Berdieva G. Qaraqalpaq tilinde feyildin` funktsional` formalari’


Download 296.42 Kb.
Pdf ko'rish
bet12/31
Sana17.06.2023
Hajmi296.42 Kb.
#1541235
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   31
Bog'liq
Kitob 2089 uzsmart.uz

 
 
 


20 
2. Ha`reket ati’ni’n` -tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’ 
 
Ha`reket ati’ni’n` -tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’ keler ma`ha`ldegi -tug`i’n, -
jaq kelbetlik feyillerine atli’q jasawshi’ -li’q/-lik qosi’mtasi’ni’n` qosi’li’wi’ 
menen jasaladi’. Bul formada kelgen ha`reket atlari’ tiykarg`i’ formadan 
an`lasi’lg`an keler ma`ha`l ma`nisin bildiredi. Wolar tarti’m, seplik formalari’n 
qabi’l yetip, ga`p ag`zalari’ xi’zmetinde keledi. Mi’sali’: 
Qalag`a ketejaqli’g`i’n ayti’p yedi, anasi’ kelisim bermedi. Woni’n` 
asi’g`i’p ku`tetug`i’nli’g`i’ni’n  jaqsi’ biletug`i’n yedi.
Berilgen mi’sallarda -tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’ toplam du`zip kelip, 
neni? degen sorawg`a juwap berip, toli’qlawi’sh xi’zmetin atqaradi’. 
3. Ha`reket ati’ni’n` -arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik, - masli’q/-meslik 
formalari’ 
Ha`reket ati’ni’n` -arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik, - masli’q/-meslik formalari’ da 
yeki birlikten − keler ma`ha`ldegi -ar/-yer, -r, - mas/-mes formalari’na -li’q/-lik 
qosi’mtalari’ni’n` qosi’li’wi’nan jasali’p, substantivlik ha`m atributirlik ma`ni 
bildiredi. Mi’sali’:
1. Shi’g`arli’qqa kelgende irkilip qaldi’. 
2. U`ydin` arti’nda tu`serlik bar yedi.
-Arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik boli’mli’ forma, al - masli’q/-meslik boli’msi’z 
formalari’ yesaplanadi’. 
Bul formalardi’n` wo`zgesheliklerinin` birin sonnan ibarat, wolar 
substantivlenbeydi, al zatli’q ma`nidegi so`zlerdin` aldi’nda kelip, woni’n` 
atributivlik belgisin ha`reketlik ma`nide si’patlap keledi. Mi’sali’: 
Woni’n` so`ylerlik shamasi’ qalmag`an yedi. 
Bul ga`pte so`ylerlik degen ha`reket ati’ feyili qanday degen sorawg`a juwap 
berip, zatti’n` ha`reketlik belgini bildirip, ani’qlawi’sh xi’zmetin atqaradi’. 


21 

Download 296.42 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   31




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling