirib tahlilni olib boriladi.
1.Moddalarni sifatini aniqlash uchun.
Masalan: sintezlangan moddani, aniq namuna bilan solishtirish orqali aniqlash.
2.Aniqlanuvchi modda funksional guruxlari bergan spektr chastota xarakteristikalariga asoslanib, modda molekulasi tuzilishini aniqlash.
1.Intensivlikning konsentratsiyasiga bog’liqlik chizmasiga asoslanib, farmatsevtik dori vositalari miqdorini aniqlash.
2.Moddalar tarkibidagi atom va molekulalarning o’zaro ta‘sirlarini (vodorod bog’lanish, kordinatsion bog’lanish kabilarni) o’rganish.
IK- spektroskopiyada moddalarni vaqt birligida molekuladagi inersiyasi aniqlanadi. Moddalar atomlari massasini bilgan xolda va atomlar oraliq masofalarini va ularning o’zaro bog’lanish burchaklarini aniqlash imkonini beradi.
Moddalarni IK-spektrini aniqlashda IK-spektroskoplaridan foydalaniladi. Olingan spektr natijalariga asoslanib modda molekulasidan funksional guruxlar tebranishlar turlari va bog’lanishlar aniqlaniladi, xamda modda strukturasi belgilanadi. Olingan spektr tahlili ma‘lum qoida bilan bajarilmasdan, balki gaz suyuqlik xromatografiya, mass-spektroskopiya vaYAMR spektrlari kabi qo’shimcha informatsiyalarga asoslanib bajariladi.
Masalan: spirtlarni IK-spektr chizmasida asosiy xarakterli spektr 3700^-sm ga teng bo’lib, bu spirtlardagi –ON guruxiga mos keladi.
Undan tashqari 3350-sm vodorod va kislorod orasidagi bog’lanish spektri, 1200-1000^-sm oraliqda uglerod va kislorod oraliq bog’lanish (-S-O) spektrlari nomoyon bo’ladi.
Spektral xarakteristikalar 10% dan ortiq qiymat ko’rsatkichlari bo’yicha quyidagi oraliqlarda funksional guruxlar tekshiriladi.
3600-3100-sm
3100-2800-sm
2800-1800-sm
1800-1400^-sm
So’ng 10% dan kam oraliq ko’rsatkichlari, bunda S-N, -S=S-, S₆N₅O- kabi bog’lanishlar belgilanadi. Spektr ko’rsatkich qiymati 1400-sm kam qismidagi spektrlarni " barmoq izi" belgilari (otpechatki palsev) deb yuritiladi, xamda ma‘lum jadval yordamida qanday gruppa yoki bog’ga taalluqli ekani aniqlanadi.
Spektr ko’rsatkichi 3600-3100-sm oralig’ida bo’lsa, NH₂OH guruxi borligidan dalolat beradi.
Tebranish to’lqin uzunligi 3100-2800^-sm, qo’shimcha 1650-1400^-sm oraliqlarda spektr chiziqlar hosil qilsa -S-S- bog’laridan va ularning joylanish xolatlaridan dalolat beradi.
2800-1800-sm oralig’idagi spektrlar -S=S, hamda -S=N- bog’lanishlariga yana karbon kislotasi va uni hosilalariga (ammoniyli tuzlar) aminokislotalar hamda alkanlarga xos bo’ladi. 1800-1400-sm oraliqdagi hosil bo’lgan spektrlar esa benzol xalqasi, karbonil va karboksil guruxlari, angidridlar,nitro va nitroza guruxlar, -S=S- qo’sh bog’lar tebranishlari,-S-N-orasidagi deformatsion tebranishlar haqida ma‘lumot beradi.
Moddalarni IK-spektrlari bo’yicha aniqlanganda qo’llanilgan erituvchilarning kimyoviy xususiyatlari, eritmaning fizik xususiyatiga, konsentratsiyaga va xaroratga bog’liq bo’lishini e‘tiborda saqlash kerak. Bunday ko’rsatkich qiymatlarini o’zgarishi spektr chastotalarining o’zgarishiga sababchi bo’ladi.
Assotsiatsiya, dissotsiatsiya, salvotatsiya hamda ichki steriokimyoviy o’zgarishlar moddaning elektrik o’zgarishlariga sabab bo’ladi va spektrlarda 50^sm-1 gacha o’zgarishlar namoyon bo’ladi. SHuning uchun hamma vaqt olingan IK-spektrlar standart modda spektrlari bilan solishtiriladi va xulosa chiqariladi. Spirtlar-bug’ xolida bo’lsa, 3700^-sm da eritmada bo’lsa,3350^-sm da spektr hosil qiladi. Bunday o’zgarish eritmada vodorod bog’lari hosil bo’lishi bilan tushuntiriladi.
