Beruvchi yetuklik attestati oladi

Tarbiyaning tabiat bilan uyg‘un bо‘lishi rus 
klassik pedagoglari ishlarida ham о‘z aksini topgan. 
K.D.Ushinskiy (1824-1871) о‘zining asosiy «Inson 
tarbiyaning mazusi sifatida» degan psixologik-
pedagogik asarida yozgan ediki, bola tarbiyasi va 
ta’limi uchun tarbiya prinsiplari va qoidalarini bilish, 
balki inson tabiati asosiy qonunlarini bilish, ularni har 
bir aniq holda tatbiq qila olish lozim. K.D.Ushinskiy 
fiziologiya, gigiyena va psixologiya (diqqat, xotira, 
tasavvur, hislar, iroda) asoslarini oldindan о‘rganish 
zaruriyatini asoslab berdi, buning asosida sо‘zlash 
qobiliyatini, ahloqiy, estetik va diniy hislarni, 
didaktikani о‘rganishga о‘tish mumkin. 

---

179 
Madaniy uyg‘un bo’lish prinsipi pedagogikada A.Disterveg (XIX asr) bilan ilgari surilgan. 
U hisoblardiki, tarbiya qilishda joy va vaqt shart-sharoitlarini, ya’ni inson tug‘ilgan vaqti va 
joyini, bir so’z bilan aytganda butun zamonaviy madaniyatni e’tiborga olish zarur. Butun
insoniyat, har bir halq va har bir avlod madaniyat rivojlanishining ma’lum bir pog‘onasida 
turadi – bu ajdodlar bilan ular tarixi natijasi sifatida qoldirilgan meros. Madaniy uyg‘un bo’lish 
prinsipi muayyan tashqi, ichki va ijtimoiy madaniyat asosida o’quv-tarbiyaviy jarayonni tashkil 
qilishni bildiradi. Distervegga ko’ra tashqi madaniyat – bu ahloq turmush, iste’mol qilish
meyorlari ichki madaniyat – insonning ma’naviy hayoti. Ijtimoiy madaniyat ijtimoiy 
munosabatlar va milliy madaniyat. 
Rossiya pedagogikasida madaniy uyg‘un bo’lish g‘oyasi K.D.Ushinskiy asarlarida berilgan 
edi. U shu haqida yozardiki, agar biz ziyoli inson va fuqaroni tarbiyalamoqchi bo’lsak, yozish, 
o’qish, sanash, malakasidan, o’z dini, o’z vatani, uning tabiati, georafiya, tarix, madaniyatni 
bilishidan boshlash kerak. K.D.Ushinskiy asarlarida bu g‘oya xalqchilik g‘oyasi sifatida aks 
ettiriladi. 
Xalqchilik deganda K.D.Ushinskiy har bir xalqning o’ziga xosligini uning tarixiy 
rivojlanishi, geografik va tabiiy shart-sharoitlari bilan shartlanishi orqali tushungan. 
Madaniy uyg‘un bo’lish g‘oyasi pedagogikamizda Abdulla Avloniy bilan berilgan. Bu 
g‘oya uning «Turkiy guliston yohud ahloq» degan asarlarida Vatanga muhabbat sifatida aks 
ettiriladi.
«Inson tug‘ilgan va o’sgan shaharni, yozadi A.Avloniy - hamda shu shahar joylashgan 
mamlakatni shu inson Vatani deb ataydilar... biz, Turkistonliklar, hayotimizdan ham afzal o’z 
quyoshli o’lkamizni sevganimizdek, arablar ham o’z Arabistonini, uning issiq qumli cho’llarini, 
eskimoslar o’z Shimolini, abadiy muz va qorlar bilan qoplangan eng sovuq yerlarini sevadi»
30
. 
o 
Madaniy uyg‘un bo’lish prinsipi umuminsoniy madaniyat qadriyatlari salohiyatini 
umuminsoniy va milliy madaniyati qadriyatlari va meyorlarini tarbiyalashda hisobga olishni 
ko’zda tutadi. 
o 
Umuminsoniy qadriyatlarga eng katta bo’lgan qadriyat inson, inson yashaydigan
tabiiy muhit – oila, hayot faoliyati asosi mehnat, yashash sharti - yerdagi tinchlik, inson 
faoliyati asosi -bilim, insoniyatning tarixiy tiklangan ijtimoiy tajribasi – dunyoviy madaniyat
kiradi. 
ilova 
30
А.Авлоний. Туркий гулистон ёҳуд аҳлоқ. ВКН. «Анатомия педагогической 
мысли Ўзбекистана», М.1986. с. 187.