Bibliografiya shakllantirish mezonlari bilan tanishish

Ilmiy tadqiqotning tarkibiy qismlarini ishlab chiqish va himoyaga tayyorlash. 
Himoya nutqi 
Ilmiy tadqiq, jumladan, lingvistik ilmiy tadqiq, voqelikdagi biror narsa- hodisa haqida 
uning bevosita kuzatishda berilgan, hissiy ( fahmiy) usul bilan qabul qilinadigan 
xususiyliklarini ( voqelanishlarini) kuzatish asosida narsa- hodisaning mavjudlik, yashash 
va rivojlanish qonuniyatlari haqida idrokiy usul bilan umumlashma hosil qilish jarayoni 
bo'lib, u ijtimoiy, sof insoniy, aqliy faoliyatdir. Shuning uchun ilmiy tadqiq, bir 
tomondan, obyektiv, ya'ni tadqiqotchidan tashqarida turgan, unga bog`liq bo`lmagan 
haqqonly ( real) borliq bilan, ikkinchi tomondan esa, shu borliqning shaxs ( subyekt, 
tadqiqotchi) ongida in`ikosi, uning tafakkuri, dunyoqarashi, ichki olami, saviyasi v.b. 
shaxsiy xislatlari bilan bog'liq bo'lgan subyektivlikka aloqador murakkab jarayondir. 
Uning shaxs bilan, subyektivlik bilan bog'liqligi Sharq- u G'arbda mashhur Juda 
qadimgi" hamma qaraydi, lekin hamma ham ko'rolmaydi" matalida o'z aksini topgan, 
zeroki," ko'ra olish" maxsus tayyorgarlikka ega bo`lgan, o'ziga xos tadqiq qurollari bilan 
( metodologiya bilan) qurollangan, ulardan foydalanish ko`nikmalariga ega bo`lgan n) 
qurollangan, ulardan foydalanish ko’nikmalariga ega bo’lgan shaxslarga, mutaxassislarga 
xosdir. Qarash esa tabily ( bollogik) qobiliyat bo`lib, har qanday ko'zi bor mavjudot 
uchun xos harakatdir Ilmiy tadqiqning muhim tarkibiy qismlaridan biri tadqiq manbayi ( 
o`rganish obyekti) dir. Tadqiq manbayi deganda voqelikda mavjud bo`lgan, o`rganilishi 
kerak bo'lgan narsa- hodisa, ularning orasidagi munosabat- aloqalar, qonuniyatlaming 
xilma- xil ko`rinishlarda, shakl va turlarda yuzaga chiqishi tushuniladi. Nimada biror 
narsa- hodisani tavsiflash, aniqlash, sharhlash, ochish maqsad qilib qo`yilgan bo'lsa, o'shа 
narsa ilmiy tadqiq manbayidir. Tilshunoslik fanining tadqiq manbayi inson tili, fikrini 
shakllantirish va uni ifodalashning eng asosiy vositasidir. Tilning tilshunoslik fanining 
asosiy tadqiq manbayi ekanligi muammosi A. С. Чикобавaning" Проблема языка как 
предмета языкознания ( На материале зарубежного языкознания) Москва.: 
Учпедгиз. 1969. 179 стр" o'quv qo'llanmasida butun murakkabligida qo`yilgan." 
Umumiy tilshunoslik kursidan sizga ma'lumki, til Juda serqirra, ko`p aspektli ijtimoiy- 
ruhiy- fiziologik hodisa va jarayondir. Shuning ushun fanimizning butun tarixi davomida 
tilning alohida- alohida qirralarini o`rganuvchi tilshunoslikning komparativistika, 
naturalizm, diaxronik ( tarixiy) tilshunoslik, sinxronik ( tavsifiy) tilshunoslik, 
strukturalizm, statistik lingvistika, psiХОlingvistika, sotsiolingvistika, areal lingvistika, 
lingvistik tipologiya, amaliy tilshunoslik kabi oqim ( maktab, yo`nalish) lari, tilning turli 
sath birliklarini o'rganishga ixtisoslashgan fonetika, fonologiya, leksikologiya, 
leksikografiya, grammatika, morfemika, so`z yasalishi ( derivatsiya), uslubiyat ( 
stilistika), semantika v. h. kabi bo`limlari yonma- yon yashab kelmoqda. Oqim- 
yo'nalishlar yaxlitlik sifatida olingan serqirra tilning ayrim- ayrim qirralarini alohida olib 
chuqurroq o`rganishga xizmat qilsa, tilshunoslik bo'limlari tilning turli xildagi ( katta- 
kichiklikdagi) birliklarini o`rganishga ixtisoslashgandir. Tilshunoslikning barchа oqim va 
yo'nalishlari fanimizning asosiy tadqiq manbayi- til haqidagi bilimlarimizni ( ayrim 

---

hollarda ayni bir narsa haqida bir yo'nalishning hukmi ikkinshi oqim xulosasini inkor 
etsa- da) muttasil to'ldirib boradi. Shuning ushun lingvistik ilmiy tadqiqotlarda tadqiq 
manbayi va tadqiq predmeti farqlanadi.