Spirtlar spektrida 1200-1000^-sm oraliqda qo’shimcha chiziqlar bo’lib bular -S-O- (uglerod-kislorod) ta‘sirini belgilaydi.
Nefelometriya va turbidimetriyada belgilangan ion kontsentratsiyasi bilan ishlash kerak 1 • 10^'5 - 1 • 10^'3 g / ml. ba'zan past konsentratsiyalarni aniqlash mumkin bo'ladi (minus oltinchi darajaga qadar). Kichikroq kontsentratsiyalar usulning sezuvchanligidan tashqarida va katta bo'lsa, ta'rifning imkoni bo'lmaydi, chunki tarqalgan zarralar tezda to'planadi va cho'kma hosil qiladi. Faqat belgilangan moddalarning belgilangan konsentrasiyalari sohasida optik zichlikning eritmadagi zarrachalar kontsentratsiyasiga, ya'ni ion yoki modda kontsentratsiyasiga mutanosib bog'liqligi kuzatiladi. Kolorimetriya bilan taqqoslaganda, ular bu holatda gapirishadi-zoli (suspenziya) Lambert-ber qonuniga bo'ysunadi. Shunday qilib, aniqlangan ionlar yoki moddalarning kontsentratsiyasi ko'p yoki kamroq aniqlanadi va tadqiqotchi har doim bu sohaga keladi. Agar tahlil qilingan eritma konsentrlangan bo'lsa, u suyultiriladi, kerakli sherervalga keltiriladi yoki aksincha, kontsesgtriruyut. Cho'kindi reagentning kontsentratsiyasi ko'proq o'zboshimchalik bilan aniqlanadi, u belgilangan ion konsentratsiyasidan bir necha marta oshib ketishi kerak. Agar jarayon kompleks shakllanishi bilan murakkab bo'lmasa, bu usullarning sezgirligiga ozgina ta'sir qiladi. Misol sifatida, ikki kalibrlash grafik (FIG. 1) turbidimetrik usul bilan qo'rg'oshin ionlarini aniqlash. Birinchi holda (to'g'ridan-to'g'ri 1) 1% kaliy sulfat eritmasi, ikkinchi 5% (to'g'ridan-to'g'ri 2) ishlatiladi. Rasmdan ko'rinib turibdiki, ikkinchi kalibrlash jadvali bo'yicha qo'rg'oshinning kichik kontsentratsiyasini aniqlash mumkin.
Ushbu umumiy farmakopeya maqolasi nefelometriya usuliga taalluqlidir. Nefelometrik tahlil usuli (nefelometriya) muvozanatli holatdagi eritmada (odatda 90o burchak ostida) qattiq zarralar tomonidan tarqalgan yorug'lik oqimining intensivligini o'lchashga asoslangan usuldir.
Nefelometriya NTU qiymati (nefelometrik loyqalik birliklari) va yassi signali o'rtasida chiziqli bog'liqlik bor bo'lgan past loyqalik qadriyatlar, da aniqlash uchun ko'proq mos keladi. Loyqalikning oshishi bilan barcha zarralar tushayotgan nurga ta'sir qilmaydi va boshqa zarralar tomonidan tarqalgan yorug'lik detektorga yo'lda bloklanadi. Haqiqiy o'lchovlarni amalga oshirish mumkin bo'lgan maksimal nefelometrik qiymatlar 1750-2000 NTU oralig'ida joylashgan.
Amalda, standartni ishlatadigan qiyosiy nefelometriya usulidan foydalanish qulay-dispers faza zarrachalarining kontsentratsiyasi yoki o'lchami ma'lum bo'lgan bir xil tabiat tizimi.
Nefelometriyani pretsipitatsiya reaktsiyasida oqsillar va polisakkaridlarni sifatli va miqdoriy aniqlash uchun ishlatganda, odatda, kinetika funktsiyasi bilan avtomatik analizator ishlatiladi. Antijen-antikorning o'zaro ta'siri (disipitatsiya reaktsiyasi) suyuq fazada sodir bo'ladi. Natijada paydo bo'lgan immunitet komplekslari erimaydigan cho'kma hosil qiladi, bu esa atrof-muhitning xiralashishiga olib keladi. Reaksiya natijalarini hisobga olish oxirgi nuqtada (nefelometriya) yoki loy shakllanishi natijasida (kinetik nefelometriya) loyqalik oshishi bilan amalga oshirilishi mumkin.
Nefelometrlarda yorig’lik manbalari va sanoat turbidimetrlari.
