20
2. Ha`reket ati’ni’n` -tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’
Ha`reket ati’ni’n` -tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’ keler ma`ha`ldegi -tug`i’n, -
jaq kelbetlik feyillerine atli’q jasawshi’ -li’q/-lik qosi’mtasi’ni’n` qosi’li’wi’
menen jasaladi’. Bul formada kelgen ha`reket atlari’ tiykarg`i’
formadan
an`lasi’lg`an keler ma`ha`l ma`nisin bildiredi. Wolar tarti’m, seplik formalari’n
qabi’l yetip, ga`p ag`zalari’ xi’zmetinde keledi. Mi’sali’:
Qalag`a
ketejaqli’g`i’n ayti’p yedi, anasi’ kelisim bermedi. Woni’n`
asi’g`i’p
ku`tetug`i’nli’g`i’ni’n jaqsi’ biletug`i’n yedi.
Berilgen mi’sallarda
-tug`i’nli’q, -jaqli’q formalari’ toplam du`zip kelip,
neni? degen sorawg`a juwap berip, toli’qlawi’sh xi’zmetin atqaradi’.
3. Ha`reket ati’ni’n` -arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik, - masli’q/-meslik
formalari’
Ha`reket ati’ni’n` -arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik, - masli’q/-meslik formalari’ da
yeki birlikten − keler ma`ha`ldegi -ar/-yer, -r, - mas/-mes formalari’na -li’q/-lik
qosi’mtalari’ni’n` qosi’li’wi’nan jasali’p, substantivlik ha`m atributirlik ma`ni
bildiredi. Mi’sali’:
1.
Shi’g`arli’qqa kelgende irkilip qaldi’.
2. U`ydin` arti’nda
tu`serlik bar yedi.
-Arli’q/-yerlik, -rli’q/-rlik boli’mli’ forma, al
- masli’q/-meslik boli’msi’z
formalari’ yesaplanadi’.
Bul formalardi’n` wo`zgesheliklerinin`
birin sonnan ibarat,
wolar
substantivlenbeydi, al zatli’q ma`nidegi so`zlerdin` aldi’nda kelip, woni’n`
atributivlik belgisin ha`reketlik ma`nide si’patlap keledi. Mi’sali’:
Woni’n`
so`ylerlik shamasi’ qalmag`an yedi.
Bul ga`pte
so`ylerlik degen ha`reket ati’ feyili qanday degen sorawg`a juwap
berip, zatti’n` ha`reketlik belgini bildirip, ani’qlawi’sh xi’zmetin atqaradi’.
