Bilimlendiriw ministrligi

II bap. Dúnya tilleriniń tipologiyalıq klassifikaciyası …………….....….……17-31

2.1. Agglyutinativ tiller. Túrkiy tiller…...……..…………………………...........17-27

2.2. Túbir tiller haqqında ulıwma túsinik………….………………........….….......28-31
Juwmaq …………………………………………………….…………………...32-33

Paydalanılǵan ádebiyatlar………..………...……………….……………….........34

Kirisiw

Temanıń aktuallıǵı. Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev óziniń shıǵıp sóylegen bayanatlarınıń birinde «Biz jaslarǵa baylanıslı mámleket siyasatın hesh toqtatpastan dawam ettiremiz. Tek dawam ettirip ǵana qoymastan, bálkim bul siyasattı eń joqarǵı wazıypamız sıpatında búgingi zaman talap qılıp atırǵan joqarı dárejege kóteremiz»¹,-degen edi. Álbette, Prezidentimizdiń aytqan bul gáplerinde tereń mánis – mazmun bar. Óytkeni, jasları hár tárepleme rawajlanǵan, jetilisken mámlekettiń kelesheginiń ullı ekenligine gúman joq.

Ǵárezsizlikke eriskenimizden soń shın mánisindegi milliy idealogiyamız-ǵárezsizlik ideyamız qáliplesip hám rawajlanıp barmaqta. Usınday tiykarlarda da milliy ruwxıy qádiriyatlarımız qayta tiklenip, ol kóz qarashıǵımızday qásterlenbekte. Demek, biziń ruwxıy rawajlanıwımız oy-pikir jetiskenliklerine oǵada bay.

Kurs jumısınıń teması «Dúnya tilleriniń tipologiyalıq klassifikaciyası. Túbir tiller» dep ataladı. Ulıwma til bilimi lingvistikanıń teoriyalıq tarawı retinde XIX ásirden baslap qáliplesti. Jeke tiller haqqındaǵı ilim áyyemde-aq qáliplesken menen, olar bir-biri menen baylanıssız edi. Tillerdiń óz ara jaqın tuwısqanlıǵı, seslik tildiń ulıwma adamzatlıq qubılıs ekenligi, olar ortasında ulıwmalıq hám specifikalıq nızamlıqlardıń bolatuǵınlıǵı onsha itibarǵa alınbay kelgen edi.

Seslik tildiń ulıwmalıq tárepleri, universal lingvistikalıq qubılıslar kóp ǵana tillerdi salıstırıp izertlew nátiyjesinde belgili boldı, bul adamzat tilindegi ulıwmalıq nızamlardı, universal qubılıslardı izertleytuǵın, sol tiykarda ulıwmalıq til bilimin payda etti. Til biliminiń sońǵı dáwirdegi rawajlanıwı tildiń jámiyetlik xızmetiniń keńeyiwi ilimiy texnikalıq processtiń ósiwi, turmıs talabı tildi ámeliy jaqtan keńirek paydalanıwdıń zárúrligin payda etti.

Til bilimi basqa xalıqlar arasında keń túrde izertlenip, álleqashan óz rawajlanıwın tapqan hám belgili baǵdarlarǵa iye bolıp esaplanadı. Házirgi kúndegi til biliminiń rawajlanıwı bir-biri menen salıstırmalı tárizde júz bergen bolıp, qaraqalpaq til bilimi de qońsı xalıqlar til bilimi menen salıstırıla otırıp óz rawajlanıwın tappaqta.