Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiyot fakulteti «moliya» kafedrasi

Ishlab  chiqarishni  rivojlantirishda  xalqaro  kreditning  roli.  Xalqaro 

kredit o’z funktsiyalarini bajarishda ikkiyoqlama rol o’ynaydi (ijobiy va salbiy). 

Xalqaro  kreditning  iqtisodiyotdagi  ijobiy  o’rni  -  uni  takror  ishlab  chiqarish 

---

rivojlanishini ta'minlashda  va  kengaytirishda  namoyon  bo’ladi.  Xalqaro  kredit 

tashqi iqtisodiy aloqalar rivojlanishiga turtki bo’lib xizmat qiladi. Xalqaro kredit 

ishlab  chiqarish  baynalmilallashuviga  va  ayirboshlashuviga,  jahon  bozorining 

tashkil  topishiga  va  rivojlanishiga,  xalqaro  mehnat  taqsimotini  chuqurlashuviga 

olib keladi. 

Xalqaro kredit takror  ishlab  chiqarish  jarayonini quyidagi  yo’nalishlar  orqali 

tezlashtiradi: 

Birinchidan, kredit mamlakatning tashqi iqtisodiy aloqalarini rag’batlantiradi, 

shu  orqali  bozorda  kon'yunkturani  ko’taruvchi  talabni  yuzaga  keltiradi.  Tashqi 

savdo  kreditda  xalqaro  me'yor  bo’lib  hisoblanmoqda.  Ayniqsa,  uzoq  davr 

mobaynida  tayyorlanadigan,  iste'mol  qilinadigan  va  bahosi  baland  tovarlar 

uchun.  Maxsulotlarning  bahosini  va  jahon  savdosida  mashina  hamda  asbob-

uskunalar  ulushi  oshishi  eksport  qiluvchilarni  ham,  import  qiluvchilarni  ham, 

tashqi savdo kreditlariga bo’lgan kizikishlarini orttirmoqda. 

Hozirgi  zamon  sharoitida  kreditor-mamlakatdan  eksport  yetkazib  beruvchi 

«bog’liqlik»  kreditining  salmogi  oshdi.  Kreditlanayotgan  davlatning  tovarlarini 

sotib olish uchun qilinadigan xarajat qarzning sharti bo’lib hisoblanmoqda. Xuddi 

shu  orqali  xalqaro  kredit  kreditor-mamlakat  flrmalarining  raqobatbardoshligini 

oshirishga xizmat qiladi. 

Ikkinchidan,  xalqaro  kredit  chet  el  xususiy  investitsiyalari  uchun  qulay 

muhit  yuzaga  keltiradi.  Chunki,  odatda,  kreditor-mamlakat  investorlariga 

imtiyozlar  berish  majburiyatlari  qo’yiladi.  Infrastrukturani  tashkil  etish,  shu 

jumladan,  chet  el  va  qo’shma  korxonalarni  faoliyat  ko’rsatishi, xalqaro kapitalga 

aloqasi bor milliy korxona va banklaming pozitsiyasi kuchayishiga yordam beradi. 

Uchinchidan,  kredit  -  mamlakatning  tashqi  iqtisodiy  aloqalariga  xizmat 

qiluvchi xalqaro hisob-kitob va valyuta operatsiyalari tuxtovsizligini ta'minlaydi. 

To’rtinchidan,  kredit  -  mamlakat  tashqi  savdo  operatsiyalarini  iqtisodiy 

samaradorligini  oshiradi  va  tashqi  iqtisodiy  faoliyatning  boshqa  turlari 

rivojlanishiga turtki bo’ladi. 

Xalqaro  kreditning  iqtisodiyotdagi  salbiy  o’rni  -  bozor  iqtisodiyotini 

---

rivojlantirishda 

uning 

qarama-qarshiligi 

kuchayishida  namoyon  bo’ladi. 

Iqtisodiyotda  nomutanosiblik  chuqurlashadi,  kredit-tovarlar  qayta  ishlanishi 

tezlashadi,  mamlakatlar  o’rtasida  ssuda  kapitallarini  qayta  taqsimlaydi  hamda 

iqtisodiy  ko’tarilish  va  davriy  pasayish  davrlarida  ishlab  chiqarishni  juda 

tezlashtiradi.  Xalqaro  kredit  ijtimoiy  ishlab  chiqarishdagi  nomutanosiblikni 

kuchaytiradi, buning oqibatida daromadli tarmoqlar rivojlanishi osonlashadi, shu 

bilan  birgalikda  chet  el  kapitali  jalb  qilinmagan  tarmoqlarning  rivojlanishi 

sekinlashadi. 

Xalqaro kredit - mamlaqatlaming xarid bozori raqobati uchun kurash  quroli 

hamda  kapitalni  joylash  sohasi,  xom  ashyolar  manbalari,  ITT  sohasidagi 

yutuqlardir. 

Kredit 

siyosati 

kreditor 

mamlakatning 

jahon 

bozoridagi 

umini 

kuchaytirishga xizmat qiladi. Bunda: 

Birinchidan, xalqaro kreditni qarz sifatida olgan mamlakatdagi daromadlarni 

qarz  bergan  mamlakatga  olib  o’tishda  foydalaniladi.  Shu  bilan  birga,  ssudani 

qaytaruvchi  har  yilgi  foiz  to’lovlari,  jamiyatning  sof  daromadi  miqdorini 

ko’paytiruvchi,  ishlab  chiqarish  o’sishini  ta'minlovchi  jamgarmalarning  tashkil 

topishi,  shu  jamgarmalaming  tashkil  topish  manbalari  qarzdor  mamlakatlarga 

salbiy ta'sir etadi. 

Ikkinchidan,  xalqaro  kredit  qarz  oluvchi  mamlakat  tomonidan  kreditor 

mamlakatlar uchun qulay iqtisodiy va siyosiy muhit yaratishni takozo etadi. 

Etakchi  mamlakatlar  o’z  umini  yanada  mustahkamlash  uchun  banklar, 

hukumatlar, xalqaro va hududiy valyuta-kredit va moliya tashkilotlari orqali vaqti-

vaqti bilan ularga mos kelmagan siyosat yuritayotgan davlatlarga nisbatan kredit 

diskriminatsiyasini va kredit kamalini qo’llashadi.