Hozirgi vaqtda turli xil yorug'lik manbalari mutnomerlarda qo'llaniladi, ammo eng keng tarqalgan - akkor chiroq. Bunday chiroq keng spektrga ega, ular oddiy, arzon va ishonchli. Chiroqdan olingan yorug'lik rang harorati bilan aniqlanadi-harorat bir xil rangda porlashi uchun mukammal qora tanaga ega bo'lishi kerak. Oq chiroqning rang harorati va shuning uchun chiroqning yorug'lik spektri chiroqqa qo'llaniladigan voltajga bog'liq. Barqaror oq chiroq porlashi uchun yaxshi sozlanishi quvvat manbai talab qilinadi.Namunada bir xil turdagi zarralar mavjud bo'lgan yoki ma'lum xususiyatlarga ega bo'lgan yorug'lik manbai zarur bo'lsa, monoxromatik yorug'lik manbai nefelometriya uchun ishlatilishi mumkin. Bunda yorug'lik, masalan, LEDni chiqaradi. LED spektrning juda tor qismida oq rangli filament bilan solishtirganda tarqaladi (fig. 7). Ko'rinib turga joylarda ledlar akkor chiroqlarga nisbatan ancha samarali bo'lgani uchun, ular bir xil zichlikdagi yorug'likni olish uchun kamroq kuchga muhtoj. To spektra xarakterga ega bo'lgan yorug'lik manbalarini qo'llash kengayadi. Bunday lazer, simob lampalar va chiroq + filtri birikmasi kabi boshqa yorug'lik manbalari, nefelometry kamdan-kam hollarda qo'llaniladi.USEPA natijalarini taqdim etish uchun 2200° dan 3000° K gacha bo'lgan rang haroratida ishlaydigan issiqlik lampalari bilan jihozlangan qurilmalar talab qilinadi, Evropa hamjamiyatida Iso standarti qurilma 860 nm yorug'lik manbai va 60 nm dan kam spektrning kengligi bilan ishlashni talab qiladi. Akkor chiroq zarrachalarga nisbatan sezgirlikni ta'minlaydi, ammo namunaning rangi ta'sir ko'rsatadi, 860 nm manbai bilan ishlaydigan qurilmalar kichik zarrachalarga sezgir emas, lekin rang sezgir emas.
Sanoat turbidimetrlari. Bugungi kunda sanoat ishlab chiqarish sharoitida loyqalikni o'lchash yondashuvlarida sezilarli o'zgarishlar yuz bermoqda. Loyqalikni o'lchash jarayoni uzluksiz bo'lishi kerak. Natijalar darhol berilishi kerak va ular asosida qayta aloqa qilish uchun nazorat signallari ishlab chiqilishi kerak. Hach muhandislari bir necha tomondan muammoga duch kelishdi. Eng muhimi, o'lchash hujayrasidan voz kechish va buzilish va mutnomerlarning optik komponentlari o'rtasidagi aloqani kamaytirish yoki to'liq bartaraf etishdir.
Sanoat turbidimetri sxemasi 1720D

1-rasm .Turbidimetr

Ushbu qurilmada kabarcıklar samarali tarzda chiqariladi va o'qishning yuqori aniqligi erishiladi. 1720 turbidimetrida pufakchalar ish hajmiga tushishidan oldin chiqariladi. Asosiy bo'shliqqa kirishdan oldin, oqim atmosfera bilan bog'langan kameralarga yo'naltiradigan bir qator qismlar bilan yuviladi. Ekranlar va o'lchov bo'shlig'i o'rtasidagi masofa qanchalik uzoq bo'lsa, qabariq o'lchash bo'shlig'iga tushishi va o'qishning burilishiga olib kelishi mumkin.
1720 turbidimetri ham "aqlli sensor"bilan jihozlangan. Mikroprotsessor, zarur elektronika va optik komponentlar bir holda ilova qilinadi. Qurilma tarmoqdagi boshqa qurilmalarga ma'lumotlarni yuboradi, u bilan sc seriyasining universal tekshiruvi orqali raqamli protokol orqali bog'lanadi. Aqlli sensorlar va sc moduli o'rtasidagi aloqa foydalanuvchi o'z xohishiga ko'ra asbob-uskunalarni (qurilmalarni) qo'shish yoki olib tashlash va Foydalanuvchining ehtiyojlariga mos keladigan tarmoq topologiyasini yaratishga imkon beradi. SC interfeysi sc2 tizimidagi deyarli cheksiz sonli sensorlarga (sc100 uchun) bir vaqtning o'zida 1000-dan foydalanishga imkon beradi. Ushbu yondashuv-tarmoqdagi qurilmalarni tashkil qilish-turli joylarda joylashgan sensorlardan o'qishni olib tashlash uchun bir nechta sc100 / sc100 modullarini o'rnatish imkonini beradi. Foydalanuvchi sensorni sc tekshirgichidan 10 metr masofada joylashtirishi mumkin. Sc1000 sensorlarini ulash uchun modullar 1000m masofada joylashgan umumiy tarmoqqa ulanishi mumkin.foydalanuvchi ma'lumotlarni qabul qilishi va barcha qurilmalarni bir vaqtning o'zida boshqarishi mumkin. Do'stona menyu interfeysi foydalanuvchini mutnomerni sozlash, signalni sozlash, tarmoq konfiguratsiyasi, xavfsizlik funktsiyalari, displey sozlamalari va diagnostika vazifalarini sozlash qobiliyatiga kirish imkonini beradi.
