Berkinov b. B., Yakubov I. O., Sunnatov m. N. Institutsional iqtisodiyot

o’ylama!
1–misol. Ko’plab tadbirkorlar qarindoshlarining o’z oilaviy biznesida 
ishtirok etishiga yo’l qo’ymaslikka intilishadi. Bunday yo’l tutishni qanaqa 
kelishuvlar o’rtasida yuzaga keladigan nizo bilan izohlash mumkin? 
a) industrial va bozor;
b) an’anaviy, bozor va fuqarolik;
v) bozor va an’anaviy; 
g) industrial va fuqarolik;
d) fuqarolik va ijtimoiy fikr to’g’risidagi;
e) an’anaviy va industrial. 
Javob:e), qarindoshlarning biznesida ishtirok etishi hamma vaqt ishlab 
chiqarish intizomi talablari bilan rahbar qarindosh tomonidan rayiga 
qarashning kutilishi o’rtasidagi to’qnashuv bilan bog’liq. So’rovda ishtirok 
etgan rossiyalik tadbirkorlardan birining so’zlariga qaraganda: "Oilaviy 

---

40 
munosabatlar ishdagi munosabatlar bilan hech qachon kesishmasligi kerak. 
Agar men xodimni jazolashim yoki unga o’z noroziligimni bildirishim kerak 
bo’lsa, agar u bilan qarindoshlik rishtalari orqali bog’liq bo’lmasam, buni 
qilish osonroq kechadi. Bundan tashqari, ko’p sonli qarindoshchilik aloqalari 
orqali namoyon bo’lgan ishdagi munosabatlar oilaga eng kutilmagan tarzda 
ta’sir etishi mumkin". 
2–misol. “Iqtisodiyot” nashriyoti tarjima qilingan iqtisodiy adabiyotlarni 
chiqaradi. Siz nashriyotga iqtisodiy matnlarni tarjima qilishga ixtisoslashgan 
kam sonli tarjimonlar bilan munosabatlarni qanday yo’lga qo’yishni maslahat 
bergan bo’lardingiz? 
a) ularni nashiriyot shtatiga taklif qilish; 
b) muayyan matnni tarjima qildirish uchun shartnomalardan foydalanish; 
v) shtatga kiritmagan holda uzoq muddatli shartnomalardan foydalanish; 
g) tarjimonning malakasidan qat’i nazar a), b) yoki v). 
Javob: a), malakali iqtisodchi tarjimonlarning taqchilligini hisobga olgan 
holda, shuni nazarda tutish mumkinki, ular o’ziga xos resurs – iqtisodiy matnlarni 
tarjima qilish ko’nikmalariga (maxsus (o’ziga xos) inson kapitaliga) ga. Shuning 
uchun tarjimonlarni nashriyot shtatiga kiritish – vertical integratsiya variantini 
tanlash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Lekin, u holda tarjimonlarda yaxshi 
ishlashga stimul pasayadi.
3-misol. “Rash milk” MChJ oziq ovqat mahsulotlarini ishlab chiqaradi. Xom 
ashyoni korxonaga yetkazib berishni xorijiy hamkor o’z zimmasiga olgan. Olib 
kiriladigan xom ashyoning 1 tonnasi narxi 4500 doll. Ushbu xom ashyo turiga 
bojxona boji 12% qilib belgilangan, QQS - 20%ni tashkil etadi.
Bojxona xom ashyo narxini bojxona tizimida tashkil etilgan narxlar bazasi 
bo’yicha belgilash amaliyotidan kelib chiqib, 6200 doll. qilib belgilandi. Korxona 
xorijiy hamkori bilan kelishgan holda xom ashyoning real narxini hisob varag’ida 
kamaytirib yozgan, ya’ni 4500 doll. o’rniga 3200 doll. Agar korxona 6200 doll. 
hisobidan xom ashyo oladigan bo’lsa, qanday holat yuzaga kelishi mumkin? 
Tushuntirib bering? 

---

41 
4-misol. Respublikada bir qator san’at sohasida shug’ullanuvchilar soliqdan 
qochishga urinadilar. Shuning uchun “San’at” firmasi san’atkorlar kontsert 
dasturlarini tashkil qilish bilan shug’ullanadi, ular odatda negadir kontsert dasturlari 
uchun biletlarni belgilangan narxdan 1,7-2 barobarga qimmat baholarda qora bozor 
narxida sotadi. Bu holat qanday salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin? Bunday 
holat xufyona iqtisodiyotni keltirib chiqaradimi?