Beton, armatura va temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

14-rasm.

40. Oldindan zo‘riqtirish konstruksiyalarning 
mustahkamligiga ta’sir qiladimi?

Bevosita ta’sir qilmaydi. 15-rasmdan ko‘rinib turibdiki, darz

hosil bo‘lgandan keyin cho‘zuvchi kuch N ni faqat armatura
qabul qiladi. Uning yuk ko‘tarish qobiliyati N
su
=R
s
A
s
, zo‘riq-
tirilgan yoki zo‘riqtirilmaganligidan qat’i nazar mustahkamli-
gini bildiradi.
a
b
d
ar
zl
ar

---

---

23
41. Nima uchun zo‘riqtirilgan armatura sifatida «yumshoq» 

po‘lat qo‘llanilmaydi?

U «yumshoq»ligi uchun emas, uning mustahkamligi kam-

ligi sababli qo‘llanilmaydi. Agar uni hatto oquvchanlik chega-
rasigacha tortilsa ham, kirishish, tobtashlash deformatsiyalari
sababli vaqt o‘tishi bilan oldindan zo‘riqtirish butunlay yo‘qola-
di, armatura boshlang‘ich kuchlanishni to‘la yo‘qotadi. Shun-
day bo‘lsada, A-III klass «yumshoq» po‘latni oldindan zo‘ri-
qtirilgan konstruksiya sifatida ishlatish mumkin. Buning uchun
uni oldindan 450...500 MPa gacha (oquvchanlik chegarasidan
yuqori kuchlanishgacha) tortib, keyin qo‘yib yuboriladi. Shu-
ning natijasida oldingi oquvchanlik maydoni yo‘qoladi, yan-
gi hosil bo‘lgan oquvchanlik maydoni avvalgisining 1/3 ulushi-
cha yuqori bo‘ladi (16-rasm). Bunday po‘lat tortish natijasida
mustahkamlangan po‘lat deb ataladi va uni A-III
B
qilib belgi-
lanadi.
15-rasm. 
16-rasm. 
17-rasm.

42. Nima uchun oddiy konstruksiyalarda qattiq po‘lat 
qo‘llanilmaydi?

«Qattiq» (yuqori mustahkamlikdagi) po‘latlarda hisobiy qar-

shilik 1000 MPa ga yetib boradi va hatto undan ham o‘tib ke-
tadi, ayni paytda darzlarning eni ruxsat berilgan o‘lchamlarda
(0,2–0,3 mm) bo‘lganda armaturadagi kuchlanishlar 250–350
MPa ni tashkil qiladi. Ko‘rinib turibdiki, bunday kuchlanish-
larda yuqori mustahkamlikdagi armaturalarning mustahkam-

---

---

24
ligidan to‘la foydalanilmaydi. Bu esa samaradorlikni kamayti-

radi.