Foydalanuvchilar bilan do'st bo'lgan SC kontrollerlari menyusi bilan ishlashda tugmachalarni bosishning minimal miqdori talab qilinadi, alfasitansif ma'lumotlarning kiritilishi turbidimetrlarning eski modellariga nisbatan minimallashtiriladi. Modul ichki va tashqi makonlarda (4X/IP66) o'rnatish uchun mo'ljallangan, klaviatura osongina mavjud.
O'tgan modellar bilan taqqoslaganda, 1720E 30% ko'proq ish tezligiga ega. Oqim tezligi 500 ml / min bo'lsa, natijani olishning o'rtacha vaqti 3,5 daqiqa. Tezroq ishlash ish hajmining pasayishi (taxminan 0,9 l) natijasidir.
Qurilmaning ishlab chiqilgan dizayni yuqori aniqlik (2% 0 - 40 NTU va 5% 40 - 100 NTU) bilan ta'minlaydigan begona yorug'lik miqdorini pasaytiradi. Yaxshilangan strukturaning qabariq tuzog'iga ega bo'lgan kombinatsiyani hisobga olgan holda, namunaga nisbatan kamroq havo kiritiladi, bu esa qurilmaning o'qishlarida salınımların pasayishiga olib keladi.
Shakl 2 sanoat turbidimetriyasiga yana bir yondashuvni ko'rsatadi. Yuzaki tarqalish usuli-Surface Scatter ® - Surface Scatter ® va Surface Scatter SE qurilmalarida (agressiv muhitlar uchun) keng doirada ishlash uchun mo'ljallangan. Patentlangan dizayn qurilmaning parchalanishi va optik tugunlari orasidagi aloqani butunlay yo'q qiladi.Yorug'lik manbai va detektor turbidimetr tanasining ustiga o'rnatilgan va shuning uchun namunadan ajratilgan. Optik tugunlarning bu joylashuvi bilan ular deyarli parvarish qilishni talab qilmaydi. Namuna tananing markaziga kiradi, yuqoriga ko'tariladi va devorlardan quyiladi, drenajga tushadi. Oqim tezligi nazorat qilinadi va oqim suyuqligi optik tekis sirt hosil qiladi.Nur nurlari yuzaga o'tkir burchak ostida tushadi. Zarrachalarga tushib, yorug'lik qisman tarqaladi, sinadi va aks etadi. Tarqoq nur sinadi va pastga tushadi, u so'riladi yoki sirtdan aks ettiriladi va tananing devorlari tomonidan so'riladi. Diffuz nur foto detektori tomonidan qayd etiladi va detektorning signali nazorat moduliga kiradi.
0,01 dan 9999 NTU uchun - loyqalik o'sishi bilan yuqori loyqalik bartaraf va qurilma deyarli olti tartibda oralig'ida ishlash imkonini beruvchi, optik yo'l uzunligini o'zgartiradi tushgan nur bilan yoritilgan namuna sonini kamaytiradi.
Izolyatsiya qilingan optikaning afzalliklariga qo'shimcha ravishda, parvarish qilish zarurligini kamaytirish uchun loyqa namunalar bilan ishlashda tiqilib qolishning oldini olish uchun katta diametrli quvurlar qo'llaniladi. Turbidimetrning eğimli tanasi o'lchash xatosiga olib kelishi mumkin bo'lgan zarralar uchun tuzoq bo'lib xizmat qiladi va pastki qismdagi drenaj qurilmani to'plangan cho'kindilardan vaqti-vaqti bilan tozalashga imkon beradi. Agar qattiq zarrachalar juda ko'p bo'lsa, unda drenaj ochiq qoldirilishi mumkin, suyuqlik oqimini oshirib, cho'kindini qurilmadan doimiy ravishda yuvish mumkin.