Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

2. OLDINDAN ZO‘RIQTIRILGAN TEMIR-BETON

37. Oldindan zo‘riqtirilgan temir-beton nima?

Bunday temir-betonga tashqi kuch ta’sir qilguncha, tash-

qi kuch ta’sir qiladigan paytdagi kuchga ishora bo‘yicha teska-
ri kuchlanish hosil qilinadi, ya’ni betonda siqiluvchi va arma-
turada cho‘zuvchi kuchlanishlar hosil qilinadi.
38. Oldindan zo‘riqish qanday hosil qilinadi?

Ishchi armaturani oldindan zo‘riqtirish ikki xil usulda amal-

ga oshiriladi. Birinchi usulda konstruksiyani oldindan beton-
lanadi va unda kanal qoldirib keyin undan armatura o‘tkazila-
di. Beton tegishli mustahkamlikka erishgandan keyin armatura
tortilib, uning uchlari konstruksiyaning chetki qismlariga mah-
kamlanadi. Armatura tortilish jarayonida beton siqiladi. Tortil-
gandagi zo‘riqish P betonga uzatiladi va mazkur usulni beton-
ga tortish deyiladi (13-a rasm).
13-rasm.

Ikkinchi usulda armaturaning bir tomonini qisqichlarga

mahkamlab, ikkinchi tomonidan domkrat yordamida tortiladi.
Beton kerakli mustahkamlikni olgandan keyin qisqichlardan
bo‘shatiladi. Armatura qisqarish davomida tishlashish kuchi
hisobiga atrofidagi betonni siqadi (13-b rasm).
Oldindan zo‘riqtirishni kengayuvchi sement yordamida ham
amalga oshirish mumkin. Beton qotish jarayonida hajmi ortadi

---

---

22
va natijada armaturaning uzayishiga sabab bo‘ladi. Ushbu usul

nisbatan kam qo‘llaniladi.
39. Temir-betonni oldindan zo‘riqtirishning nima 
foydasi bor?

Darzbardoshlik va bikrlik ortadi. Oddiy S va oldindan

zo‘riqtirilgan S
r
armaturali balkani solishtiramiz (14-rasm).
Birinchi balkada (a) F yuk ortishi bilan solqilik f noldan bosh-
lanadi. Ikkinchi balkada (b) esa F yuk qo‘yilgunga qadar qisuv-
chi kuchning (R) natijasida solqilikka teskari ishorali botiq-
lik f
cp
hosil bo‘ladi. Shu tufayli oldindan zo‘riqtirilgan balkada
solqilik kamroq bo‘ladi. Undan tashqari oldindan zo‘riqtirish
yuqori mustahkamlikdagi beton va yuqori mustahkamlikda-
gi armaturalar qo‘llanilishiga imkon beradi. Bu esa material-
lar sarfi hamda konstruksiyaning xususiy og‘irligi kamayishi-
ga olib keladi.