Biofizika kitob yangisi 2013. doc
Download 2.18 Mb. Pdf ko'rish
|
BIOFIZIKA (1)
|
j
J va tashqariga 0 j oqimlari orasidagi munosabatni topish uchun (5.31) tenglamani logarifmlaymiz: RT F c c n j j n i i ϕ Ζ + = 0 0 l l (5.32) Aktiv transportda moddaning membrana ikki tomonidagi konsentrasiyalari farqi oshadi, bu esa membrana orqali suv o’tishini yuzaga keltiradi. Fosfolipid qo’shaloq qatlamli membranalarning suv uchun o’tkazuvchanligi biomembranalar o’tkazuvchanligiga yaqin bo’lib, 1 2 7 , 31 − − ⋅ ⋅ с см мкл ga teng. Suv membranalar orqali hujayralarga o’tadi, suv oqimining tezligi qon tomirlari membranalarida va epiteliy to’qimalar bazal membranalarida eng katta bo’ladi. PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 91 Aktiv transportni (5.20) tenglamaga o’xshash tenglama bilan ko’rsatish mumkin: 1 1 0 C A A C ATФ CA C A i + → → + → + (5.33) Bunda, − 0 A moddaning hujayra tashqarisidagi konsentrasiyasi, − i A hujayra ichidagi konsentrasiyasi. Aktiv transportda A moddaning membrana ichki tomonidagi konsentrasiyasi tashqi tomonidagi konsentrasiyasidan ko’p bo’lishi mumkin. Bu holda CA kompleks ATФ energiyasidan foydalanib A C 1 kompleksiga aylanadi, bu kompleks hujayra ichida A moddani ajratadi. Hozirgi paytda biologik membranalarda ATФ gidrolizining energiyasi hisobiga ishlaydigan ionlarning membrana orqali aktiv ko’chishini amalga oshiradigan 3 ta ion nasosi ma’lum. (5.6-rasm). 5.6-rasm. Ionli nasos turlari: a) sitoplazmatik membranalarda ATФ Nа K − − + + aza ( Na K − nasosi). b) − − 2 Ca ATФ aza ( − − 2 Ca nasosi); c)mitoxondriyalarning membranalaridagi ATФ H − − aza ( − + H nasos yoki proton pompasi). ATФ Na K − − − aza ishi davomida har bir ATФ molekulasi gidrolizida chiqadigan energiya hisobiga hujayraga ikkita kaliy ioni ko’chiriladi, hujayra dan uchta natriy ioni chiqariladi. Natijada hujayrada kaliy ionlarining konsentrasiyasi hujayradan tashqari muhitga nisbatan oshadi, natriy ionlarining konsentrasiyasi esa kamayadi. − − 2 Ca ATФ azada ATФ gidrolizi energiyasi hisobiga 2 ta kalsiy ioni, − + H pompada – ikkita proton tashiladi. Ionli nasoslar ishining molekulyar mexanizmi to’laligicha o’rganilgan emas. Shunday bo’lishiga qaramay ularning asosiy bosqichlari haqida xulosa qilsa bo’ladi. ATФ Na K − − aza ATФ gidrolizi bilan bog’liq quyidagi bosqichlar mavjud: 1) Ye-ferment bilan ATФ ning kompleks hosil qilishi (ushbu reaksiya magniy ionlari bilan faollashtiriladi). 2) Kompleks uchta natriy ioni bilan bog’lanadi; 3) ATФ molekulalarining gidrolizi paytida ATФ molekulalari va anorganik fosfat bilan bir qatorda energiya ajraladi; 4) Fermentning membrana ichida flip-flop aylanishi; 5) membrana tashqi qavatida ro’y beradigan natriyni kaliyga ion almashish reaksiyasi; 6) Ferment kompleksining qayta aylanishi tufayli kaliy б 2К - 3Na + 2Ca - 2H - PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com 92 ionlari hujayra ichiga o’tkaziladi; 7) Fermentning kaliy ionlarini va anorganik fosfatini ozod etishi bilan boshlang’ich holatiga kelishi. 1 mol moddani kichik 1 c konsentrasiyali sohadan katta 2 c konsentrasiyali sohaga ko’chirib o’tishda bajariladigan ish kimyoviy potensialning o’zgarishidan topilishi mumkin (5.21 tenglama). 1 2 c c n RT A l = ∆ = µ (5.34) Agar + K ionlarining hujayra ichidagi konsentrasiyasi, hujayra tashqarisidagiga nisbatan 50 marta ortiq bo’lsa, (5.34) ga muvofiq 37 0 S haroratda bajarilgan ish quyidagiga teng: ж n K K моль ж A 2576 50 310 31 , 8 = ⋅ ⋅ ⋅ = l Yuqorida ko’rib o’tilgan ionli nasoslardan tashqari boshqa, ATФ gidrolizi bilan bog’liq bo’lmasdan, oksidlanish-qaytarilish fermentlari yoki fotosintez ishi bilan bog’liq bo’lgan moddalarni to’plovchi tizimlar mavjud. Bu holda moddalar transporti ikkilamchi bo’lib qoladi. Masalan, Na + ionlarining ingichka ichak epiteliysi hujayralari membranasi orqali aktiv ko’chishi natijasida Na + ning ichakda va sitoplazmada konsentrasiyalar gradiyenti hosil bo’ladi. Bu gradiyent hisobiga shakar va aminokislotalarning ular konsentrasiyasi gradiyentiga qarshi aktiv ko’chishi amalga oshiriladi. Bu jarayon ikkilamchi aktiv transport deb ataladi. Eritrositlar membranasida Na + ionlarining aktiv ko’chishi hisobiga membrana potensiali hosil bo’ladi, bu potensial boshqa ionlarning birinchi navbatda xlor anionlarining diffuziyasiga olib keladi. Ularning passiv transporti elektr gradiyenti bo’ylab ro’y beradi. Shunday qilib, anionlar passiv transporti kationlar aktiv transporti bilan bog’liq bo’lib qoladi, bu bilan hujayralar hayotiy faoliyati ta’minlanadi. Download 2.18 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|