Bino va inshootlarni barpo etish tehnologiyasi

 
Konstruktsiyalar omborini loyihalash 
Yig’ma konstruktsiyalar omborlarda shtabellarda yki kassetalarda vertikalg’ 
holda ishlovchi konstruktsiyalar – devor panellari, fermalar va boshqalar 
joylashtiriladi. 
SHtabellar orasidagi o’tish joylari 0.4 dan 1 m gacha kenglikda ko’ndalangiga 
har 20...30 m da va bo’ylamasiga har 2 shtabeldan keyin tashkil qilinadi. 
Transport vositalari va ortuvchi-tushiruvchi mexanizmlar harakati uchun 3...4 

---

19 
m kenglikdagi tor yo’llar kamida har 100 m da barpo etiladi. 
Omborlar kengligi shunday hisob bilan olinadikim, elementlar qushimcha 
ko’tarish va siljitishlarsiz bir marta ko’tarilishi, yahni ular xizmat qilaytgan kranning 
harakat zonasida bo’lishi kerak. 
Yig’ma elementlar omborda, transport vositalarida tashilgan
holatidagidek 
joylashtiriladi. Gorizontalg’ taxlanadigan konstruktsiyalar orasiga yg’och tagliklar va 
ular orasidagi masofa konstruktsiyalarni ishlash sharoiti bilan bog’liq holda qo’yiladi. 
Elementlarni omborda joylashtirilishi alohida, yahni bir tipdagi elementlar bir 
yerda taxlanadi va guruhli, yahni turli tipdagi elementlar bir yerda taxlanib, ularni 
montaji kranning bitta turar joyidan amalga oshiriladi. 
2. 
Qurilish maydoni yo’llari 
Qurilish avtoyo’llari, qurilish maydonini umumiy avtomobilg’ yo’llarini 
tarmog’i bilan bog’lovchi shoxobcha yo’llar va qurilish maydoni ichra yuk tashiladigan 
qurilish maydon ichidagi yo’llardan iborat. Odatda, shoxobcha yo’llar doimiy, qurilish 
maydon ichidagi yo’llar vaqtinchalik quriladi. Bu yo’llar asosiy obhekt qurilishi 
boshlangunga qadar quriladi. 
Qurilish maydonida yo’llar berk va halqasimon bo’lishi mumkin. Berk yo’llarni 
oxirida aylanish maydonchalari, o’rta qismida kerakli holatda razhezdlar bo’lishi kerak. 
Avtomobilni normativ gabaritlaridan kelib chiqqan holda (kengligi 2.5 va balandligi 
3.8 m bo’lgan to’g’ri to’rtburchak) bir tomonlama harakatda avtomobil yo’lini 
kengligi 3.5 m dan, ikki tomonlama harakatda 6 m dan kam bo’lmasligi kerak. Agar 
yo’l bir tomonlamali qilib loyihalangan bo’lsa, yuklarni tushirish joylarda 
kengaytirilgan joylar bo’lishi nazarda tutilgan bo’lishi kerak va yo’lning umumiy 
kengligi 6 m dan kam bo’lmasligi kerak. (3.2-rasm). 
Yuk ko’taruvchanligi 25...30 t va undan ortiq bo’lgan og’ir mashinalar 
qo’llanilganda, yo’lning transport yuradigan qismining kengligi 8 m gacha 
kengaytiriladi. Agar qurilish maydoniga yirik gabaritli va uzun o’lchovli yuklar 
yetkaziladigan bo’lsa yo’llar kengligi qo’shimcha oshirilishi mumkin. 
Yo’llarni qayrilish radiusi alohida mashina va avtopoezdlarning manevr qilish 
imkonlaridan kelib chiqqan holda, yahni ularning orqaga yurmay oldinga harakat 
qilgandagi aylana olishligidan kelib chiqadi. Odatda minimal qayrilish radiusi 15m 
qabul qilinadi, usha yerda yo’lni yurar qismini kengligi oshiriladi – yo’l kengligi 3,5m 
bo’lganda qayrilishida 5m bo’ladi. 
Konstruktiv jihatdan avtomobilg’ yo’llari ye
r ko’tarmasi 
va yo’l qoplamasi 
qismlaridan iborat. Yer usti suvlarini qochirish uchun yo’llarni to’g’ri bo’laklarida ikki 
taraflama nishablik, egri chiziqli bo’laklarida bir tomonlama nishablik hosil qilinadi. 
Yo’l qoplamasi bir necha qatlamlardan iborat – to’shaladigan qo’mli qatlam, 
yuk ko’taruvchi zamin (shebenkali, betonli, temirbetonli) va qoplama. Qurilish 
maydonida qurilish davrida bo’ladigan xarajatlarni kamaytirish uchun doimiy yo’llar 
yuqori qoplamasiz barpo etiladi. Faqat yo’lning pastki qatlamlari barpo etilib temir 
betonli yo’l plitalaridan vaqtinchalik qoplama hosil qilinadi. Asosiy qoplama bu holatda 
obhekt topshirilishidan oldin qoplanadi. 
Temirbeton yo’l plitalari sifatida plandagi ko’rinishi to’g’riburchakli yki 
ponasimon plitalar qo’llaniladi ( 3.3-rasm). 

---

20 
 
3.2-rasm. Maydon ichidagi avtomobilg’ yo’llari: 
1 – halqasimon yo’l; 2 – berk yo’l;3 – razhezd; 4 – burilish; 5 – halqasimon 
yo’lni kengaytirilgan qayriladigan qismi 
3.3-rasm. Temirbeton plitalardan vaqtinchalik yo’llar: 
a – izli, to’g’riburchakli plitalardan bir tomonlama; b – shuning o’zi 
ikkitomonlama; v – transport razhezdida yo’lni kengaytirilishi; g – ponasimon 
shakldagi plitalardan; 1 – bir izli uchastok; 2 – ikki izli uchastok. 
To’g’ri burchakli yo’l plitalari ( uzunligi 2.5...3.0 m, kengligi 1.0...1.5 m qalinligi 
0.14...0.22 m va massasi 0.63...1.8 t) tayyrlanishi va qurilish maydonida ishlatilishi 
oddiy, yuqori yuklarni qabul qiladi, istagan vaqtda va faslda o’rnatilib darrov foydalanish 
mumkin. Yo’llar ko’proq izli -bir va ikki yo’l razhezdli qilib quriladi. Ponasimon plitalar 

---

21 
yo’l qoplamasini butun kengligi bo’ylab o’rnatilishiga imkon beradi, burilish joylarida 
qayrilish radiusi hohlagancha bo’lishi mumkin. To’g’ri chiziqli yo’llarda plitalar navbat 
bilan bir marta keng qismi , bir marta tor qismi tomoni bilan o’rnatilib boriladi. Bu 
turdagi plitalardan foydalanganda ayrim uchastkalarda (ayniqsa burilishda) monolit 
qismlarga ehtiyj qolmaydi.. 
Ushbu turdagi yo’llarni qurish, tahmirlash va yaroqli holda saqlash xarajatlari 
harakat intensiv bo’lgan qurilishlarda o’zini 1.5...2 yilda qoplaydi. Yig’ma va 
bo’laklarga ajratiladigan plitalar qurilish tashkilotini shaxsiy mulki bo’lib , undan ko’p 
marta foydalanish imkonini beradi.